Unikatowy dokument wywiadu AK o atmosferze wśród Żydów w okupowanym Przemyślu

Norbert Ziętal
Fragment dokumentu Armii Krajowej z 1943 r., którego skan jest w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej.
Fragment dokumentu Armii Krajowej z 1943 r., którego skan jest w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej. Archiwum MNZP
W połowie 1943 r. wywiad Armii Krajowej w Przemyślu informował zwierzchników o wrogim stosunku ludności żydowskiej do żydowskiej administracji i policji. Ta druga miała m.in. „za byle przewinienie” oddawać winnych w ręce niemieckich oprawców.

W październiku ub. roku do Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, w czasowy depozyt, trafił zbiór archiwalnych dokumentów z okresu II wojny światowej, z pierwszej połowy 1943 r. „Nowiny” pierwsze o tym pisały.

Szybko okazało się, że dokumenty to historyczna rewelacja. Były to zbiorcze meldunki wywiadu Armii Krajowej z „Polany”. „Polana” to konspiracyjny kryptonim Przemyśla. Dokumenty były podpisane przez „Gada”, czyli przez inż. Kazimierza Wohańskiego, który w 1943 r. był szefem wywiadu i kontrwywiadu AK w Przemyślu. W teczce zawarta była ogromna wiedza na temat niemieckiego okupanta, jaką dysponowała AK. Większość, były to zbiorcze informacje lub analizy na temat okupanta, współpracujących z nim ludzi itd. Takie analizy do dzisiaj są wykonywane przez służby specjalne.

W zbiorze znalazł się również dokument, datowany na 29 kwietnia 1943 r., dotyczący spraw żydowskich.

„Gad” informuje o aktualnych sprawach dotyczących Żydów w Przemyślu.

„Wrogie nastawienie ludności żydowskiej do Judenartu (żydowskiej administracji utworzonej przez Niemców-przyp. nz) i policji żydowskiej (Ordnerów) ciągle wzrasta. Powodem tego (jak wynika z rozmów z Żydami) jest b. daleko posunięte przekupstwo Judenratu. Wrogość tę potęguje jeszcze policja żydowska, która za byle przewinienie oddaje winnych w ręce SS lub Schupo” - pisze „Gad”.

- Należy uwypuklić dwie rzeczy. Po pierwsze, wywiad Armii Krajowej w Przemyślu informował do góry, że policjanci żydowscy wydają Żydów na śmierć. Po drugie sam fakt wydawania Żydów na śmierć przez Żydów

- ocenia dr hab. Andrzej Zapałowski, historyk Uniwersytetu Rzeszowskiego.

- W tym dokumencie zawarta jest wiedza odkrywająca pewne niewygodne fakty z okresu II wojny światowej. Rzadko się mówi o niezbyt chwalebnej stronie ludności żydowskiej. Jednak nie można mówić, że się nic nie działo. Tak, jak po polskiej stronie byli ludzie szlachetni, ale też byli podli, tak samo było po stronie żydowskiej. Jeśli nie będziemy mówić o takich faktach, to będziemy zakłamywali historię w drugą stronę - mówi dr Grzegorz Szopa z Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Unikatowy dokument wywiadu AK o atmosferze wśród Żydów w okupowanym Przemyślu - Plus Nowiny

Wróć na i.pl Portal i.pl