Ta gigantyczna hala w kształcie UFO na Śląsku zadziwia nas i świat już 54 lata. Odkrywamy tajemnice Spodka. Zobacz unikatowe zdjęcia

Chociaż katowicki Spodek, będący dzisiaj jedną z wizytówek i symboli Śląska, oddano do użytku w 1971 roku, to jego budowa rozpoczęła się już 60 lat temu. Prace zostały jedna wstrzymane na półtora roku z powodu rzekomych wad konstrukcyjnych.

Pomysł wybudowania nowoczesnej hali widowiskowo-sportowej w ówczesnym Stalinogrodzie zrodził się już w latach 50. Pierwotnie obiekt miał znajdować się na obrzeżach miasta, na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku.

W 1959 r. Stowarzyszenie Architektów Polskich ogłosiło konkurs na wykonanie projektu wspomnianej hali. Zwycięzcą konkursu został zespół projektantów z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy, reprezentowany przez architektów Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego. Wykonawcą konstrukcji był Andrzej Żórawski, według projektu podobnie zawieszonego dachu warszawskiego Supersamu projektu Wacława Zalewskiego zrealizowanego w 1962.

Prace budowlane rozpoczęto już w 1964 roku, ale wstrzymano je z powodu rzekomych wad konstrukcyjnych. Te podejrzenia się nie potwierdziły, a budowę wznowiono po 18 miesiącach.

W 1969 roku oddano do użytkowania halę lodową, a 8 maja 1971 roku otwarto cały obiekt, którego budowa pochłonęła w sumie 800 mln zł, czyli cztery razy więcej niż planowano. Później Spodek był wielokrotnie modernizowany.

- 4000 żołnierzy na znak równocześnie, tupało i podskakiwało. Próba dowiodła, że wibracje mieszczą się w normie, a konstrukcja jest wytrzymała - tak sprawdzono Spodek przed jego otwarciem.

Spodek wyróżnia się na tle innych hal sportowych niezwykłą architekturą. Konstrukcja Spodka oparta jest o zasadę tensegrity, dzięki czemu wygląda, jak koło od roweru ułożone w poziomie.

Hala główna z zewnątrz kształtem przypomina nieco latający spodek (tzw. UFO), co wynikało z połączenia dwóch podstawowych funkcji planowanych dla tego obiektu: hali sportowej i hali widowiskowej. Schematy widowni w obu przypadkach znacznie się od siebie różnią: pierwszy preferuje układ centralny areny, drugi – układ kierunkowy.

Warto jednak podkreślić, że nietypowy kształt Spodka nie był kaprysem projektantów, a wynikał z założeń konstrukcyjnych. Miały się tu odbywać imprezy sportowe i muzyczne, konieczny był więc owalny kształt i określony układ widowni. Dodatkowo konstrukcja w kształcie ściętego stożka, jak wyliczyli architekci, może wytrzymać wstrząsy górnicze, które na Śląsku były i są normą.

Dodatkowym zabezpieczeniem jest bardzo mała powierzchnia, którą obiekt, mimo ogromnej kubatury (341 tys. m sześciennych i 29 470 m kw. powierzchni użytkowej), styka się z ziemią.

Katowicki Spodek podczas ponad pół wieku użytkowania gościł wiele niecodziennych i niesamowitych wydarzeń. Występowały tutaj największe gwiazdy muzyki (Metallica, Pearl Jam, Marylin Manson, Eric Clapton, Tina Turner, Elton Jonh), rywalizowali wybitni sportowcy (finał mistrzostw świata w siatkówce, gwiazdy NHL, słynny mecz Polska - ZSRR 6:4 w 1976 roku), odbywały się w nim ważne wydarzenia społeczne i polityczne (wielogodzinne przemówienie Fidela Castro, Europejski Kongres Gospodarczy, szczyt klimatyczny COP24).
Spodek jest nieodłącznym symbolem Katowic i całego Śląska. Zapraszamy do obejrzenia imponujących zdjęć z jego budowy.

