„Jestem dumny, że tę wystawę możemy otworzyć w Muzeum II Wojny Światowej, które kultywuje pamięć o polskich patriotach, a wielu z nich wywodziło się właśnie z Gedanii. Ta ekspozycja została przygotowana na okoliczność wyjątkową - w tym roku obchodzimy bowiem 100-lecie powstania tego klubu sportowego. Przed 1939 rokiem gedaniści służyli w Gdańsku Polsce, a po 1939 roku za Polskę umierali” – zaznaczył zastępca dyrektora ds. naukowych Muzeum II Wojny Światowej dr Marek Szymaniak.
Na ponad 500 m kwadratowych ekspozycji zaprezentowano unikatowe pamiątki pochodzące ze zbiorów zarówno osób prywatnych, jak również przekazanych przez różne instytucje – m.in. Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy czy też Muzeum Stutthof w Sztutowie. Przedstawiciel Muzeum II Wojny Światowej podkreślił, że jest to największa do tej pory wystawa poświęconą Gedanii.
„Mamy ponad 80 eksponatów z epoki i ponad 50 zdjęć, z których część była do tej pory nieznana. Autorom wystawy w sposób przejmujący udało się połączyć wątki sportowe, martyrologiczne i symboliczne, które wiążą się z historią tego wielce zasłużonego dla Gdańska i Polski klubu. Gedania to coś więcej niż tylko organizacja, która zajmowała się promowaniem tężyzny fizycznej, chociaż to też było bardzo ważne, i rywalizacją sportową. Ten klub ma niezwykłe zasługi dla promowania polskości w niesprzyjającej rzeczywistości Wolnego Miasta Gdańska” – dodał dyrektor Szymaniak.
Autor scenariusza wystawy, na co dzień dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku, dr hab. Janusz Trupinda zauważył, że Gedania to zjawisko, które wykracza poza granice sportu.
„Chcieliśmy pokazać fenomen Gedanii, która pod koniec lat 20. była najliczniejszym klubem sportowym w Wolnym Mieście Gdańsku – odnotowały to wszystkie ówczesne gdańskie media, co też wzbudziło zdziwienie niemieckich klubów. Niemcy bali się tej sprawnie działającej struktury i bali się także sukcesów piłkarzy oraz pięściarzy Gedanii. Wielkim policzkiem było dla nich zdobycie w 1933 przez gedanistów piłkarskiego mistrzostwa WMG” – stwierdził.
Magazyn Gol24: Kadra pod lupą, przed meczem z Mołdawią
Dyrektor Trupinda przyznał, że przed II Wojną Światową nie było w Gdańsku polskiej rodziny, która nie miała styczności z Gedanią.
„Po 1 września 1939 roku wielu członków tego klubu straciło życie, a ci, którzy przeżyli, po 1945 roku wrócili w różnym stanie fizycznym. Pokiereszowani po obozach koncentracyjnych, po cierpieniach wojennych i robotach przymusowych. Od razu reaktywowali klub i w pierwszym sezonie Gedania znowu była najlepsza. Na więcej nie starczyło życzliwości władz, bo bardzo szybko okazało się, że w nowym, powojennym i wyśnionym przez nich Gdańsku dla Gedanii też nie było miejsca. Tak samo jak naziści, tak komuniści widzieli w Gedanii zagrożenie i bardzo szybko zmarginalizowali ten klub. Ale Gedania przetrwała” – podsumował dr Trupinda.
Wystawę można oglądać do końca roku. Bilety w cenie 5 zł są do nabycia w kasach muzeum.
Gedania powstała 15 września 1922 roku – na początku działała sekcja piłkarska, a później utworzono sekcje (wydziały) strzelecką, lekkoatletyczną, tenisa ziemnego, piłki ręcznej, bokserską, motocyklową, hokeja na lodzie, kolarską i tenisa stołowego.
W 1939 klub został zmuszony przez władze Wolnego Miasta Gdańsk do zawieszenia działalności. Po rozpoczęciu wojny hitlerowcy rozstrzelali jego prezesa Henryka Kopeckiego oraz wiceprezesów Konrada Zdrojewskiego i Władysława Dębowskiego, a większość zawodników trafiła do obozów koncentracyjnych. Okupacji nie przeżyło 75 członków klubu.
Barwy Gedanii reprezentowali medaliści olimpijscy. Zygmunt Chychła triumfował na igrzyskach w 1952 roku w Helsinkach, a osiem lat później w Rzymie kolejny bokser Brunon Bendig wywalczył brązowy medal. Dwa razy, w 1964 roku w Tokio i cztery lata później w Meksyku, na najniższym stopniu podium stanęła siatkarka Jadwiga Marko-Książek, natomiast w 1980 roku w Moskwie wioślarki Małgorzata Dłużewska i Czesława Kościańska zostały wicemistrzyniami olimpijskimi.(PAP)
Autor: Marcin Domański
md/ cegl/
