PÓŁNOC EUROPY
Gulden
To kolejny odpowiednik florena, ale bity od XIV w. na północy Europy. Ta złota moneta również ważyła ok. 3,5 g. Swoje guldeny biły różne niemieckie miasta – potrafiły się one dość mocno od siebie różnić. Początkowo umieszczano na nich głównie zaczerpnięte z florenów wizerunki lilii i św. Jana Chrzciciela, z czasem także herby panujących rodów czy samych miast. Od guldenów pochodziły późniejsze nazwy walut kilku państw – między innymi Austro-Węgier, Holandii czy Wolnego Miasta Gdańska – w żadnym z tych wypadków nie chodziło już jednak o monety bite ze złota.

Tulipan wart prawdziwą fortunę
Na rycinie niżej widzimy tulipana Semper Augustus – to jego cebulka osiągnęła rekordową cenę 6tys. guldenów na aukcji w Haarlemie w apogeum tulipomanii. Ta kwota – wydana na jedną kwiatową cebulkę! – pozwoliłaby w tym samym czasie na nabycie ok. 250 świń. Przeciętny mieszkaniec Niderlandów musiałby zaś pracować na tego tulipana przez mniej więcej 40 lat – średni roczny dochód mieszkańca Holandii wynosił wtedy 150 guldenów. Ale cena pojedynczej cebulki to jeszcze nie wszystko. Na tulipanowej giełdzie zawierano transakcje na całe ich pakiety, a nawet transporty. Kwoty rzędu 200–300 tys. guldenów (można było za to wystawić armię, która mogłaby się pokusić o podbicie Holandii) na pojedynczej transakcji z czasem przestały oszałamiać nawet słynących z mieszczańskiej gospodarności mieszkańców Niderlandów. Kilkunastoletni okres tulipomanii na tyle przyzwyczaił Holendrów do odrealnionego handlu cebulkami, że niemal nikt nie spodziewał się nadchodzącego totalnego krachu.

Kryzys naftowy, czyli finanse i polityka
Ten kryzys wybuchł w roku 1973. Spowodowała go decyzja polityczna – wydobywające gros ówczesnych zasobów ropy państwa arabskie zrzeszone w OPEC postanowiły wywrzeć nacisk na Stany Zjednoczone, ogłaszając embargo na dostawy do tego kraju. Był to element gry wokół wojny Jom Kippur, w której kraje arabskie z zaskoczenia zaatakowały Izrael –energetyczny szantaż miał zmiękczyć najważniejszego sojusznika Izraela, czyli właśnie Stany Zjednoczone. W efekcie ruchu OPEC cena ropy poszybowała o 600 proc., co doprowadziło do globalnego spowolnienia gospodarczego. Izrael i tak rozgromił kraje arabskie, natomiast embargo obowiązywało do marca 1974 r. Amerykański rząd w obawie przed wyczerpaniem zapasów zdążył na kilka miesięcy wprowadzić reglamentację benzyny i ograniczenie prędkości dla ciężarówek do 50 km/godz. Na stacjach benzynowych naprawdę zaczęło brakować paliwa. Podobnie rzecz się miała w części krajów Europy, przede wszystkim w Wielkiej Brytanii.

Instrumenty ryzyka
Kryzys początków XXI w. prawdopodobnie nie byłby tak intensywny, gdyby nie rosnąca na rynkach rola coraz bardziej zaawansowanych i skomplikowanych instrumentów finansowych. Inwestowanie w nie niosło ze sobą nieprzewidywalne często ryzyko. W początkowej fazie kryzysu najbardziej niebezpieczne okazały się obligacje subprime i inne papiery oparte o złe kredyty hipoteczne udzielane przez amerykańskie banki. Ale w dalszych fazach kryzysu potężne turbulencje wywołały też inne instrumenty, na przykład opcje walutowe. Opcje wykupywane były często przez firmy tzw. realnej gospodarki, na przykład jako rodzaj zabezpieczenia na wypadek niekorzystnej dla eksporterów zmiany kursów walut. W wyniku kryzysu doszło jednak do bardzo spektakularnych ruchów na rynku walutowym i zmiany wieloletnich trendów kursowych. W efekcie – i właśnie za sprawą opcji walutowych –firmy zajmujące się np. produkcją samochodów czy handlem żywnością, bynajmniej nie zaś spekulacją na Forexie, poniosły niejednokrotnie ogromne straty. Tak właśnie działał kryzysowy efekt domina, na który zaawansowane instrumenty finansowe były i są wyjątkowo mocno podatne.