Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku zainicjowało w roku 2021 program własny pod nazwą Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej, dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.Jest to pierwszy w Polsce program dotacyjny przeznaczony na inwestycje w zakresie realizacji lub konserwacji form rzeźbiarskich w przestrzeni publicznej, adresowany do samorządowych instytucji kultury oraz organizacji pozarządowych. Celem programu jest podniesienie jakości przestrzeni publicznej w Polsce poprzez usytuowanie w niej większej liczby dzieł o wysokim poziomie rzeźbiarskim oraz próba dokonania zmiany myślenia o wspólnej przestrzeni, m.in. dzięki wypracowaniu dobrych praktyk wyboru dzieł. Specjalnie na potrzeby programu stworzony został „Kodeks dobrych praktyk konkursów pomnikowych” oraz opracowywane są zasady dobrych praktyk rzeźby w przestrzeni publicznej.
Działania objęte dofinansowaniem to: realizacja projektów współczesnych artystów, zakup lub konserwacja dzieł już istniejących, realizacja odlewów - w celu umieszczenia ich w przestrzeni publicznej, zewnętrznej i wewnętrznej ze stałym, nieograniczonym dostępem dla publiczności, np. w parkach rzeźby, foyer, lobby, na dziedzińcach siedzib instytucji użyteczności publicznej, w tym instytucji kultury, uczelni.
Z edycji, na edycję znacząco rośnie liczba podmiotów zainteresowanych realizacją dzieła w ramach programu. W latach 2021 – 2024 w ramach budżetu programu na poziomie niemal 11,5 mln zł, dofinansowano 135 obiektów rzeźbiarskich, ulokowanych przez 86 Beneficjentów w 55 miastach, miasteczkach i gminach.
W roku 2021 Centrum Rzeźby Polskiej przeznaczyło 1 407 367,94 zł na inwestycje w zakresie realizacji rzeźb w przestrzeni publicznej. Dodatkowo zrealizowano cykl 13 webinariów z udziałem teoretyków i praktyków reprezentujących różne obszary zawodowe i środowiska związane z szeroko rozumianą problematyką sztuki (w tym szczególnie rzeźby) w przestrzeni publicznej, by zaprezentować i skonfrontować rozmaite punkty widzenia i priorytety określające nie tylko możliwości realizacji projektów artystycznych, ale także determinujące ich społeczny odbiór i kontekst.
W roku 2022 na inwestycje w zakresie realizacji rzeźb w przestrzeni publicznej wydatkowano 1 977 771,01 zł. W ramach programu odbył się I Kongres Rzeźba wszędzie?, którego celem było stworzenie płaszczyzny dla spotkania przedstawicieli środowisk obecnych w procesie projektowania i inwestowania w przestrzeni publicznej. Uczestnicy wydarzenia dyskutowali nad potrzebą, możliwościami i konsekwencjami realizacji obiektów rzeźbiarskich w przestrzeni publicznej. Zaproszenie ekspertów, teoretyków i praktyków badających, zarządzających i działających w przestrzeni publicznej pozwoliło na przedstawienie i omówienie najbardziej istotnych kwestii dotyczących poszczególnych grup zawodowych i społecznych uczestniczących i współdecydujących o kształcie przestrzeni miast, osiedli i obszarów rekreacyjnych.
W roku 2023 budżet programu wyniósł 3 801 551,97 zł, Centrum zrealizowało także II Kongres Rzeźba wszędzie?, któremu towarzyszyła wystawa Dani Karavana (1930-2021), światowej sławy izraelskiego artysty, wybitnego twórcy monumentalnych realizacji site-specific. Kluczowe dla Karavana zadanie wpisania pamięci w strukturę miejsca i krajobrazu, stanowiło punkt wyjścia do dyskusji na temat współczesnej kondycji polskiej rzeźby monumentalnej. Wystąpienia i dyskusje toczyły się także wokół przyczyn uniemożliwiających realizacje projektów w przestrzeni publicznej, trudności w wypracowaniu kompromisu odnośnie języka form i symboli, znaczenia kontekstu miejsca dla kształtu i przekazu dzieła a także kwestii niechcianej, trudnej spuścizny Polski Ludowej. Zwieńczenie kongresowego spotkania stanowił performance Invisible Threads córki artysty - Yael Karavan.
W roku 2024 Centrum realizuje IV edycję programu, w której budżet wynosi 4 mln zł. III Kongres Rzeźba wszędzie? zrealizowano po raz pierwszy poza Centrum (w Auli ASP w Warszawie). Szukając odpowiedzi na pytanie o sposoby funkcjonowania rzeźby (sztuki) w przestrzeni publicznej uczestnicy kongresu - skupili się na roli i procesie edukacji. Rozważania zaproszonych badaczy, ekspertów i praktyków szły dwutorowo. Z jednej strony, skoncentrowano się na potencjale edukacyjnym rzeźby, czy szerzej – sztuki w przestrzeni publicznej jako czynniku kształtującym świadomość, wiedzę, kompetencje i różnorakie relacje społeczne. Z drugiej, rozpatrywano rolę i znaczenie edukacji instytucjonalnej dla tworzenia, ale też recepcji tego typu twórczości. Ważnym elementem kongresu były wystąpienia site specific dwojga artystów, których twórczość nierozerwalnie związana jest ze sztuką publiczną: Kamili Szejnoch i Pawła Althamera.
W ramach tegorocznej edycji kongresu odbyły się także wydarzenia towarzyszące – otwarcie wystawy z okazji 100-lecia urodzin Zbigniewa Maleszewskiego, prelekcja multimedialna i panel dyskusyjny oraz wystawa dokumentacji dorobku artystycznego Jacka Jarnuszkiewicza. Wydarzenia zrealizowały Warszawskie Historyczne Pracownie Artystyczne – pracownia Z. Maleszewskiego i pracownia Jarnuszkiewiczów w ramach programu grantowego współfinansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa. Operatorem projektu – wydarzeń w obu pracowniach – była Fundacja Promuzeum.
Na platformie Witkac.pl trwa aktualnie elektroniczny nabór wniosków do V edycji programu. Wysokość budżetu programu na rok 2025 wynosi 4 mln zł.
Termin naboru: 6 listopada 2024 do 31 stycznia 2025
Więcej informacji o programie i naborze:
www.rzezba-oronsko.pl/rzezba-dla-niepodleglej
Obsługa programu:[email protected]
