MUSZLA SPONDYLUS
Piękne muszle żyjących w Morzu Śródziemnym zawiaśników (spondylus) służyły w neolicie do wyrobu biżuterii. Wykonane z nich paciorki archeolodzy odnajdują na terenie całej Europy Środkowej, niekiedy wśród znalezisk trafiają się też całe woreczki nieobrobionych muszli. Jest niemal pewne, że przed tysiącami lat to właśnie spondylusy służyły za rodzaj „grubego” pieniądza towarowego, będąc stosunkowo niewielkie i łatwe do transportu, miały zarazem znaczną wartość.

Lidyjskie szekle
Najstarsze zachowane monety świata pochodzą z VII w. przed naszą erą. Bite były z elektronu – wartościowego stopu srebra i złota. Choć kształt miały mocno nieregularny, całkiem precyzyjnie kontrolowano ich masę –ważyły niemal dokładnie jedną trzecią statera (lidyjski stater to 14,1 g). Moneta miała znaczną wartość – można było za nią nabyć 10 kóz.

Chińskie eksperymenty
Słynne chińskie pieniądze papierowe emitowane już w VIIw. przez władców Państwa Środka wcale nie są jednoznacznym dowodem na znacznie wcześniejsze przyswojenie sobie przez Chińczyków bardziej zaawansowanego niż ten, który obowiązywał w Europie, systemu monetarnego. Ba, nie były nawet banknotami! W Chinach nie stosowano bowiem żadnego parytetu jakiegokolwiek kruszcu ani nawet odpowiedniej liczby monet względem banknotów. Ich wartości nie regulował żaden system walutowy – nadawał ją władca swym autorytetem. Choć niektórzy z nich wydawali tzw. lekkie pieniądze tylko w zamian za określony depozyt, inni emitowali swe papierowe pieniądze bez żadnego umiaru.
Część chińskich eksperymentów z pieniądzem papierowym zakończyła się zresztą niepowodzeniem. Na początku XI w. w Syczuanie wybuchł kryzys gospodarczy spowodowany przez grupę kupców, którzy – na rządowej licencji zresztą – emitowali własne pieniądze papierowe bez pokrycia. W roku 1023 musiał zostać ogłoszony zakaz emisji tego typu papierów. Brak regulacji i inflacja sprawiły, że pod koniec XIVw. z pieniędzy papierowych na setki lat w Chinach zrezygnowano. Powróciły dopiero w XIX w.

RZADKIE I STAŁE
Tak, złoto jest obiektem pożądania ludzi od tysięcy lat. Tak, wyrabia się z niego biżuterię i precjoza. Ale to samo da się powiedzieć o platynie i diamentach. To jeszcze nie tłumaczy, dlaczego to właśnie żółty kruszec zyskał tak szczególną rolę wśród wszystkich innych szlachetnych materiałów i metali. I dlaczego to złoto stało się podstawą systemów walutowych.
Otóż najprostsza odpowiedź brzmi tak: po prostu to właśnie złota było zawsze mniej więcej tyle, ile trzeba. Zasoby złota nie są tak ograniczone jak kamieni szlachetnych czy platyny. Kruszec jest przy tym stosunkowo łatwy w obróbce, nietrudno też zbadać, czy nie został podrobiony.
Ilość złota pozostająca w obiegu rosła bardzo powoli. Nawet wielkie odkrycia nowych złóż (jak po podboju Ameryki Południowej i 300 lat później w trakcie gorączki złota w drugiej połowie XIX w.) nie powodowały zalania rynku masą kruszcu. Dlatego też to właśnie wartość złota pozostawała najbardziej stabilnym punktem odniesienia dla innych kruszców i oczywiście walut.