Tydzień z życia poczty

Ile razy wściekałeś się, stojąc w krętym ogonku do pocztowego okienka, aby po godzinie odejść z kwitkiem, bo awizowanej przesyłki nie było? Jak często masz ochotę zaczaić się ze strzelbą na listonosza i ukarać go za to, że nigdy nie pofatyguje się z poleconym do twoich drzwi, tylko podrzuca zawiadomienie? A może nie dostałeś na czas rachunków i właśnie rosną ci odsetki za zwłokę?
Polacy są coraz bardziej niezadowoleni z usług Poczty Polskiej. Niedawny protest, który sparaliżował pracę tej instytucji, przyczynił się do tego nieznacznie. Tu i bez strajku wszystko odbywa się w żółwim tempie.

Akurat zaczęła się akcja protestacyjna, kiedy we Wrocławiu przyjmowałam się do pracy. Jako panienka z okienka. Na dzień dobry dano mi do podpisania ponad 20 stron papieru. I tylko jedna z nich to umowa o pracę. Inne to m.in. lojalka w sprawie tajemnicy pocztowej (nie zdradzać) - podpis, dwa dni wolne w roku z powodu choroby dziecka - podpis, obwód kołnierzyka, długość spodni do przyszłego mundurka… - podpis, podpis, podpis. Obiegówka - 10 pieczątek.

W poniemieckim budynku z czerwonej cegły przy ul. Krasińskiego znajduje się serce dolnośląskiej poczty: dyrekcja, kadry, księgowość, zarządzanie bezpieczeństwem, centrum logistyczne, a nawet przychodnia.

Trzy tysiące metrów powierzchni biurowej. W każdym pokoju siedzi po kilka znudzonych pań w średnim wieku i popija kawę. Inne już piły albo będą piły, bo snują się po korytarzach z pustymi kubkami. Kadrowe, księgowe, sekretarki i szeregowe pracownice dyrektorów. Każde z takich centrów (np. logistyki czy obsługi finansowej - w sumie dziewięć) ma w kraju po 14 oddziałów. Poczta Polska jest jak gigantyczny dyliżans bez kół. Zatrudnia 100 tys. ludzi, z czego większość to administracja. Na 24 tys. listonoszy przypada 75 tys. innych pracowników.

Jeszcze nie zaczęłam pracy, a już jestem poirytowana i zmęczona. Na razie nie wiem jeszcze, czym to wszystko pachnie. Wiem tylko, że zarobię 1500 zł brutto. I że będę obsługiwała klientów w niewielkim urzędzie przy ul. Hallera. W pięknej, willowej dzielnicy.

Mój pierwszy dzień. Przychodzę do pracy na 10.30 (poczta otwiera się o 11.00), ale już przed drzwiami stoi kolejka. Na razie naczelnik nie pozwala mi siadać przy komputerze, bo nie znam programu. Mam się przyglądać i uczyć. To się przyglądam. W jednym okienku siedzi Renia. Przez całe życie była krawcową. Umiała uszyć wszystko, od firanek po majtki. - Mam już dorosłe dzieci i alergię na materiał. Nie mogłam już dłużej szyć - mówi mi przy śniadaniu. Skończyła zaocznie liceum i mogła przyjść na pocztę. Tu średnie wykształcenie wystarczy.

W drugim okienku obsługuje Mag-da. Przyszła na odsiecz z innej placówki. Niestety tylko na dwa dni. Skończyła administrację. Jest bystra i gdyby nie ona, ludzie podłożyliby pod pocztę ładunek wybuchowy.

Dziś uczę się wydawać listy. Klient podaje awizo, a ja biegnę z nim do pojemników z przesyłkami. Sześć niewielkich - na zwyczajne listy. I dwa wielkie kosze jak na bieliznę na przesyłki formatu A4 i te cięższe. Każdy list to kilka minut przewracania między kopertami. Biegam jak automat.

