Niebezpieczne piramidy finansowe

Co to jest piramida finansowa? To struktura finansowa, której konstrukcja w istocie przypomina piramidę: na najwyższych poziomach znajdują się osoby, które wkroczyły do systemu jako pierwsze, ich zyski są wypłacane z tego, co wpłacają kolejni uczestnicy. Powodzenie piramidy zależy więc od tego, czy udaje się werbować do niej kolejne osoby. Wszystko się kręci, dopóki trwa dostatecznie duży dopływ nowych klientów. Kiedy chętnych zaczyna brakować albo nagle znaczna grupa klientów zażąda wypłaty zainwestowanych pieniędzy - konstrukcja się sypie, a piramida upada.

W niektórych piramidach organizator zachęca swoich klientów, aby zwerbowali do systemu kolejnych uczestników, w zamian daje im dodatkowe gratyfikacje finansowe. Im więcej osób zwerbują, tym większe korzyści. Najczęściej jednak to organizator piramidy zabiega o przyciągnięcie nowych klientów. Kusi ich wizją wysokich zysków. Często nie musi robić wiele: gdy rozchodzi się wieść o zyskach pierwszych zwerbowanych - kolejne osoby łatwo jest złapać na lep.

Tak właśnie powstała pierwsza piramida finansowa. Stworzył ją w USA w latach 20. XX w. włoski emigrant Charles Ponzi. Pierwsze osoby, które wciągnął w interes, w ciągu kilku miesięcy zarobiły ponad 100 proc. Ich zyski podziałały jak magnes: kolejni ludzie liczyli, że i ich pieniądze będą tak szybko pomnożone.

Piramidę finansową często trudno jest rozpoznać, bowiem w początkowym okresie działalności rzeczywiście inwestuje ona zdobyte środki i pomnaża zyski. Zwykle jednak nie są one tak wysokie jak obiecywane klientom. A im ich więcej, tym ta różnica robi się coraz większa...

Najgłośniejszą ostatnio piramidę stworzył amerykański finansista Bernard Madoff. Przez wiele lat brylował w mediach, uchodził za wybitny autorytet. Zaufali mu bogacze z pierwszych stron gazet, gwiazdy ekranu, a nawet wielkie banki. Działalność inwestycyjną zaczynał w latach 70. Początkowo rzeczywiście inwestował pieniądze: w papiery wartościowe, nieruchomości. Atrakcyjne oprocentowanie zachęcało kolejnych klientów. Wszystko szło dobrze, dopóki nie przyszedł kryzys 2008 r. Kiedy część klientów zażądała zwrotu swoich lokat, okazało się, że firma jest niewypłacalna. Późniejsze śledztwo wykazało, że przez ostatnie lata działalności Madoff właściwie już nie inwestował środków, a jedynie zużywał wpłaty na bieżącą działalność, wypłaty odsetek i... luksusowe życie. Była to największa piramida w historii: w momencie załamania miała ok. 5 tys. klientów, którzy zainwestowali w niej 65 mld dol.

W Polsce najbardziej znaną była Bezpieczna Kasa Oszczędności, którą pod koniec 1989 r. założył drobny przedsiębiorca z warszawskiego Targówka, właściciel kantoru Lech Grobelny. Oferował wysokie odsetki od powierzonych mu środków. Wszystko działało do czasu, kiedy klienci nie zaczęli przychodzić masowo po wypłaty. W piramidzie wzięło udział około 10 tys. osób.

Piramidą okazało się również Amber Gold. Jego twórcy wykorzystali to, że w pewnym okresie ceny złota szybko rosły. Łatwo było więc uwiarygodnić to, że zyski rzędu 16 proc. rocznie są możliwie do osiągnięcia. Tyle że ceny złota nie rosły wiecznie. Na dodatek okazało się, że twórcy piramidy tylko część pieniędzy zainwestowali w złoto. Pod koniec 2012 r. gdański sąd informował, że łączna liczba wierzycieli Amber Gold wynosi co najmniej 15 tys., a wartość wymagalnych zobowiązań to ok. 700 mln zł.

Jak ustrzec się przed piramidami? Zawsze sygnałem ostrzegawczym powinna być dla nas oferta ponadprzeciętnych zysków. Powinniśmy dokładnie sprawdzić szczegóły oferty i to, w co i jak inwestuje firma. Bezwzględnie unikajmy ofert podmiotów, które znajdują się na czarnej liście Komisji Nadzoru Finansowego. Pamiętajmy, że najbezpieczniejsze jest inwestowanie tylko w instytucjach, które podlegają nadzorowi KNF.

Jeśli nie jesteś pewien, zadzwoń pod bezpłatną infolinię 800 290 479. Listę podmiotów objętych nadzorem finansowym państwa można znaleźć na stronie: www.knf.gov.pl, więcej informacji na: www.zanim-podpiszesz.pl.

Kliknij, aby czytać materiały z cyklu Twoje finanse. W komentarzach dziel się swoimi doświadczeniami, spostrzeżeniami i poradami!

Nie przegap serii Twoje finanse 50+ dla osób w wieku średnim i seniorów

_Cykl publikacji "Twoje Finanse" powstaje we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej. Więcej o ekonomii na stronie **

**_