Donald Tusk żegna się z Radą Europejską. Co udało mu się osiągnąć?

Donald Tusk w piątek przekazał stanowisko swojemu następcy. Belg Charles Michel rozpocznie przywództwo w Radzie Europejskiej od 1 grudnia. Z okazji zakończenia kadencji Donald Tusk zamieścił w mediach społecznościowych pożegnalne wideo, a my przygotowaliśmy zestawienie wyzwań, z którymi musiał się zmierzyć ustępujący szef RE.

Walka o jedność UE
W trakcie swojej kadencji Donald Tusk musiał się zmierzyć z serią kryzysowych wydarzeń. Anglia postanowiła opuścić szeregi UE, Grecja planowała opuścić strefę euro, a do Wspólnoty napływali uchodźcy z Syrii. Tuskowi nie pomogło także podważanie praworządności w Polsce przez unijnych urzędników, a także dojście do władzy w USA Donalda Trumpa, którego działania, zdaniem części obserwatorów, również uderzały w jedność Unii. Obserwatorzy życia politycznego wskazują, że Donald Tusk mimo, wielu przeciwności udanie godził interesy różnych krajów członkowskich, co przyczyniło się do zapobieżenia pogłębianiu podziałów między krajami Wspólnoty.

Brexit
Na mapie Unii Europejskiej pojawiło się jednak poważne pęknięcie. W 2016 r. Wielka Brytania postanowiła opuścić szeregi Wspólnoty. Zdaniem Tuska brexit to „wypadek”, któremu można było łatwo zapobiec. Zdaniem szefa RE był on rezultatem serii politycznych błędów. - Referendum ws. brexitu było osobistym błędem premiera Davida Camerona - ocenił Tusk w rozmowie z „Die Zeit”. Jednocześnie przyznał, że odczuwa „pewną satysfakcję”, iż do brexitu nie dojdzie jednak za jego kadencji.

Kryzys finansowy w Grecji
W 2001 roku Grecja przystąpiła do strefy euro, pomimo że była już jako państwo solidnie zadłużona. Złe zarządzanie finansami państwa, jak i rozdęte przywileje socjalne spowodowały, że kilka lat później Grecja pogrążyła się w finansowym kryzysie. Pierwszy program pomocowy dla tego kraju UE uruchomiony został w 2010 r. Choć UE i Międzynarodowy Fundusz Walutowy przeznaczały ogromne środki na ratowanie Grecji, to skutki okazały się być niewspółmierne do poniesionych nakładów. W 2015 r. podczas szczytu euro, po kilkunastu godzinach negocjacji udało się osiągnąć porozumienie, które ostatecznie miało zażegnać kryzys w Grecji. - To były wyjątkowo wyczerpujące negocjacje, bo stawką były nie tylko pieniądze, ale przyszłość Europy i strefy euro - przyznał wówczas przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk, biorący udział w negocjacjach.

27:1
Sukcesem była także reelekcja Donalda Tuska na szefa Rady Europejskiej w 2017 r. Pomimo sprzeciwu ówczesnego rządu Beaty Szydło – który forsował kandydaturę Dariusza Saryusz-Wolskiego – Tusk zyskał poparcie 27 z 28 krajów członkowskich. Przeciwna jego kandydaturze była tylko Polska. Jednocześnie jest to pierwszy przypadek w historii Unii, kiedy na tak wysokie stanowisko wybrano kogoś wbrew woli jego kraju.

Polityka migracyjna
Kilka miesięcy po objęciu przez Donalda Tuska stanowiska szefa RE na skutek wojen na Bliskim Wschodzie, granice Wspólnoty zaczęli szturmować imigranci z Syrii i Erytrei. Według Eurostatu w 2015 r. państwa członkowskie Unii Europejskiej otrzymały ponad 1,2 mln wniosków o azyl, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w 2014 roku.

I choć Tusk wpłynął na obniżenie napięcia w kwestii relokacji uchodźców, przekierowując uwagę na konieczność ochrony granic zewnętrznych, to Unia Europejska nadal nie znalazła takiej odpowiedzi na kwestie migracji, która miałaby poparcie wszystkich krajów członkowskich.

W marcu 2016 r. szef RE, w trakcie spotkania unijnych przywódców i tureckiego premiera Ahmeta Davutoglu, poinformował, że UE i Turcja uzgodniły porozumienie, które „ma pomóc zahamować falę migracyjną do Europy”.

Zgodnie z planem Turcja miała przyjmować z powrotem wszystkich imigrantów, którzy od 20 marca 2016 r. przedostaną się nielegalnie na greckie wyspy. W zamian UE miała rozpocząć przejmowanie syryjskich uchodźców bezpośrednio z tureckich obozów.

Uzgodniono również przyspieszenie prac nad liberalizacją wizową, by najpóźniej z końcem czerwca 2016 r. UE zniosła wizy dla Turków oraz otwarcie nowego rozdziału negocjacji w sprawie przystąpienia Turcji do UE.

Kryzys migracyjny nie został jednak do końca zażegany. Po ogłoszeniu przez prezydenta USA Donalda Trumpa decyzji o wycofaniu żołnierzy amerykańskich z północnej Syrii Turcja rozpoczęła tam operację militarną wymierzoną w kurdyjskie milicje o nazwie Ludowe Jednostki Samoobrony (YPG), które Ankara uważa za terrorystów (są one jednak wspierane przez Zachód i stanowią główny trzon syryjskich sił SDF, które odegrały decydującą rolę w pokonaniu IS w Syrii i kontrolują obecnie większość północnych terenów kraju).

Turecka operacja wywoła sprzeciw UE. W odpowiedzi prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan ostrzegł Wspólnotę, że jeśli „Unia Europejska nazwie operację „inwazją”, Turcja otworzy bramy i pośle na Wspólnotę 3,6 mln uchodźców”.

Brak blokady Nord Stream 2
Gazociąg tłoczący rosyjski gaz do Niemiec to ogromna porażka zarówno Donalda Tuska, jak i Polski. Choć szef RE przekonywał ówczesnego przewodniczącego Komisji Europejskiej Jeana-Claude’a Junckera, że to fatalny pomysł, to ten pozostał głuchy na jego słowa.

W ujawnionym przez „Financial Times” liście do Junckera Tusk pisał: „Budowa Nord Stream 2 pozwoli Rosjanom na zamknięcie szlaku tranzytowego przez Ukrainę, a agresja na ten kraj się nie skończyła. (...) Uzależni nas bardziej od rosyjskich dostaw i skupi tranzyt gazu wzdłuż istniejącej trasy. Ponadto umocni pozycję Gazpromu jako dominującego dostawcy gazu do UE”.

Nic to jednak nie pomogło. Komisja Europejska stosunkiem głosów 1:27 przyjęła bez dyskusji stanowisko w sprawie kontrowersyjnego gazociągu. Sprzeciw zgłosiła tylko Polska, rumuński sprzeciw wpłynął po czasie, a kraje bałtyckie – pomimo naszych oczekiwań - sprzeciwu nie złożyły.