W sobotę Światowy Dzień bez Telefonu. Jak rozpoznać, że dziecko jest uzależnione od telefonu?

Dzisiejsze smartfony to zupełnie inne urządzenia niż telefony komórkowe, z których korzystaliśmy na początku XXI wieku. Nie służą już tylko do telefonowania czy wysyłania krótkich wiadomości tekstowych. W tym małym urządzeniu mieści się wszystko, co jest potrzebne współczesnemu człowiekowi do bycia na bieżąco w tym pędzącym świecie. Mamy social media, wiadomości, muzykę, aplikacje bankowe, robimy zakupy, zdjęcia, czytamy książki, uczymy się, poznajemy ludzi. Smartfon jest w stanie zastąpić nam inne urządzenia – w tej chwili telewizor czy komputer nie są już niezbędne.

Zastanówmy się: kiedy ostatnio czytaliśmy gazetę? Świat wokół nas bardzo szybko się zmienił. Wiele dzieje się teraz w świecie wirtualnym i jest to dla nas zupełnie naturalne. Co zrobić, żeby nie zatracić się w tym i nie stracić kontaktu z rzeczywistością?

Fonoholizm to uzależnienie od telefonu komórkowego. Zbyt częste korzystanie ze smartfona wiąże się z szeregiem zagrożeń i może negatywnie wpływać na nasze samopoczucie fizyczne i psychiczne.

W 2023 roku przeprowadzono badania na temat technologii cyfrowych w rozwoju społecznym i edukacyjnym dzieci. Zwrócono wówczas uwagę na sytuacje, w których uczniowie korzystają ze smartfonów.

Ponad 80 proc. osób od 16 do 19 r. ż. Ma przy sobie telefon w czasie snu, prawie 50 proc. osób wieku od 13 do 15 lat i 17,2 proc. osób między 9 a 12. rokiem życia. Niemalże sto procent zapytanych uczniów między 16 a 19 rokiem życia ma przy sobie telefon zawsze, gdy wychodzi z domu, ponad 80 proc. dzieci w wieku od 13 do 15 lat oraz 50 proc. osób między 9 a 12 rokiem życia. Równie często smartfon jest przez dzieci i młodzież używany podczas wizyty w toalecie.
Warto mieć nad tym kontrolę i uczyć dzieci, jak bezpiecznie korzystać z technologii cyfrowych.

Możemy zwrócić uwagę na kilka niepokojących zachowań:

• obsesyjne korzystanie ze smartfona: sprawdzanie wiadomości, social mediów – nawet, gdy nie ma ku temu żadnych powodów,
• dłuższe i bardziej intensywne korzystanie z telefonu – w nocy, w trakcie rozmowy z innymi, podczas wykonywania innych czynności, w szkole – w trakcie lekcji i na przerwach,
• złość, niepokój w momencie, gdy telefon jest niedostępny,
• niechęć do kontaktów z rówieśnikami,
• zaniedbywanie obowiązków,
• dolegliwości fizyczne: bóle głowy, kłopoty ze snem, trudności ze skupieniem uwagi,
• ukrywanie przed innymi używania smartfonu,
• stałe trzymanie telefonu w dłoni lub blisko siebie,
• zaniedbywanie innych aktywności: dotychczasowych zainteresowań, spotkań ze znajomymi.

Objawów uzależnienia jest bardzo wiele. Zauważenie powyższych przesłanek nie musi być od razu dowodem na to, że dziecko jest uzależnione. Jeśli mamy takie obawy, najlepiej skonsultować się ze specjalistą — w tym przypadku psychologiem, który pomoże rozwiać nasze wątpliwości i podejmie stosowne działania.

Nauczyciele zauważają, że uczniowie za bardzo zatracają się w wirtualnej rzeczywistości. Jak szkoły starają się rozwiązać ten problem?

Coraz częściej można zauważyć problem ze skupieniem uwagi nie tylko w czasie lekcji, które wymagają wytężonej pracy umysłu, ale również w czasie zajęć, które powinny być odpoczynkiem i relaksem. Potrzeba stałego kontrolowania telefonu wytrąca uczniów z gier zespołowych i pokazuje, że nawet w czasie zabawy nie są w stanie zupełnie odciąć się od wirtualnego świata - mówi Aleksandra Jabłońska-Jakubiak, nauczycielka wychowania fizycznego.

Nauczyciele starają się walczyć ze zbyt dużym przywiązaniem dzieci i młodzieży do elektroniki, nie zawsze ich działania przynoszą efekty. Niektóre szkoły decydują się na całkowity zakaz korzystania ze smartfonów, co nieco poprawia sytuację i skłania uczniów do wzięcia udziału w oferowanych przez szkołę aktywnościach.

Z moich obserwacji wynika, że duża grupa uczniów ma trudność z zachowaniem prawidłowej higieny cyfrowej. W przypadku wielu uczniów używanie telefonów komórkowych ma negatywny wpływ na ich kompetencje społeczne, budowanie relacji z rówieśnikami, a także samoocenę. Niektóre szkoły całkowicie zakazują korzystania ze smartfonów — czego osobiście nie jestem zwolennikiem zwraca uwagę Anna Dubiel, szkolna pedagożka.

W szkołach powstają liczne programy edukujące rodziców i uczniów w kwestii bezpiecznego korzystania z urządzeń cyfrowych, wciąż jednak za mało mówi się o higienie cyfrowej.

Rodzice często nie do końca mają świadomość, ile ich dzieci spędzają czasu w internecie — zwykle podają mniejsze przedziały czasowe niż te, które deklarują sami uczniowie. Nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, do jakich treści dostęp mają ich dzieci — dodaje pedagożka.

Oczywiście. Samo korzystania ze smartfona nie oznacza, że uzależnimy się od tego urządzenia. Należy pamiętać o zachowaniu higieny cyfrowej i samodzielnym ograniczaniu sobie korzystania z urządzenia. Większość smartfonów ma obecnie możliwość wyłączenia aplikacji po osiągnięciu ustawionego czasu użytkowania. Urządzenia te mierzą również czas korzystania ze wszystkich aplikacji - w ustawieniach telefonu łatwo możemy sprawdzić, ile czasu spędzamy na portalach społecznościowych, grając w gry czy pisząc wiadomości tekstowe.
Zawsze warto zrobić test higieny cyfrowej i sprawdzić, jak w bardziej higieniczny sposób korzystać z narzędzi cyfrowych.

W pierwszej kolejności pomocy możemy szukać w internecie. Znajdziemy tu wielu specjalistów, którzy pokierują nas dalej. Możemy skorzystać z bezpłatnej lub odpłatnej pomocy. Wiele fundacji i stowarzyszeń prowadzi bezpłatną pomocą psychologiczną. Jeżeli to my, jako rodzice potrzebujemy wsparcia w wychowaniu dzieci, warto zadzwonić na:

• KRYZYSOWY TELEFON ZAUFANIA: 116 123, prowadzony przez Instytut Psychologii Zdrowia,
• całodobowa bezpłatna INFOLINIA DLA DZIECI, MŁODZIEŻY I ICH OPIEKUNÓW 800 080 222 uruchomiona ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Wsparcie uzyskają tam nie tylko nieletni oraz rodzice, ale wszyscy opiekunowie czy nauczyciele dzieci i młodzieży.