Przytrzymywani w obecnym gmachu Szpitala Świętej Rodziny u zbiegu ulic Jarochowskiego i Niegolewskich więźniowie żyli w nieludzkich warunkach, stłoczeni w przepełnionych celach i głodzeni. Bito ich pałkami, pięściami i kopano. Wieszano pod sufitem, zmuszano do siedzenia na nogach odwróconych stołków (wbijających się w odbytnice), pozbawiano snu. Rannym rozdrapywano rany (tak torturowano Leona Rosadę). Znęcano się pod nadzorem i z udziałem bezwzględnego funkcjonariusza NKWD, Borysowa. Jednym z najbardziej brutalnych funkcjonariuszy MUBP był jego szef, Mieczysław Stefański.
CZYTAJ TAKŻE
Dziś szpital, kiedyś katownia UB
Nieznane ofiary
Przez zamienione na cele piwnice poklasztornego budynku przewinęły się w latach 1945-1946 setki więźniów politycznych, mężczyzn i kobiet.
Aresztantów sądzono na miejscu, często zapadały wyroki śmierci. Skazanych rozstrzeliwano, a ich zwłoki zakopywano w pobliskim ogrodzie, a kiedy zabrakło tam miejsca - na terenie parku przy obecnej Arenie. Według relacji świadków w MUBP dochodziło również do mordowania podczas przesłuchań i pijackich libacji funkcjonariuszy.
Do dzisiaj nie wiadomo ile osób zabito w MUBP. Listę 41 osób, które miały zostać tam zamordowane znaleźliśmy w aktach śledztwa Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z 1991 roku.
- Otrzymaliśmy ją z anonimowego źródła. Próbowaliśmy weryfikować, ale niewiele z tego wyszło - powiedział nam prokurator Tadeusz Antecki w latach 90. szef KBZpNP w Poznaniu.
O tym na jakie problemy wtedy (gdy nie istniał Instytut Pamięci Narodowej i jego archiwum) natrafiano świadczy fakt, że z urzędów stanu cywilnego uzyskano akty zgonów tylko 10 z 41 osób, na dodatek, na niektórych z nich były błędne dane.
Poszerzoną o własne ustalenia z dokumentów więziennych oraz akt bezpieki listę zamordowanych przedstawiamy poniżej. Umieściliśmy na niej także funkcjonariusza UB, Romana Płos-kiego. Pomógł on uciec dwóm więźniom politycznym (Bolesławowi Greli i Leszkowi Błaże-jewskiemu), którym groziły kary śmierci. Sam jednak został złapany i rozstrzelany. Świadkiem jego egzekucji był nieżyjący już więzień MUBP, Józef Hasiński.
Tajemnicza lista pokrywa się w części z listą wyroków Wojskowego Sądu Okręgowego. Z pewnością nie jest kompletna, o czym świadczy fakt, że nie było na niej Płoskiego. W przypadku kilku osób w personaliach mogą być pomyłki, gdyż nie udało się znaleźć dodatkowych dokumentów pozwalających na weryfikację danych z listy.
Z bezpieki do Sejmu
Więcej niż o ofiarach MUBP w Poznaniu wiadomo o zatrudnionych tam funkcjonariuszach (patrz lista niżej). Kilku z nich zrobiło kariery w resorcie bezpieczeństwa lub wojsku. Za swój udział w zwalczaniu wrogów ustroju byli awansowani i odznaczani. Jeden z nich, Feliks Wójcik został w 1974 roku honorowym obywatelem miasta Poznania. Kilku pracowało w bezpiece do lat 70. i dosłużyło się wysokich stopni oficerskich.
Największą karierę zrobił Stanisław Szot, który kierował MUBP przez pierwsze miesiące jego istnienia (zarazem był szefem wojewódzkiego UB). Był on I sekretarzem PZPR w Lublinie, a do 1976 roku pełnił wysoką funkcję w Głównym Zarządzie Politycznym Wojska Polskiego. W latach 1957-1961 ex-ubek był posłem na Sejm PRL z ramienia PZPR. Natomiast jako oficer wywiadu (Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego) w latach 1963-1966 Stanisław Szot był attache wojskowym w ambasadzie PRL w Pekinie.
