Nieznane oddziały Powstania Warszawskiego. Walczyli na motorach, mieli nieśmiertelniki i naszywki z trupią czaszką

Rozmawiając o Powstaniu Warszawskim, najwięcej osób przywołuje bataliony „Zośka” i „Parasol”. Utrwalone przez książki Aleksandra Kamińskiego, będące lekturami szkolnymi, stały się zarazem najbardziej znanymi oddziałami sierpniowego zrywu. Dzięki nowej książce „Leksykon Oddziałów Powstania Warszawskiego” możemy odkryć także mniej znanych, a równie bohaterskich żołnierzy.

Przykładowo, Dywizjon Motorowy, niczym w amerykańskich filmach, nosił swoje nieśmiertelniki. W jego szeregach walczyli m.in. słynni poeci pokolenia Kolumbów, którzy zginęli w Powstaniu: Tadeusz Gajcy czy Zdzisław Stroiński. Z kolei bohater narodowy – rotmistrz Witold Pilecki – służył w kompanii „Warszawianka”, najsłynniejszym oddziale Narodowych Sił Zbrojnych. Takich przykładów jest znacznie więcej.

- Ile oddziałów walczyło w Postaniu Warszawskim? To pytanie zadaję sobie od lat. Jakiś czas temu wznowiliśmy monografię Adama Borkiewicza „Powstanie Warszawskie 1944. Zarys działań natury wojskowej”. Pierwsze wydanie ukazało się w 1957 roku, potem były jeszcze dwa uzupełnienia. My w 2018 roku wydaliśmy kolejne, wznowione, poprawione i uzupełnione. Na końcu zamieściliśmy schemat organizacyjny sił powstańczych z 31 lipca 1944 roku. Zajęło nam to 75 stron, a jedynie wymienialiśmy obwody, zgrupowania, bataliony, kompanie i plutony. Gdybyśmy chcieli opisać wszystkie oddziały, to potrzebowalibyśmy kilku tomów – mówi nam Katarzyna Utracka z Muzeum Powstania Warszawskiego, będąca autorką i redaktorką książki „Leksykon Oddziałów Powstania Warszawskiego.

- Tutaj zajęliśmy się zgrupowaniami i batalionami. Aczkolwiek zrobiliśmy kilka wyjątków, opisując wybrane kompanie i plutony, których żołnierze mieli silne poczucie odrębności i np. po wojnie tworzyły swoje środowiska, a także służby powstańcze i organizacje konspiracyjne wspierające wysiłek powstańców – dodaje.

Jak na leksykon przystało, nowa pozycja wydana przez Muzeum Powstania Warszawskiego jest zbiorem najważniejszych oddziałów walczących od sierpnia do października 1944 roku. Poza historycznym opisem w środku znajdziemy kilka słów o dowódcy, mapę z obszarem działania, ale przede wszystkim zdjęcia i ciekawostki.

- Na przykład żołnierze z batalionu „Ruczaj” nosili charakterystyczne koszule w kratkę, albo pluton „Rafałki” miał namalowane na hełmach litery „R” i sporych rozmiarów godło państwowe, a na rękawach naszywki w kształcie trójkąta z trupią czaszką – mówi Katarzyna Utracka z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Pluton „Rafałki”, fot. Muzeum Powstania Warszawskiego

- Poruszyła mnie historia sanitariuszki Danuty Remiszewskiej „Remi” ze zgrupowania „Kryska”. Zginęła w Powstaniu, gdy miała 18 lat. W kalendarzyku z 1944 roku zostawiła kosmyk włosów. Przechowała go koleżanka, która przygotowywała jej pogrzeb. Po latach przekazała ten kalendarzyk do muzeum wraz z kosmykiem włosów. To poruszające i bardzo osobiste. Encyklopedyczny charakter książki przełamywaliśmy właśnie takimi historiami i ciekawostkami – dodaje.

Tytuł: „Leksykon Oddziałów Powstania Warszawskiego”
Autorzy: Pod redakcją Katarzyny Utrackiej. Zespół autorski: Paweł Brodacki, dr Paweł Brudek, dr Grzegorz Jasiński, Katarzyna Utracka, Michał Tomasz Wójciuk
Wydawnictwo: Muzeum Powstania Warszawskiego
Cena: 69,9 zł