Edukacja ekologiczna w polskich szkołach. Na jakich lekcjach dzieci się uczą o zmianach klimatycznych lub zrównoważonym rozwoju?

Barbara Wesoła
Barbara Wesoła
Edukacja ekologiczna to nie tylko ochrona środowiska i segregowanie śmieci. Tematyka jest obszerna i obecnie rozłożona na różne tematy i działy w poszczególnych przedmiotach szkolnych.
Edukacja ekologiczna to nie tylko ochrona środowiska i segregowanie śmieci. Tematyka jest obszerna i obecnie rozłożona na różne tematy i działy w poszczególnych przedmiotach szkolnych. Andrzej Banas
Ekologia w szkole pojawia się w podstawie programowej na różnych przedmiotach. Jednak problemem, w i tak obszernym programie, jest duży nacisk na teorię, a brak przestrzeni na działania i dyskusję. Rozwiązaniem może być angażowanie się szkół w aktywne działania z uczniami, realizacja warsztatów m.in. z pomocą projektów proponowanych przez organizacje pozarządowe. Ministerstwo Klimatu i Środowiska udostępnia natomiast scenariusze lekcji o ochornie klimatu do realizowania na godzinach wychowawczych.

Spis treści

Znaczenie edukacji ekologicznej w szkołach

Świadomość zmian klimatycznych oraz skutków działalności człowieka na jakość powietrza, a także odpowiedzialność za otoczenie należy kształtować od najmłodszych lat. W domu oraz w szkole.

Edukacja musi przygotować uczniów do zrozumienia obecnego kryzysu i kształtowania przyszłości. Aby ocalić naszą planetę, musimy zmienić sposób, w jaki żyjemy, produkujemy, konsumujemy i współdziałamy z naturą. Włączenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju do wszystkich programów nauczania musi stać się podstawą wszędzie – powiedział Audrey Azoulay, UNESCO Director-General.

W Polsce zagadnienia dotyczące ekologii są uwzględnione w podstawie programowej kilku przedmiotów. Jednocześnie młodzież zauważa, że zmiany mogą nastąpić tylko, jeśli ta edukacja wyjdzie poza mury szkoły.

W raporcie „Uczniowie wobec zmian klimatu” autorzy badania o tej samej nazwie przytaczają wypowiedź jednego z ankietowanych uczniów na pytanie: Kto powinien rozpowszechniać wiedzę ekologiczna?. „Każdy, ale to nie młodym należy tę wiedzę przekazywać, a ludziom, którzy mają jakiś wpływ. Za późno na jedynie uczenie w szkołach, mówiąc, że nadzieja w młodych. ” – odpowiedział uczeń.

Jak podkreślają autorzy raportu, jest to przykład dojrzałej postawy uczniów i ich świadomości ekologicznej oraz odpowiedzialności społecznej.

Edukacja jest niezbędna, by przygotować społeczeństwa do radzenia sobie z kryzysem klimatycznym. Edukacja w zakresie kryzysu klimatycznego powinna być podstawowym elementem programów nauczania wszystkich przedmiotów, nie powinna i nie może być zatem spychana na margines – czytamy we wstępie publikacji

Jak wygląda edukacja ekologiczna w polskich szkołach? Podstawa programowa uwzględnia szereg zagadnień ekologicznych rozłożonych w różnych etapach edukacji, które przestawiamy w dalszej częściej artykułu. Czy to jednak wystarczy?

Z przytoczonych badań wynika, że dla niecałych 70 proc. uczniów problemy związane ze zmianą klimatu są ważne, a tylko 17,36 proc. młodzieży aktywnie uczestniczy w działaniach proklimatycznych. Są to najczęściej działania w zakresie „domowej i szkolnej ekologii” np. segregacja śmieci, świętowanie Dnia Ziemi.

Komentująca badania prof. dr hab. Bernadetta Niesporek-Szamburska z UŚ w Katowicach podkreśla:

Te dane świadczą, że wszelkie działania edukacyjne dla klimatu są dramatycznie potrzebne! Zwłaszcza te, których efektem może być zmiana postaw młodych ludzi, edukacyjne inicjatywy nauczycieli humanistów, włączających edukację dla klimatu w obręb swoich przedmiotów.

Edukacja ekologiczna w szkołach w Polsce

Treści dotyczące ekologii i zrównoważonego rozwoju są wprowadzane w szkołach od pierwszej klasy. Podstawa programowa zawiera elementy edukacji biologicznej na różnych etapach edukacji, dostosowane do wieku i możliwości poznawczych uczniów.

W rozporządzeniu MEN w sprawie ramowych planów nauczania od przedszkola po szkołę ponadpodstawową znajdziemy zapis:

Szkoła dba o wychowanie dzieci i młodzieży w duchu akceptacji i szacunku dla drugiego człowieka, kształtuje postawę szacunku dla środowiska przyrodniczego, w tym upowszechnia wiedzę o zasadach zrównoważonego rozwoju, motywuje do działań na rzecz ochrony środowiska oraz rozwija zainteresowanie ekologią

Treści proekologiczne są ujęte w podstawie programowej takich przedmiotów jak:

  • technika,
  • geografia,
  • biologia,
  • chemia.

Czy w szkołach jest przedmiot ekologia?

Obecnie w Polsce nie ma takiego przedmiotu, chociaż od lat debatuje się nad jego wprowadzeniem. Aktualizowana i rozbudowywana jest natomiast podstawa programowa w tym zakresie np. o cały dział ekologia na biologii. Na poszczególnych etapach edukacji zagadnienia związane z edukacją ekologiczną pojawiają się na różnych przedmiotach.