• 1959 rok - w tym roku ogłoszono konkurs architektoniczny na projekt hali widowiskowo-sportowej w Katowicach. Pierwotnie miał to być obiekt sportowy zlokalizowany w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku, ale zwycięski, wizjonerski projekt tak spodobał się ówczesnemu wojewodzie Jerzemu Ziętkowi, że ten zdecydował, iż hala powstanie nie w parku, a przy dzisiejszym Rondzie i będzie wizytówką miasta
• 1960 rok – rozstrzygnięcie konkursu. Autorami śmiałej koncepcji byli Maciej Gintowt i Maciej Krasiński z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy
• 1964 rok – ruszyła budowa Spodka. Kiedy usunięto wierzchnią warstwę ziemi, okazało się, że na głębokości kilku metrów leżą pokłady węgla. Wieść szybko rozniosła się po okolicy, a po zmroku na plac budowy przychodzili mieszkańcy z wiadrami i wybierali "czarne złoto". W ten sposób mieszkańcy Katowic „społecznie” zrobili poteżne wykopy na fundamenty obiektu.
• 1965 roku – stanęła budowa, bo pękła jedna z dolnych przypór żelbetowego pierścienia, który stanowił główną część konstrukcji dolnej części Spodka. Pojawiło się pytanie, czy cała konstrukcja widowni wytrzyma: naukowcy z Politechniki Śląskiej z Gliwic uznali, że nie. A ci z Politechniki Warszawskiej, że wytrzyma. Jerzy Ziętek zawierzył opiniom, że konstrukcja wytrzyma i dał zielone światło do kontynuowania budowy.
• 35 metrów – do takiej głębokości należało stworzyć wykopy pod fundamenty. Teren był bardzo trudny: nie tylko dawne biedaszyby z węglem, ale i żwir, kurzawka, piasek.
• 7 – lat trwała budowa hali. Zmieniono przeznaczenie obiektu ze sportowego na halę sportowo-rozrywkową, a projekt poszerzono o salę gimnastyczną, lodowisko, hotel i pływalnię
• 1971 – rok. Dokładnie 8 maja uroczyście otwarto katowicki Spodek, największy i najnowocześniejszy obiekt widowiskowo-sportowy w Polsce
• 12 000 – widzów zasiadło na trybunach Spodka podczas otwarcia. W wielkiej gali wystąpił zespół "Śląsk", Anna German oraz Ewa Decówna.
• 338 000 tys. 732 m sześciennych – to olbrzymia kubatura Spodka. Nietypowy kształt Spodka nie był kaprysem projektantów, a wynikał z założeń konstrukcyjnych. Miały się tu odbywać imprezy sportowe i muzyczne, konieczny był więc owalny kształt i określony układ widowni. Dodatkowo konstrukcja w kształcie ściętego stożka, jak wyliczyli architekci, może wytrzymać wstrząsy górnicze, które na Śląsku były i są normą. Dodatkowym zabezpieczeniem jest bardzo mała powierzchnia, którą obiekt, mimo ogromnej kubatury styka się z ziemią.
• 29 tys. 473 m kw. - powierzchni użytkowa Spodka. Zmieściło się wszystko: bok hotelu, lodowisko, sala gimnastyczna i - oczywiście - główna hala widowiskowa.
• 2 – dwa baseny miały powstać według pierwotnego projektu. Były w kształcie ściętych stożków, jako przeciwwaga dla bryły lodowiska, zaplanowano w miejscu dzisiejszego Międzynarodowego Centrum Kongresowego. Nie powstały, a powodem były zbyt duże koszty realizacji inwestycji. Najpierw zrezygnowano z jednego stożka, a ostatecznie nie powstał żaden. Nie oznacza to jednak, że dziś w Spodku popływać nie można. Wręcz przeciwnie: jest tu ogólnodostępny basen rekreacyjny.
• 4000 – tylu żołnierzy zasiadło na widowni na wstępnym etapie budowy, skakali, tupali. Tak wyglądała próba wytrzymałości konstrukcji. Tak sprawdzono, czy wibracje mieszczą się w granicach normy. Próba wypadła pozytywnie, więc prace kontynuowano.
