250. rocznica powołania Komisji Edukacji Narodowej - pierwszego ministerstwa oświaty w Europie. Przesłanie prezydenta Andrzeja Dudy

Przesłanie prezydenta Andrzeja Dudy opublikowano w sobotę, w rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej, na stronie Kancelarii Prezydenta RP.

„Dwieście pięćdziesiąt lat temu Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów powołał Komisję Edukacji Narodowej – instytucję prekursorską i niemającą odpowiednika w ówczesnej Europie. Przed tym centralnym organem państwowym do spraw oświaty – dziś powiedzielibyśmy: ministerstwem – postawiono bezprecedensowe, ogromnie odpowiedzialne zadanie. Kasata zakonu jezuitów w lipcu 1773 roku groziła likwidacją niemal wszystkich istniejących w Polsce szkół szczebla podstawowego i średniego prowadzonych przez to zgromadzenie. Należało więc pilnie zapewnić im ciągłość działania. Jednocześnie ambitny program ustrojowej naprawy Rzeczypospolitej wymagał upowszechnienia nowoczesnego etosu obywatelskiego, uformowania nowych elit państwowych, kadr urzędniczych i wojskowych. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, Komisja Edukacji Narodowej stworzyła ramy organizacyjne i merytoryczne systemu oświaty publicznej, który miał przygotować młodych Polaków do sprostania wyzwaniom epoki, do podjęcia równorzędnej rywalizacji cywilizacyjnej z innymi państwami naszego kontynentu, w tym szczególnie z nieprzyjaznymi mocarstwami ościennymi” – napisał prezydent.

Andrzej Duda przypomniał, że w dzieło to zaangażowało się grono uczonych, pisarzy i artystów pod kierunkiem Hugona Kołłątaja. Komisja powołała dwie uczelnie: Szkołę Główną Koronną i Szkołę Główną Litewską oraz objęła nadzór nad szkołami elementarnymi i średnimi. Wśród nowo wprowadzonych przedmiotów nauczania znalazły się rolnictwo, chemia, zoologia, botanika, mechanika, a także prawo i etyka.

„Program kształcenia kładł nacisk na umiejętności praktyczne oraz samodzielne poszerzanie horyzontów intelektualnych. Co szczególnie istotne, w miejsce łaciny językiem wykładowym uczyniono polski. Podobnie jak powołanie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, które opracowywało i wydawało podręczniki, zmiana ta znacząco przyczyniła się do rozwoju nowoczesnej polszczyzny. Przede wszystkim jednak mocniej związała pokolenia Polaków z dziedzictwem rodzimej kultury i piśmiennictwa. O fundamentalnym znaczeniu tej decyzji zaświadczyły późniejsze dzieje oporu przeciw germanizacji i rusyfikacji w epoce zaborów oraz walk o odzyskanie niepodległej Rzeczypospolitej” – napisał.

Prezydent podkreślił, że „dzisiaj, z perspektywy dwóch i pół wieku, możemy śmiało powiedzieć, że rewolucyjne i dalekowzroczne postanowienia powołującej KEN uchwały Sejmu z 14 października 1773 roku oraz Ustaw Kommissyi Edukacyi Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisanych dorównują rangą Ustawie rządowej Sejmu Wielkiego z 3 maja 1791 roku”. „Stanowiły bowiem swego rodzaju konstytucję szkolnictwa polskiego – nakazującą, aby jego istota, cele i organizacja były podporządkowane dobru wspólnemu nowoczesnego narodu i jego państwa” – zaznaczył.

„Ufam, że historia Komisji Edukacji Narodowej oraz odwaga i patriotyzm współtworzących ją wizjonerów pozostaną inspiracją dla wszystkich, którym leży na sercu pomyślność Rzeczypospolitej” – podkreślił.