„Bracia, patrzcie jeno...” na Kevina. W święta, jak w "Rejsie": najbardziej lubimy te filmy, które dobrze znamy

Przyznam szczerze, że raz. Lata temu przy okazji premiery tego filmu.

Niewątpliwie jest to komedia, która zdobyła popularność, trafiła pod strzechy i nadal bawi część widowni. Na podobnej zasadzie, jak wielu bawi wciąż „Miś” czy „Sami swoi”. Nie wiem, czy decydują tutaj walory filmu jako takiego. Sądzę, że z produkcjami świątecznymi jest jak ze świętami w ogóle. Powołując się na myśl z „Rejsu”: najbardziej lubimy te piosenki, które dobrze znamy.Ważna jest dla nas regularność i przewidywalność. Tak jak wiemy, że co roku przyjdą święta i będą przebiegać mniej więcej tak samo, tak samo film świąteczny jest bezpieczną przystanią, do której chętnie wracamy. Staje się dowodem na to, że choć czas pędzi naprzód, są momenty cykliczne, które zawsze nadejdą, niezależnie od gwałtownych przemian, jakie dzieją się na Ziemi i w dodatku nie przyniosą nieprzyjemnych niespodzianek. Święta są czasem uspokojenia, chwilowej pewności, że świat trwa, a pewne rzeczy są niezmienne. Film wpisuje się w to przekonanie.

Tak. Powtarzamy cały repertuar świąteczno-rozrywkowy, bo to nam daje ukojenie. Dodatkowo filmy te pełnią rolę łącznika międzypokoleniowego.

Bez dwóch zdań taki film musi mieć happy end. Te produkcje niosą przesłanie, że ludzie są z gruntu dobrzy, wszystko szczęśliwie się skończy, a nasze marzenia się spełnią, nawet jeśli potrzebny będzie do tego cud. Podtrzymują w nas wiarę, że osiągniemy, co sobie założyliśmy. Ten gatunek lansuje również wartości rodzinne: miłość i jedność, pomimo konfliktów oraz burz. Bez tych elementów film świąteczny nie ma szans stać się bohaterem zbiorowej wyobraźni.

Sądzę, że tak. Kategoria filmów świątecznych ściśle wiąże się z pojawieniem się telewizji, czyli medium, w którym co roku można powtarzać te same filmy i co roku będą gromadzić milionową publiczność. A telewizja najwcześniej i najlepiej rozwinęła się właśnie w USA.

Tak, nawet całkiem niedawno, kiedy film był pokazywany w Kinie Rialto w Poznaniu. Niewiele z niego pamiętałem, więc uznałem, że muszę go obejrzeć na nowo.

Dla mnie trochę za słodki, ale taki przecież miał być. Niewątpliwie niesie krzepiące przesłanie, że warto żyć. Mówi, że każdy jest na tym świecie potrzebny, bo bez nas ten świat wyglądałby inaczej. Możemy się oczywiście zastanawiać, czy ten przekaz nie jest aby nazbyt naiwny, ale niewątpliwie trafia do widzów. „To wspaniałe życie” powiada także, że czuwa nad nami jakaś nadprzyrodzona siła, co przecież stanowi fundament Bożego Narodzenia. Anioł Stróż ocali nas nawet w najtrudniejszej sytuacji. To archetypiczny film dla kategorii filmów świątecznych. Gdy go obejrzymy, dostrzeżemy wszystkie elementy, które powinien zawierać ten gatunek.

Nadal widać, że to dobra, fachowa robota. Wciąż może wzruszać i bawić. Gdybyśmy chcieli go dekonstruować, to prawdopodobnie dostrzeżemy konserwatywne i patriarchalne przesłanie. Choćby takie, że kobieta potrzebuje mężczyzny i spełnia się wyłącznie w roli żony i matki. Jednak ze względu na to, że jest to film świąteczny, w dodatku sprzed wielu dekad, bierzemy te obserwacje w nawias i przymykamy na nie oko. W gruncie rzeczy w ten gatunek wpisane są na stałe wartości konserwatywne, nieco tylko modyfikowane z duchem czasu.

Nowe produkcje, kiedy bazują na starych fabułach, zwłaszcza w takim gatunku, często wydają nam się anachroniczne. Kiedy powstawały w latach 40. i 50. wyrażały ogólnie panujący światopogląd. Dodatkowo były produkowane w tzw. złotym okresie Hollywood, kiedy machina filmowa działała tam znakomicie. Na ekranie występowały prawdziwe gwiazdy, a filmy miały odpowiednio wysokie budżety. Na stare filmy patrzymy też z większą nostalgią. Może trochę nas śmieszą, odrobinę trącą myszką, ale nadal potrafią wzruszyć.