Skazany na przeproszenie
Wielu funkcjonariuszy z czasów stalinowskich dożyło do czasu zmiany ustroju. Ze składu poznańskiego MUBP przed sądem postawiono tylko jednego z funkcjonariuszy, a przesłuchano zaledwie dwóch innych.
Zarzuty znęcania się nad aresztowanymi postawiono Zenonowi Kuzupie. Były major UB nie przyznał się do przestępstwa. W 1999 roku skazano go na 1 rok i 10 miesięcy więzienia w zawieszeniu na 4 lata oraz przeproszenie swoich ofiar.
W śledztwie dotyczącym katowni przy ul. Niegolewskich nie został przesłuchany nawet żyjący wtedy jego szef, Stanisław Szot, który miał zapewne rozległą wiedzę o ponurych czasach.
- Udało nam się ustalić miejsca zamieszkania zaledwie kilku funkcjonariuszy. Nie mieliśmy nawet uprawnień do stawiania ich przed sądem - tłumaczy prokurator Antecki.
Na następnych stronach listy zamordowanych i funkcjonariuszy MUBP.
Niektórzy zamordowani więźniowie MUBP w Poznaniu
Bojarczuk Bronisław s. Jana, ur. 07.02.1926, zm. 17.06.1945
Cieszkowski Henryk s. Wincentego, ur. 06.03.1907, zm. 08.10.1945
Dąbrowski Ryszard s. Jana, ur. 03.04.1923, zm. 14.04.1945
Dzwoniarek Jan s. Andrzeaj, ur. 05.01.1923, zm. 18.10.1945
Elsner Frida c. Fridricha, ur. 18.12.1901, zm. 21.07.1945
Fendunczyszyn Józef s. Władysława, ur. 17.03.1925, zm. 26.06.1945
Fikutycz Stefan s. Kazimierza, ur. 1900, zm. 09.1945
Gorzanek Irena c. Nikodema, ur. 10.10.1907, zm. 01.06.1945
Grossman Jakub s. Floriana, ur. 08.12.1898, zm.06.1945
Ham Edward s. Wilhelma, ur. 25.06.1881, zm. 02.08.1945
Hernacki Feliks s. Jana, ur. 21.05.1916, zm. 24.01.1946
Jagodziński Antoni s. Antoniego, ur. 21.12.1903, zm. 19.03.1945
Jasiak Marian s. Jana, ur. 23.06.1926, zm. 24.01.1946
Jerzak Stanisław s. Konstantego, ur. 19.09.1896, zm. 19.05.1945
Kalinowski Michał s. Michała, ur. 26.12.1926, zm. 07.06.1945
Karczewski Jerzy s. Bronisława, ur. 15.04.1926, zm. 24.01.1946
Kitka Czesław s. Józefa, ur. 23.12.1922, zm.10.1945
Klebaniak Franciszek s. Jana, ur. 26.03.1922, zm. 11.1945
Kozieradzki Marian s. Józefa, ur. 28.09.1926, zm. 24.01.1946
Kozłowski Jerzy s. Stefana, ur. 30.06.1925, zm. 17.01.1946
Królik Jan s. Wojciecha, ur. 09.02.1925, zm. 10.1945
Lisiecki Roman s. Ignacego, ur. 01.01.1924, zm. 17.01.1946
Mariuczenko Stanisława c. Jana, ur. 25.04.1901, zm. 01.05.1945
Merch Edmund s. Anny, ur. 20.11.1918, zm. 03.07.1945
Miłowski Tadeusz ur. 20.10.1925, zm. 10.1945
Nowak Kazimierz s. Józefa, ur. 07.10.1923, zm. 03.01.1946
Paluch Tadeusz s. Romana, ur. 08.08.1924, zm. 03.01.1946
Piasecki Albin s. Wincentego, ur. 10.02.1923, zm. 31.10.1945
Płoski Roman s. Aleksandra, ur. 31.12.1922, zm. 06.10.1945
Purek Zbigniew s. Tomasza, ur. 01.04.1924, zm. 24.01.1946
Roguszko Stefan s. Jana, ur. 09.12.1893, zm. 06.08.1945
Rosada Leon s. Marcina, ur. 06.04.1920, zm. 24.01.1946
Rubaszewski Bolesław s. Józefa, ur. 31.03.1903, zm. 07.12.1945