Tymczasem Renia grzebie się przy każdej wpłacie. Program się wiesza. Renia klika i nic. - No co tu się dzieje, ja nie wiem, o co chodzi! - powtarza głośno, żeby wszyscy słyszeli. Że to nie jej wina, tylko coś niedobrego dzieje się z komputerem. Ale kolejka zaczyna falować. I krzyczeć. Bo za długo czeka. Trzęsą mi się ręce. Nie mogę znaleźć kolejnego listu. Nigdzie nie ma. Przy okienku stoi staruszka o kulach. Jak jej powiedzieć, że przyszła na próżno.

- Pani naczelnik, nie ma listu - dyszę.
- Sprawdź, może już ktoś odebrał...
Ślinię palec i zaczynam przeglądać stos karteczek. Jedna, dziesiąta, pięćdziesiąta. I znów palec do ust. Każda karteczka ma swój numer, który powinien odpowiadać temu zamieszczonemu na awizo. Jest. Lecę do okienka.
- Córka odebrała. O, tu jest podpis.
- A to czemu ja znajduję w skrzynce kolejne awizo - trzęsie się staruszka.
- Nie wiem, proszę pani, bardzo przepraszam, że tak wyszło...

Staram się być uprzejma. Taka sytuacja powtórzy się wielokrotnie. Jedni machną ręką, inni będą krzyczeli. Że po co listonosz wrzuca do skrzynki coś, co już zostało odebrane. Nie wiem po co. Paranoja. Wychodzę z pracy o 19.30. Na szczęście nie muszę pisać sumariusza (kartki z zestawieniem listów i pa-czek, które zostają na poczcie na koniec dnia). Renia mówi, że niedawno wyszła przed 23.

Szkolenie BHP. Specjalista od bezpieczeństwa pocztowców opowiadał o zagrożeniach. - No wiecie, jak okradną listonosza, to on nigdy nie może powiedzieć policji, ile mu zginęło. Tajemnica pocztowa się mówi. Bo jak się coś do policji przedostanie, to i media się dowiedzą. I wtedy nalot na pocztę gotowy. A od spraw poczty są służby wewnętrzne - tłumaczył mętnie. Potem się dowiem, że to tzw. straż pocztowa, która "działa trochę jak policja". I że policja ją szkoli.

- No. Musicie wiedzieć, że napad składa się z trzech elementów - kontynuował behapowiec. - Wywiadu bandyckiego, napadu właściwego i ucieczki z miejsca napadu. A niektórzy muppet show sobie z poczty robią! Tymczasem to praca niebezpieczna i odpowiedzialna. Tu, gdzie pani idzie, były dwa napady - zwraca się do mnie. - Dwa, rozumie pani?! Niech pani dobrze słucha, co ja mówię. No.

A jeszcze kiedy indziej to listonoszce na klatce schodowej wbili nóż w plecy po rękojeść, że trzonek odpadł, a ostrze w plecach zostało. Chcieli pieniądze zabrać, ale nie oddała. Dostała odznaczenie od Kwaśniewskiego. Wyleczyła się i wróciła do zawodu.

Na koniec szkoleniowiec poinformował, że o przyciskach alarmowych, których należy użyć w razie napadu, my, asystentki, dowiemy się od swoich naczelników.

Kolejny dzień. Znów tłum ludzi stoi nieruchomo. A w nim kobieta, która chce kupić znaczki. No, ale nie wie, że każdy durny znaczek trzeba wbić w komputer. Jeśli kasjer o tym zapomni, będzie miał manko. Kobieta czeka w kolejce od 15 minut i wścieka się z francuskim akcentem. A ja nie mogę jej obsłużyć. Bo Renia w tym czasie powolutku, po jednej cyfrze, wstukuje wpłatę za mieszkanie. Na drukach i rachunkach są kody kreskowe. Ale tylko kod tepsy po przyłożeniu do czytnika wprowadza wszystkie dane abonenta do systemu. Resztę druków trzeba wpisać "na piechotę".

