Odkrywamy Białystok. W lesie Pietrasze podczas I wojny lądowały sterowce

Na Pietraszach mieszkam od dziecka. Już w podstawówce zwróciłem uwagę, że w pobliskim lesie leżą jakieś betonowe słupy. Przez wiele lat myślałem, że to pozostałości po liniach energetycznych z lat 50. - zaczyna swą opowieść Piotr Szutkiewicz z Białegostoku, pasjonat historii.

W jego firmie pracował pan Czarek, który jak się okazało mieszka niedaleko niego. - Rozmawialiśmy o różnych wydarzeniach z historii naszych okolic. Opowiedział mi na przykład o punkcie opatrunkowym Armii Krajowej przy ul. Wysockiego - mówi Szutkiewicz.

Pewnego razu usłyszałem, że babcia pana Czarka widziała nad lasem Pietrasze cepeliny.

Czy znasz patronów białostockich ulic? Weź udział w naszym quizie.

- Bardzo mnie to zaintrygowało. Zacząłem iść tym tropem, aż natknąłem się na rosyjskie opracowanie, które mówiło o białostockich cepelinach. Od słowa do słowa, dowiedziałem się, że w czasie I wojny światowej, a dokładnie na przełomie lat 1914/15 mieściła się tu frontowa baza carskich sterowców - mówi nasz rozmówca.

Wtedy stało się jasne czym są betonowe słupy. To tzw. kotwy, które służyły niegdyś do cumowania kilkudziesięciometrowych statków powietrznych. Na terenie bazy były też hangary, dźwigi i zbiorniki z wodorem. Szutkiewicz znalazł informacje oparte na - jak mówi - raportach wojskowych, czyli godziny przelotów poszczególnych sterowców, nazwiska dowódców. Nawet mechaników.

- Wiem, że na tych maszynach szlify wojskowe zdobywał pierwszy dowódca polskiego lotnictwa w odrodzonej Polsce Hipolit Łossowski - podkreśla Szutkiewicz.

Baza na Pietraszach była jedną z 14, w których stacjonowała flota carskich sterowców. W tej części dawnego imperium rosyjskiego cepeliny można było spotkać także w Łucku, Berdyczewie, Lidzie, Brześciu Litewskim, Kownie i Grodnie.

U nas stacjonowały Astra i Albatros. Ten ostatni na przykład miał 77 metrów długości i 14,8 średnicy. Zabierał 7-osobową załogę. Mógł rozwinąć prędkość do 68 km na godzinę. Uzbrojony był w dwa karabiny maszynowe Maxim i po 3 tysiące sztuk amunicji. Cepelin był przystosowany do zrzucania bomb. Przyleciał do Białegostoku 16 sierpnia spod Petersburga, pokonując w 12 godzin 780-kilometrową trasę. Załoga dostała najpierw rozkaz przeprowadzenia nocnego rozpoznania okolic Olsztyna, ale na przeszkodzie stanął porywisty wiatr. Trzeba było przerwać misję.

Następnie sterowiec wykorzystano do bombardowania dróg prowadzących do Osowca. Maszyna została rozebrana 13 października 1914 roku. Nie nadawała się już do użytku po tym, jak wichura cisnęła ją o ziemię.

Jako druga do Białegostoku przyleciała Astra. W maju 1915 roku zrzuciła 21 bomb na dworzec w Ełku.

Szutkiewicz uważa, że to ważne, aby upowszechniać wiedzę o tym wyjątkowym miejscu. Swego czasu rozmawiał z nadleśnictwem Dojlidy, żeby w lesie Pietrasze stworzyć szlak edukacyjny tropem sterowców. Nic jednak z tego nie wyszło. A szkoda, bo do opowiedzenia jest tu nie tylko historia sterowców. W XX-leciu międzywojennym las Pietrasze był również wykorzystywany przez wojskowych. - Na ówczesnych mapach opisany jest jako „obóz ćwiczebny Pietrasze”. Ciekawe, że las brany był pod uwagę jako teren pod lotnisko. Wojskowi powiedzieli jednak, że teren jest dla nich zbyt cenny, by oddawać go na cele cywilne. I takim sposobem lotnisko powstało na Krywlanach - opowiada Szutkiewicz.