Skrzypczyński Zdzisław s. Franiciszka, ur. 17.01.1912, zm. 10.1945
Szałecki Andrzej s. Stanisława, ur. 1926, zm. 10.1945
Szaranek Julian s. Michała, ur. 24.02.1917, zm. 31.10.1945
Szulc Zelma s. Jerzego, ur. 01.12.1910, zm. 02.08.1945
Wróbel Witold s. Stanisława, ur. 18.03.1918, zm. 08.10.1945
Zych (Zycha) Jan s. Michała, ur. 06.07.1917, zm. 07.06.1945
Żabiński Jan s. Czesława, ur. 08.02.1911, zm. 31.10.1945
Osoby dysponujące wiedzą o ofiarach i funkcjonariuszach MUBP proszę o kontakt na [email protected]
Lista funkcjonariuszy poznańskiego MUBP
Publikujemy wykaz funkcjonariuszy pracujących w MUBP, których nazwiska ustaliła w latach 90. Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Uzupełniliśmy ją m.in. o dane ze źródeł archiwalnych dotyczące przebiegu służby. Lista nie jest pełna. W MUBP w Poznaniu pracowało 40-60 funkcjonariuszy, ale nie zachowała się dokumentacja tej placówki.
Becella Władysław s. Franciszka, ur. 1922 r., (więźniowie zeznawali, że nie brał on udziału w prześladowaniach) zm. 2005 r.
Czaplejewicz Józef s. Józefa, ur. 1921 r., oficer śledczy, zwolniony 1969, major, zm. 1992 r.
Górniaczyk Waldemar s. Nikodema, ur. 1923 r., zwolniony w 1952 r.
Jackowiak Romuald s. Stanisława, ur. 1922 r., oficer śledczy.
Kuzupa Zenon s. Ignacego, ur. 1921 r., oficer śledczy, zwolniony w 1956 r. major, zm. 2001 r.
Ledzian Jerzy s. Antoniego, ur. 1923 r., odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, zwolniony dyscyplinarnie 1949 r.
Masłowski Władysław s. Ignacego, ur. 1921 r., zwolniony dyscyplinarnie w 1947 r.
Miatkowski Feliks s. Feliksa, ur. 1920 r., oficer śledczy, w latach 1947-1948 odznaczony Brązowym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, pracował w bezpiece do 1977 r., podpułkownik..
Patuła Tadeusz s. Franciszka, ur. 1918 r., oficer śledczy od kwietnia 1945 r. w lipcu odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi, zwolniony w 1956 r., kapitan.
Pawłowski Henryk s. Bronisława ur. 1916 r., odznaczony Brązowym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, zwolniony 1948 r., kapitan
Płoski Roman s. Aleksandra, ur. 1922 r., rozstrzelany w 1945 r. za pomoc więźniom w ucieczce (patrz lista zamordowanych).
Stańczyk Hieronim s. Antoniego, ur. 1919 r., zwolniony w 1956 r., kapitan, zm. 1984 r.
Stefański Mieczysław s. Jana, odznaczony Orderem Lenina, odszedł na własną prośbę w 1946 r., zm. 1977 r.
Szot Stanisław, s. Mateusza, ur. 1917 r., pierwszy szef MUBP w Poznaniu, od 1949 r. w wojsku, zwolniony 1966, pułkownik, zm. 2008 r.
Tomczak Andrzej s. Michała, ur. 1900 r., zm. 1949 r.
Wójcik Feliks s. Michała, ur. 1924, wielokrotnie odznaczany m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Odznaką Honorowa Miasta Poznania, zwolniony 1975 r., kapitan, zm. 1984 r.
Chcesz skontaktować się z redakcją Głosu Wielkopolskiego? [email protected]