Klientka Reni ma na moje oko z siedem wpłat. Stoi w okienku jak strach na wróble, bo Renia mocuje się z nimi ponad pół godziny. Kiedy więc zaczepia mnie mężczyzna, który chce tylko kupić kopertę bąbelkową, zaczynam w duchu wyrywać sobie włosy z głowy. Bo sprzedaż koperty jest podobną katastrofą, jak kupno znaczka. Też trzeba ją wprowadzić do komputera. A nie da się jednocześnie robić wpłat i kodować sprzedaży. Taki prymitywny jest program pocztowy. Zresztą koperty i tak nie ma.

- Jak to nie ma! - wrzeszczy klient. - Papierosy są, skarpety są, jest sól kąpielowa, a kopert nie ma?!
Nie ma. Wychodzę z nerwów na zaplecze. Wprowadzenie komputerów - paradoks, jakiego nie spotkacie w innym kraju - spowolniło działanie poczty chyba o połowę.

- Kiedyś wystarczyło wypełnić druki ręcznie, odedrzeć klientowi dowód wpłaty i gotowe. Albo wziąć pieniądze i dać znaczek. Teraz pracy jest dwa razy więcej. Bo trzeba wypisać papierki, a potem wszystko jeszcze raz wprowadzić do komputera. Co i tak nie chroni poczty przed tzw. łańcuszkiem - wyjaśniła mi koleżanka, która kiedyś pracowała w okienku. "Łańcuszek" to pracownicy, którzy kombinują. Klient robi opłaty, pracownik datownikiem podbija, oddaje klientowi odcinek, ale nie wpisuje tego do komputera. I pożycza sobie pieniądze, jeśli ma taką potrzebę. Oddaje wtedy, kiedy ma. Albo wcale.

- To nagminne - kwituje koleżanka. - Sprawy wychodzą, kiedy np. firma gazowa przysyła ludziom zawiadomienie, że nie zapłacili. A jeśli ktoś wyrzucił odcinek, to umarł w butach...

Na poczcie trzeba przyjąć listonoszy wracających z rewirów. Odebrać od nich listy, policzyć, podbić. To przesyłki, które nie zastały w domach adresatów. Roznoszone są zwykle między 10 a 15, kiedy większość z nas jest w pracy. To dlatego potem musimy stać w kolejkach na poczcie. Ale na poczcie też się na listonoszy psioczy.

Wypełniają awizo tak, że trudno potem znaleźć przesyłkę. Nazwisko przekręcą, adres też. Rzadko który zaznaczy, że przesyłka jest z sądu albo jest wielka (wtedy wiadomo, że leży w koszu na bieliznę). Do urzędu wpadają wściekli, że za dużo pracy, że strajk gaśnie: "Nic nie wskóramy, tylko zwali się nam kilka tysięcy listów z całego tygodnia i będzie się można zesrać. I co to za strajk! Przedszkole, kurwa! Jedni strajkują, a inni pracują. Pierdolić taki strajk!".

Zrozumiesz listonosza tylko wtedy, kiedy weźmiesz torbę i pójdziesz z listami. W re-wir zabrał mnie ze sobą Tomek. Nosi listy ponad 20 lat. W dzielnicy kamienic. Po sześć pięter każda. Bez windy. Po kilku bramach już nie widziałam schodów. Tomek - wysoki, szczupły, spocony jak mysz, szedł na każde piętro.

- Jak listonosz widzi, że ma klienta wyżej drugiego piętra, to zostawia awizo. Nie wchodzi. Z lenistwa, braku sił i czasu. Ja wchodzę. Chyba jestem umysłowo chory. Widzę w kliencie człowieka. Kiedyś mogłem spędzić z nim więcej czasu, bo było mniej listów. Ciasteczka, kawusie, obiadki... Pewna pani miała w oknie zamontowane lustereczko.

