Jak i za co przeprowadzić transformację dyskutowali eksperci podczas panelu tematycznego XXXII edycji Welconomy Forum in Toruń pod nazwą „Ciepłownictwo: Jak efektywnie przeprowadzić transformację w Jednostkach Samorządu Terytorialnego (JST)?”.
Polski Fundusz Rozwoju wspiera projekty dekarbonizacji
Mikołaj Raczyński, wiceprezes zarządu ds. inwestycji w Polskim Funduszu Rozwoju S.A. zwrócił uwagę, że dekarbonizacja powinna postępować możliwie jak najszybciej, ale w sposób sprawiedliwy i dostosowany do realiów lokalnych.
- Konieczne jest zastosowanie zrównoważonego podejścia, które z jednej strony będzie skutecznie motywować do odchodzenia od węgla, także w najmniejszych jednostkach samorządowych, a z drugiej – zapewni mechanizmy osłonowe, chroniące je przed nadmiernym obciążeniem finansowym. Kluczowe jest, aby transformacja była wykonalna i nie prowadziła do destabilizacji budżetów samorządów - wyjaśnił Mikołaj Raczyński.
Wiceprezes PFR dodawał także, że mechanizmy opodatkowania emisji CO₂ miały nie tylko stworzyć bodźce ekonomiczne do transformacji, lecz także wygenerować środki na jej finansowanie. W praktyce, mimo rosnących kosztów emisji i większej konkurencyjności alternatywnych źródeł ciepła, dostępne środki nie zostały skutecznie skierowane na dekarbonizację ciepłownictwa. Samorządy nie miały też wystarczających środków na inwestycje, zwłaszcza po wcześniejszych zmianach w systemie finansowania lokalnych budżetów. „Transformacja ciepłownictwa to wyzwanie wymagające skoordynowanych działań. W PFR wspieramy ten proces, a Fundusz Inwestycji Samorządowych FIZAN może oferować spółkom miejskim finansowanie w formule project finance właśnie na projekty z obszaru dekarbonizacji” – podsumował Mikołaj Raczyński.
Miasta świadome wyzwań transformacji
Artur Osuchowski, członek zarządu ds. energetyki i transformacji energetycznej ORLEN S.A., uświadamiał, że Polska musi przejść gigantyczną transformację systemu energetycznego. Miasta mają tę świadomość. Wymogi nakładają na nie zarówno mieszkańcy, jak i rynek kapitałowy. Jak do tego tematu podejść? Odpowiedź jest prosta: Jak najszybciej odejść od węgla i przejść na gaz.
- Inwestujemy w projekty związane z magazynowaniem ciepła, modernizujemy i cyfryzujemy przestarzałe systemy ciepłownictwa. Mamy przy tym bardzo dobrą współprace z JST. Inwestujemy w dekarbonizację, w źródła tymczasowe, które zastąpią węgiel, w odnawialne źródła energii, w technologie odzyskiwania ciepła, w magazyny ciepła i energii – wymieniał Artur Osuchowski.
Obszarów działania w szeroko rozumianej energetyce jest zresztą o wiele więcej, by wspomnieć jeszcze o inwestycjach w obieg zamknięty, w transport, w tym w budowę stacji tankowania pojazdów wodorem.
Kosztów nie można w całości przerzucać na mieszkańców
Piotr Kryszewski, dyrektor zarządzający ds. Zielonego Gdańska w tamtejszym urzędzie miasta, zauważył, że faktura wystawiana mieszkańcom za media identyfikowana jest z prezydentem miasta. Dlatego rolą zarządu miasta jest to, aby kosztów nie przerzucać w całości na mieszkańców.
U ubiegłym roku Gdańsk podpisał list intencyjny ws. dekarbonizacji całego systemu ciepłowniczego. Jednak oprócz ekologii i zdrowia mieszkańców trzeba pamiętać o bezpieczeństwie systemu energetycznego i jego samowystarczalności. Miasto cały czas musi weryfikować plany, możliwości zewnętrznego finansowania i korzystać z miksu energetycznego. W kwestii finansowania w Gdańsku rozważa się wejście w partnerstwo publiczno – prywatne (PPP).
Jednak zdaniem Piotra Kryszewskiego, mimo wszystkich zabiegów, efektem transformacji energetycznej może być wzrost rachunków.
Marcin Lewandowski, prezes zarządu Gdańskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej, przyznał, że mieszkańcy są za ekologią, ale pod warunkiem, że nie wzrosną ceny za media. Dlatego trzeba planować racjonalnie, oszczędzać, budować ostrożnie, a jednocześnie szukać partnerów do tych inwestycji. - Robiąc inwestycje osobno wydamy dwa razy więcej pieniędzy – zauważał Piotr Kryszewski.
Są pieniądze, ale i tak za mało
Samorządy niewiele by zrobiły w kwestii transformacji swoich sieci ciepłowniczych, gdyby nie zewnętrzne wsparcie kapitałowe.
Józef Matysiak, zastępca prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, przekonywał, że Fundusz wspiera modernizację systemów ciepłowniczych, ale ta instytucja całego problemu nie załatwi - wielkość środków nie jest wystarczająca.
- Jesteśmy w trakcie przekształceń w ciepłownictwie. Obserwujemy dużą świadomość tego problemu ze strony samorządów i przedsiębiorstw ciepłowniczych - przekonywał wiceprezes. - Najczęściej nasze finansowanie jest na poziomie 50 proc. kosztów inwestycji – dodawał.
Do czerwca samorządowcy mogą składać wnioski w ramach dwóch programów: na dofinansowanie systemów kogeneracji dla ciepłownictwa oraz dla samorządów powiatowych. W inwestycjach ciepłowniczych dużą rolę odgrywa właśnie kogeneracja, czyli równoczesne wytwarzanie ciepła i prądu w trakcje jednego procesu technologicznego. NFOŚiG ma programy wsparcia tych zadań zarówno dla większych, jak i mniejszych samorządów – powiatowych. Fundusz ma świadomość, że sytuacja ekonomiczna tych podmiotów jest bardzo różna. Dlatego rekomenduje sięgnięcie także po alternatywne źródła finansowania inwestycji. Takie oferuje właśnie m.in. PFR.
Ciekawym przykładem nowoczesnych samorządowych inwestycji w dekarbonizację ciepłownictwa i utylizacje odpadów są Instalacje Termicznego Przekształcania Odpadów (ITPO). W styczniu 2025 roku w Olsztynie nastąpiło uroczyste otwarcie jednej z najnowocześniejszych tego typu instalacji w Polsce, której budowa została zrealizowana dzięki wsparciu PFR w wysokości 48 mln zł, w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Celem projektu jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego mieszkańcom regionu, efektywne zagospodarowanie odpadów komunalnych oraz troska o środowisko naturalne.