• 10 000 – widzów zasiadło na trybunach Spodka 7 czerwca 1972 roku , gdy do Katowic przyjechał przywódca Kuby, Fidel Castro. El Comandante słynął z długich mów, to skandując na przemian "Gierek" i "Castro" spędzili na trybunach kilka długich godzin.
• 250 000 – widzów zobaczyło w Spodku w latach 70-tych Wielką Wystawę Samochodów. Pokazywano fiata 126p
• 30 - trzydzieste urodziny PRL Z tej okazji na trybunach zasiadło kilkanaście tysięcy mieszkańców i partyjniaków. Z udziałem Gierka, Grudnia i Leonida Breżniewa
• 104 000 – tylu widzów obejrzało w Spodku kinowy hit „W Pustyni i w Puszczy”. Hala stała się areną wielkiego kina, a właściwie największym kinem na Śląsku, jeśli nie w całej Polsce. Na wielkim ekranie, który wysuwał się z zapadni w podłodze, wyświetlano nowości i hity z tamtych lat
• 62 000 – tylu widzów obejrzało Ojca Chrzestnego. Pod koniec lat 70. do tutejszego kina przychodziło coraz mniej osób, aż w końcu i ekran i projektory trafiły do magazynów
• 8 – zapadni znajduje się w hali głównej Spodka, cztery od strony południowej i cztery od północnej. Chowane są w nich podesty sceniczne, ponad 1500 krzeseł, elementy podłogi (parkietu) oraz kosze najazdowe do gry w koszykówkę! Dzięki zapadniom szybko można zamontować i zdemontować dodatkowe sektory ustawiane z krzeseł.
• 1978 rok – w Spodku odbył się koncert Erica Claptona. Na przestrzeni kolejnych lat w Spodku wystąpili m.in.: Sting, Jean-Michel Jarre, Chris Rea, Cliff Richard, Joe Cocker, Tina Turner, Brian Adams, Elton John, Vanessa-Mae, Deep Purple, Metallica, The Cure, Genesis, Robert Plant i Jimmy Page, Black Sabbath, Saxon, Mike Oldfield, Rammstein, Iron Maiden, Robbie Williams, Depeche Mode, Korn, Slipknot.
• 1976 rok – rok, w którym odbył się najgłośniejszy mecz hokejowy między Polską a ZSRR w trakcie Mistrzostw Świata grupy A. Mecz zakończył się zwycięstwem naszych 6 do 4. Poza tym Spodek był świadkiem m.in. turniejów zapaśniczych, meczów bokserskich, koszykówki i siatkówki. Tu rozgrywano m.in. Finał Ligi Światowej oraz mistrzostwa świata w siatkówce mężczyzn.
• 90 – w latach dziewięćdziesiątych los Spodka nie był pewny, zmiany właścicieli, długi, ostatecznie. Na wiele lat nie pojawiały się tutaj gwiazdy światowego formatu.
• 120 mln – tyle wydano na remonty Spodka od 2008 roku
• 11 000 – do tylu miejsc rozbudowano trybuny. Wcześniej mieściły 8 tysięcy osób
• 2011 rok – w tym roku zniknęły azbestowe łuski z elewacji hali, zastąpiono je aluminiowymi
• 2016 rok – wówczas zmienił się właściciel Spodka. Przełomową decyzją było oddanie Spodka (a także wybudowanego po sąsiedzku Międzynarodowego Centrum Kongresowego) w zarząd zewnętrznemu operatorowi - firmie PTWP Event Center w maju 2016 roku (wcześniej zarządcą był katowicki MOSiR).
• 1000 – w cztery lata nowego zarządcy tyle imprez zorganizowano w Spodku i w MCK
• 1 mln – tyle osób bawiło się na imprezach w Spodku od 2016 do 2020 roku.
• 35 sektorów – mieści się na trybunach Spodka, w tym specjalny sektor VIP
• 9 351 – liczba stałych miejsc siedzących na hali widowiskowej
• 11 016 – łączna liczba miejsc siedzących w Spodku. Tyle osób mieszczą trybuny hali widowiskowej Spodek.
• 7 – hektarów. Nie, to nie żart. Hala Spodka wraz z uzupełniającymi obiektami użytkowymi tworzą wielofunkcyjny kompleks na obszarze blisko 7 ha.
• 173 000 – tylu widzów odwiedziło Spodek w 2017 r., gdzie odbyła się największa impreza e-sportowa Intel Extreme Masters
• 22 – metry szerokości i 14 metrów szerokości miał ekran kinowy w hali. Należał do największych w Polsce
• 50 000 – kibiców oklaskiwało siatkarzy w 2001 roku, w rozgrywkach Ligi Światowej w Siatkówce Mężczyzn. To był wówczas rekord frekwencji