Jak szedłem, to mnie w nim widziała. Zawsze czekały na mnie kanapki i gorąca herbata. A dzisiaj na głodniaka po kilkanaście godzin... Tej pani w końcu umarły dzieci i mąż. Był esbekiem. Sąsiedzi się cieszyli, że do ziemi poszedł. I staruszka tak się załamała, że przestała z domu wychodzić. Dzwoniła do mnie na pocztę: "Pan przyniesie mi chleba i jajek". Niedawno ją odwiedziłem. Herbata i kanapki czekały.

- Tyle lat w jednej dzielnicy, z ludźmi przy radości, smutkach... Kiedyś klientowi urodziło się dziecko. In vitro. Nie u nas - w Szwecji. Dostał telefon, że zdrowe. Postanowiliśmy to opić. Wziąłem dzień wolny. Minął tydzień i dziecko zmarło. "Niepotrzebnie piliśmy" - mówił mi załamany. Przeżyjesz, ja na to, wszystko da się przeżyć. Wy-chodzę z bramy, patrzę - leci. Nawet nie zdążyłem zamrugać - Tomek przerywa. Jest zły, że o tym opowiada. - Kogo to obchodzi? - patrzy na mnie. - Czy ktoś w ogóle wie, jaka to praca?

Może powinien był temu chłopcu powiedzieć, że jego pierwsze dziecko też umarło? I że można nauczyć się z tym żyć? - Nie umiałem się pozbierać po jego samobójstwie - kończy opowieść. - Poszedłem na zwolnienie. Kil-ka miesięcy później ktoś znów spadł na ziemię. Tuż przede mną. Dalej roz-nosiłem listy. Stępiła się moja wrażliwość. Niedawno w końcu nogi mi wy-siadły. Ale jak wróciłem z wolnego, to ludzie się cieszyli jak dzieci.

Tomek mówi, że od pięciu lat było na poczcie może ze 100 zł podwyżki. Zarabia z wysługą lat, rodzinnym i premią 1500 zł na rękę. Ale premię ma rzadko, więc wychodzi 1300.

- Dwa lata temu uznaliśmy, że strajkujemy. Wtedy jeszcze nosiliśmy reklamy - wspomina. - Moja torba ważyła prawie 30 kg. Urywało ramię. Nakręciliśmy resztę listonoszy, ale się przestraszyli. I było tak, jak teraz. Część strajkowała, a część nie. Bo oni niby się z nami solidaryzowali, ale chodzili wypłacać emerytury. Dla końcówek. A z końcówek można uzbierać i drugą pensję. Ale mają tak tylko starzy listonosze. Nowy dostanie same polecone.

Renia pracuje zawsze przy biurku, na którym ktoś wymalował: "Tylko spokój cię uratuje". I faktycznie - nigdzie się nie śpieszy. Może dlatego, że boi się pieniędzy. W urzędzie nie ma li-czarki do banknotów, więc każdy papierek trzeba policzyć, śliniąc palec.

- Kiedyś liczyłam tak przez dwie godziny, bo ktoś przyniósł 100 tys. - opowiada moja pocztowa znajoma. - Ludzie czasem wolą omijać banki, bo na koncie mają komornika. Kolejka ugotowała się na twardo.

Nasza też się gotuje, bo nie ma już Magdy. Taka jedna Magda warta jest więcej niż cztery Renaty. A obie zarabiają tyle samo!

Zostajemy z Renią we dwie. Naczelniczka często rozmawia przez telefon i nie wychodzi z zaplecza. Od dzisiaj działa awaryjnie jedna sortownia, zalewa nas potop kopert. Zaczynam ewidencjonować listy. Każdy list, którego nie dostarczył listonosz, trzeba wpisać do komputera: imię i nazwisko adresata, ulicę, numer domu i erki (to pasek naklejony na kopertę, z literą R i rzędem dziewięciu cyfr). Wpisuję tak prawie 200 listów.