Na pewno wiele zależy od jakości, ale głównym powodem jest nadprodukcja. Kiedyś świątecznemu filmowi łatwiej było przedrzeć się do zbiorowej wyobraźni. Był jednym z nielicznych, które ukazywały się w czasie świąt, trafiał do kin, miał odpowiednią reklamę. Teraz platform streamingowych jest bardzo dużo, a każda produkuje coś swojego. Dlatego nowe filmy giną w tym natłoku. Nie bez znaczenia jest, że w Bożym Narodzeniu lubimy tradycję i podkreślamy jej wartość. Lubimy więc też starsze filmy, które w tej tradycji zdążyły się już osadzić.

Pewnie którejś z nich się to uda. Przecież „Kevin sam w domu” też nie stał się świątecznym klasykiem od razu po premierze. 30 lat temu ani ja, ani prawdopodobnie wiele innych osób, nie typowałoby, że akurat ta produkcja wpisze się w polską tradycję świąteczną. Zadecydowały różne czynniki, niektóre przypadkowe, i jakoś do tego doszło. Stąd nie przesądzam - być może z nowymi filmami też tak będzie i któryś z nich na dłużej zostanie w pamięci widowni. Nie szukając daleko - w Polsce trzynaście lat temu wyprodukowano film „Listy do M.”. Nagle „zaskoczył”, w związku z czym niedawno premierę miała już szósta część tej serii. Kiedy okazało się, że film dobrze się sprzedaje, ruszyła machina show-biznesowa, która bez umiaru eksploatuje ten pomysł. Skoro jednak te filmy ciągle przyciągają widownię, to dlaczego nie?

Absolutnie. Tu nie ma żadnych sentymentów ani ambicji, żeby odnowić formułę czy pokazać coś nowego. Trzeba prezentować to samo, z udziałem tych samych znanych i lubianych aktorów. Producenci wiedzą także, że filmy muszą mieć premierę w odpowiednim czasie, żeby dobrze się sprzedały, gdyż w lutym, jak nadejdą Walentynki, nikt nie będzie już o nich pamiętał.

Nie ma wątpliwości, że mojego ulubionego filmu związanego ze świętami nie pokaże żadna mainstreamowa telewizja. (śmiech) To „Mandarynka” w reżyserii Seana Bakera. Aktualnie w kinach możemy oglądać jego „Anorę”, która swoją drogą ma szansę na Oscary. „Mandarynka” rozgrywa się w Los Angeles w czasie Wigilii. Bohaterką jest transpłciowa sex workerka, która wychodzi z więzienia i wraz z przyjaciółką szuka swojego kochanka, a jednocześnie alfonsa, żeby odegrać się na nim za niewierność. Wszystkie te elementy są absolutnie bulwersujące w kontekście świątecznym, ale ten film mógłbym oglądać w tym okresie co roku, bez jakiegokolwiek poczucia obciachu czy zawstydzenia. A to jednak czasem towarzyszy mi przy standardowych świątecznych produkcjach.

To prawda. Jednocześnie trudno mi przypomnieć sobie film, który próbuje dekonstruować mitologię świąteczną. Mamy np. serię „Zły Mikołaj”, gdzie Święty Mikołaj jest odpychającą postacią, ale tylko na początku. Później rusza machina przemiany ku dobru. Nawet filmy z pozoru „rewizjonistyczne” bardzo konsekwentnie zmierzają ku schematycznemu happy endowi.

Przy dzisiejszej nadprodukcji tego typu filmów nikt nie bierze ich pod uwagę w kontekście nominacji do najważniejszych nagród. Gdyby jednak spojrzeć w kierunku starych produkcji, jak „To wspaniałe życie”. „Cud na 34. ulicy” czy „Białe Boże Narodzenie” z 1954 r. - dostawały zarówno nominacje, jak i Oscary.

(śmiech) Tak, ale jak wspominałem - sądzę, że właśnie na takiej nostalgii zasadza się całe Boże Narodzenie. Wracamy do dawnych wartości, siedzimy razem przy rodzinnym stole, godzimy się, kochamy, łamiemy opłatkiem. Bez wątpienia 30 czy 40 lat temu też nie było idealnie, tak na świecie, jak i w rodzinach dochodziło do konfliktów, ale mimo to święta są momentem, kiedy bardzo chcemy wierzyć, że może być inaczej.

Jesteś świadkiem ciekawego wydarzenia? Skontaktuj się z nami! Wyślij informację, zdjęcia lub film na adres: [email protected]