OGARNIAĆ
Przykłady użycia: Nie ogarniam tego, zaczynam to powoli ogarniać, muszę to ogarnąć, żeby zaliczyć egzamin
To określenie ma w słowniku PWN aż 7 znaczeń. I choć wspomniane powyżej mieszczą się na tej liście, trzeba przyznać, że słowo to jest nadużywane, już nie tylko przez młodzież.
Oto wspomniane znaczenia:
1. otaczać ramionami; ujmować w ramiona, obejmować;
2. otaczać zewsząd; okrążać, osaczać;
3. obejmować zasięgiem; rozprzestrzeniać się, rozszerzać się;
4. o uczuciach, wrażeniach: nachodzić, opanowywać, przenikać;
5. pojmować coś; zdawać sobie sprawę, rozumieć;
6. potocznie: niezbyt dokładnie sprzątać; uprzątać, ładzić;
7. ogarniać się - potocznie: doprowadzać się do porządku
PROJEKT, GALERIA
Dziś właściwie każde nasze działanie może być nazwane projektem, a każde miejsce, wcale nie związane ze sztuką, zostaje galerią.
Podajemy właściwe znaczenia:
PROJEKT
1. zamierzony plan działania;
2. opracowany graficznie plan działania;
3. wstępna wersja czegoś
GALERIA
1. «kolekcja dzieł sztuki istniejąca jako samodzielna instytucja lub stanowiąca dział w muzeum»
2. «salon wystawowy, w którym sprzedaje się dzieła sztuki»
3. «ostatnia, najwyższa kondygnacja widowni w teatrze; też: publiczność zajmująca tę część widowni»
4. «długi balkon biegnący na pewnej wysokości wewnątrz lub na zewnątrz budynku»
5. «przejście łączące dwie części budynku lub dwa budynki»
6. «kryty pasaż o przeznaczeniu handlowym»
7. «zbiór jednostek, przedmiotów charakterystycznych, odznaczających się osobliwymi cechami»
8. «w pałacach XVII i XVIII w. długa sala reprezentacyjna, oświetlona z jednej strony rzędem dużych okien, łącząca dwie grupy pomieszczeń lub dwie części budowli»
na tę chwilę, na dzień dzisiejszy
Prof. Mirosław Bańko tłumaczy:
W niektórych użyciach konstrukcja "na tę chwilę" nie powinna budzić żadnych wątpliwości, np. „Długo czekaliśmy na tę chwilę”. Także „Spotkanie przełożono na dzień dzisiejszy” to dobre zdanie, cokolwiek tylko oficjalne. Mniej oficjalnie byłoby: „Spotkanie przełożono na dzisiaj”.
Problem pojawia się w konstrukcjach: „Na tę chwilę nie mogę nic powiedzieć” albo „Na dzień dzisiejszy wykonano 40 procent planu”, w których wyrażenia na tę chwilę i na dzień dzisiejszy znaczą 'obecnie, dzisiaj', rzadziej 'dotychczas, do dziś dnia'. Zwykle uważa się je za skróty powstałe od dłuższych, urzędowych konstrukcji: według stanu na chwilę obecną, według stanu na dzień dzisiejszy.
Ocena normatywna tych skróconych wyrażeń jest nieprzychylna. Według słowników poprawnej polszczyzny na dzień dzisiejszy to konstrukcja nawet nie nadużywana, ale po prostu błędna. Zamiast stan oszczędności na dzień dzisiejszy słowniki proponują aktualny stan oszczędności.
Jak pokazuje Korpus Języka Polskiego PWN, wyrażenie na dzień dzisiejszy szczególnie często występuje w reportażach i innych gatunkach mówionych, w których przedstawiciele lokalnych władz, pracownicy urzędów lub firm mówią do mikrofonu językiem, który wydaje im się bardziej staranny, „namaszczony”. Zachowania te można uznać za przejaw aspirowania do wyższego stylu, całkowicie nieudany jednak, świadczący o braku kompetencji stylistycznej i braku swobody w kształtowaniu wypowiedzi.
KMINIĆ, OBCZAIĆ
Używane w znaczeniu: pojąć, zrozumieć, zbadać
Mateusz Adamczyk, językoznawca z Uniwersytetu Warszawskiego tłumaczy:
Wyraz kminić przeszedł do socjolektu młodzieżowego z gwary więziennej (tzw. grypsery), w której występuje również rzeczownik kmina, oznaczający ‘język tajny, gwarę złodziejską, rzadziej gwarę przestępczą’ (por. K. Stępniak: Słownik gwar środowisk dewiacyjnych. Warszawa 1986). Pierwotnie więc kminił ten, kto posługiwał się utajnioną warstwą języka złoczyńców.
W języku młodzieżowym zaś rozpowszechnił się derywat rozkminiać (oraz jego rzeczownikowe formy: rozkmina, rozkminka), który oznacza ‘rozumieć, myśleć, dociekać czegoś, odtajniać’ (por. E. Kołodziejek: „Rozkminianie” gwar tajemnych. „Język a kultura”, t. 21. Warszawa 2009), a także inne wyrazy pochodne: wykminić ‘wymyślić’ czy zakmninić ‘zrozumieć’. Wszystkie te słowa mają związek z rozumieniem (dekodowaniem tajnego języka) oraz myśleniem i zapewne z tego powodu podobnego znaczenia nabrał sam czasownik kminić, na co wskazują konteksty, w których stosowany jest on wymiennie z innym czasownikiem (podstawowym dla drugiego wyrazu, o który Pan pyta) – czaić, np. kminić/czaić bazę.
W Wypasionym słowniku najmłodszej polszczyzny Bartek Chaciński pisze, że czaić ma związek z wyrazem występującym w gwarze uczniowskiej lat siedemdziesiątych – czajnik, które oznaczało ‘głowę’, a to głowy właśnie używamy do czajenia, czyli rozumienia. Także i ten wyraz stał się podstawą kilku derywatów, takich jak: wyczaić ‘znaleźć, zauważyć’, obczaić, sczaić ‘sprawdzić; poznać’.