To 1800 cyfr. Troi mi się w oczach. Walę enter, a komputer się zawiesza. Komputery na tej poczcie wyglądają tak, jakby miały się za moment rozpaść. Potem drukarka (atramentowa, bo papier jest z kalką - na poczcie wszystko musi mieć kopię) drukuje dowody odbioru. Na każdej kartce A4 pięć dowodów. Kartki trzeba podrzeć na 200 pasków. Każdy pasek to człowiek, który przyjdzie po list. Musi się na nim podpisać, a ja spiszę numer dowodu i podbiję. Przykładam więc wyszczerbioną linijkę do kartek i drę. Paski przypinam do listów, które segreguję według ulic i wkładam do koszy.

Kobieta z kolejki krzyczy: - Dwie jesteście i tylko jedna przy okienku?! Do niczego się nie nadajecie!
Czarna godzina nadchodzi koło południa. Kończą się pieniądze. Nie do-wieziono gotówki. Dlaczego? Tajemnica pocztowa. Ludzie, którzy stali po emerytury i renty, wściekli lub zrezygnowani odchodzą z kwitkiem.

- Będzie pani musiała trochę po-obsługiwać w okienku - mówię do naczelniczki. Ma kwaśną minę. Najchętniej rzuca na żer asystentów.

Wysoka, ładna blondynka domaga się przesyłki, której ciągle nie ma.
- Jak nie ma, to nie wyczaruję! Jest strajk! - złości się naczelniczka.
- Jest strajk - powtarza Renia.

Wypowiedzenie składam po tygodniu. W centrali nikt się nie dziwi, że robię to z dnia na dzień. Mało kto chce katować się za psie pieniądze. A ci, co zostają, uczą się sprytu. - Jest na poczcie premia uznaniowa.

Jak się sprzeda znaczki, długopisy itp., to dostaje się niewielki procent. Lepiej wetknąć klientowi lokaty Banku Pocztowego - opowiada mi znajoma. - Nasza koleżanka wzięła z banku kredyt i założyła tych lokat 100, na znajomych. Minimum wpłaty na lokatę to 1000 zł. Za każdą poczta płaci 20 zł brutto premii. I ona dostała dwa tysiące ekstra. Potem lokaty zlikwidowała.

Ostatni raz jadę do urzędu. A tam jak w oblężonej twierdzy. Nie ma czasu ani na śniadanie, ani na siku. Listonosze przynoszą coraz więcej listów. Strajk zawieszony. Dziękuję Bogu, że mnie tu nie będzie, kiedy spadnie kilka tysięcy przesyłek.

- Po ostatnim strajku dyrekcja przysłała do pomocy pracowników administracji - mówi z przekąsem naczelniczka. - Wpisał taki kilka listów, zobaczył że już 15.00 i zabrał się do domu. A my siedzieliśmy po nocach.

Dźwigam paczki. Każdą numeruję i wpisuję w arkusze tabelek. Renia co chwilę biega do naczelnika po pieniądze. Dziś taki dzień, że ludzie pobierają emerytury, zwroty podatku z urzędu skarbowego, a asystent nie może mieć w okienku więcej niż 2 tys. złotych.

- Ktoś z państwa ma może awizo? - pytam. Podchodzi blondynka. Znam ją z widzenia. - Od dwóch tygodni czekam na paczkę - mówi. - Z USA.

Patrzę - jest. Przyszła w ubiegłym tygodniu. Ale Renia, która obsługiwała tą panią, jakoś jej nie znalazła.

Idę z paczką do okienka na miękkich nogach. - Wie pani, te strajki... - tłumaczę, nie patrząc jej w oczy.

- To była sukienka na ślub córki - mówi. - Czekałyśmy do ostatniej chwili. Córka wczoraj wyszła za mąż.

W całym tym zamieszaniu naczelniczka nie pokazała mi, gdzie w razie napadu są przyciski alarmowe. Przecież i tak poczta broni się głównie przed klientami.

[email protected]