• 30 000 – tyle azbestowych łusek pokryło elewację Spodka podczas budowy
• 2011 rok – w tym roku przystąpiono do wymiany elewacji, zniknęły azbestowe łuski
• 100 – ton azbestu zniknęło wraz z azbestowo-cementowymi łuskami z elewacji Spodka. Zastąpiono je w 2011 roku aluminiowymi
• 15 000 – gości biznesowych pojawiło się w 2016 roku w Spodku podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego. Imprezę zorganizowano wówczas w Spodku po raz pierwszy.
• 350 ton – ważyła stalowa kopuła Spodka, którą umiejscowiono pod koniec budowy
• 90 metrów – aby sprawdzić założenia techniczne, prototyp wiązarów stalowych przykrycia dachowego, o rozpiętości 90 metrów, wykonano w skali jeden do jednego, na oddzielnym stanowisku
• 126 metrów – to wielkość przykrycia dachu
• 43 metry – wielkość Panteonu
• 67 metrów – szerokości ma żelbetowa struktura kopuły
• 120 – metalowych „szprych” (tak naprawdę to 120 lin nośnych w formie prętowo-cięgnowych kratownic, na których osadzone jest pokrycie dachowe} znajduje się w kopule na dachu Spodka. Budowę można porównać do koła rowerowego. Kopuła, która jest piastą koła, i na obwodzie, na antresoli, olbrzymi betonowy pierścień, który to wszystko spina.
• 16 – miesięcy przed oficjalnym otwarciem dużej sali Spodka hokeiści i łyżwiarze figurowi mogli już korzystać z lodowiska treningowego. Bo Spodek to kompleks składający się z hali głównej oraz obiektów satelickich, czyli lodowiska, hotelu, sali gimnastycznej i budynku dawnej poradni sportowo-lekarskiej. Lodowisko na małej hali powstało wcześniej.
• 2 000 - kibiców mogły pomieścić trybuny „małej hali” (aktualnie są 1182 miejsca siedzące), a na tafli zorganizowano m.in. pokazy jazdy na łyżwach w towarzystwie orkiestry górniczej oraz ogólnodostępne ślizgawki. Rekreacyjna jazda na łyżwach - najczęściej w gronie rodziny lub przyjaciół - przy dźwiękach muzyki to ciągle bardzo popularna forma aktywności, ciesząca się dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców regionu. Przez trzy ostatnie zimowe sezony ze ślizgawek na lodowisku w Spodku korzystało średnio ponad 30 tys. łyżwiarzy.
• 2 – dodatkowe stożki miał mieć Spodek. Wiedzieliście? Bo na etapie projektowania głównej hali miały towarzyszyć dwa obiekty z basenami, właśnie w kształcie stożków.
• 6 – miesięcy od otwarcia Spodek trzeba było zamknąć i...dokończyć budowę. Bo władze PRL ustalili dzień otwarcia na 1 maja 1971 roku i basta. A rzeczywistość była taka, że obiekt nie był jeszcze gotowy. - Od końca lipca do grudnia tegoż roku monterzy wrócili na budowę, żeby zainstalować sieć rurek do mrożenia płyty lodowiska oraz strefy magazynowe w centralnej części hali głównej na obszarze tzw. zapadni. Prace te nie pozwalały na organizację jakiejkolwiek imprezy, jednocześnie miały zagwarantować podwyższenie standardów wielofunkcyjnego obiektu – czytamy w historycznym opracowaniu o Spodku.
• 5 – bisów zagrał Elton John podczas słynnego koncertu w Spodku, który miał miejsce 26 kwietnia 1984 roku. Koncert trwał 2,5 godziny. Występ w Spodku był elementem europejskiej trasy koncertowej promującej wydany w 1983 roku album Too Low for Zero.
• 19 – klatek schodowych prowadzi z głównej hali na korytarze – wszystko według symetrycznego projektu. Zgodnie z instrukcją bezpieczeństwa, 10 000 osób ma opuścić obiekt w ciągu 10 minut.
• 34 – drzwi pozwalają na błyskawiczną ewakuację w Spodku. Do systemu bezpieczeństwa włączone są także okna oddymiające – jest ich na antresoli 250.