Oprócz tego szkoły mogą we własnym zakresie lub np. przy pomocy organizacji pozarządowych organizować zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży, brać udział w projektach ogólnopolskich, konkursach, przygotowywać uczniów do olimpiad.

Edukacja ekologiczna w klasach 1-3

W klasach 1-3 nie ma ścisłego podziału na przedmioty. Prowadzona jest tzw. edukacja wczesnoszkolna z podziałem na edukację polonistyczną, matematyczną, społeczna oraz przyrodniczą, a także plastyczną, techniczną, informatyczną, muzyczną i językową. To głównie w ramach edukacji przyrodniczej dzieci poznają podstawowe zasady dotyczące m.in. oszczędzania wody czy dbania o czystość środowiska. Według zapisu z podstawy programowej uczeń po ukończeniu edukacji wczesnoszkolnej m.in. „segreguje odpady i ma świadomość przyczyn i skutków takiego postępowania”.

Ekologia na lekcjach w klasach 4-8

Na drugim etapie edukacji treści dotyczące edukacji ekologicznej uczniowie poznają przede wszystkim na biologii w działach: „Ekologia i ochrona środowiska” oraz „Zagrożenia różnorodności biologicznej”.

Według podstawy programowej informacje dot. reakcji chemicznych w wyniku np. spalania tlenku węgla uczeń poznaje na lekcjach chemii, w dziale „Tlen, wodór i ich związki chemiczne. Powietrze.” Kolejnym przedmiotem poruszającym treści proekologiczne jest geografia.

Geografia, w tym szczególnie zajęcia prowadzone w terenie, powinny przyczyniać się do zrozumienia sensu i warunków realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, m.in. poprzez poznawanie przykładów racjonalnego gospodarowania, oceny zamieszkiwanego środowiska, poczucie odpowiedzialności za tworzenie ładu i piękna w miejscach swego życia. – czytamy w podstawie programowej

Edukacja ekologiczna w szkołach ponadpodstawowych

W liceum i technikum podobnie jak w starszych klasach szkoły podstawowej zagadnienia ekologiczne są uwzględnione w podstawie programowej:

  • biologii (działy: „Ekologia” oraz „Różnorodność biologiczna, jej zagrożenia i ochrona” ). Zagadnienia z tych działów są uwzględnione także w wymaganiach maturalnych dla tych uczniów, którzy chcą zdawać maturę z biologii.
  • chemii („Elementy ochrony środowiska”),
  • geografii.

W tym ostatnim przedmiocie zawarto sporo zagadnień rozmieszczonych w różnych działach dotyczących m.in. dylematów dotyczących energii jądrowej, stosowania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii, identyfikowania konfliktów interesów w relacji człowiek- środowisko i wiele innych.

Szczegóły dotyczące wszystkich tematów i zakresu przekazywanej wiedzy znajdują się wpodstawie programowej

Scenariusze lekcji o ochronie klimatu od Ministerstwa Klimatu i Środowiska

MKiŚ przygotowało 16 scenariuszy lekcji dla szkół podstawowych. Materiały można wykorzystać na lekcjach wychowawczych.

Jak informuje MKiŚ, projekt został opracowany w Grupach Roboczych z udziałem m.in. naukowców, ekspertów, praktyków i pedagogów. Za koordynację prac w ramach Grup odpowiedzialni byli przedstawiciele organizacji młodzieżowych (Młodzieżowej Rady Klimatycznej, Młodzieżowego Strajku Klimatycznego oraz Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych PROM).

Scenariusze lekcji dla klas SP I-III mają następujące tematy:

  • Zmiana klimatu w Polsce (biotop)
  • Zmiana klimatu w mieście​ –​ jak jej przeciwdziałać
  • Wpływ rolnictwa na klimat lokalny (człowiek)
  • Rola wody w przyrodzie (biocenoza)
  • Lokalne źródła energii (mitygacja)

Tematy dla klasy IV SP:

  • Modernizacja transportu sposobem walki
  • Działanie systemu elektroenergetycznego
  • Czym się różni przyroda od klimatu?

Scenariusze dla klas VII-VIII mają następujące tematy:

  • Źródła​ gazów​ cieplarnianych
  • Podstawowe aspekty adaptacji
  • Naturalne mechanizmy sterujące
  • Jak​ wzrost​ stężenia​ CO2 wpływa na klimat
  • Najważniejsze skutki zmian klimatycznych

Jest to pierwszy etap pracy nad scenariuszami. Zostały one przygotowane przez ekspertów i pod koordynacją przedstawicieli organizacji młodzieżowych, zaopiniowane przez metodyków Ministerstwa Edukacji i Nauki, ocenione merytorycznie przez ekspertów Ministerstwa Klimatu i Środowiska [...] Kolejny etap to pilotaż w szkołach podstawowych i zebranie uwag od pedagogów – powiedział Adam Guibourgé-Czetwertyński, wiceminister klimatu i środowiska.

Wiceminister podczas prezentacji scanriuszu na konferencji w Jakubowie poinformował, że we współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji, zostaną uruchomione szkolenia dla nauczycieli, aby pomóc im w przygotowaniu lekcji w oparciu o przygotowane materiały.

Podkreślił też, że celem międzyresortowego Zespołu ds. edukacji ekologicznej, w tym klimatycznej, i promocji ekologicznych warunków życia jest budowa społeczność nauczycieli, którzy chcą zdobywać wiedzę z zakresu klimatu, wprowadzać treści do procesu nauczania oraz udoskonalać i rozwijać materiały dydaktyczne.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Edukacja ekologiczna w polskich szkołach. Na jakich lekcjach dzieci się uczą o zmianach klimatycznych lub zrównoważonym rozwoju? - Strefa Edukacji

Wróć na i.pl Portal i.pl