Rocznica wybuchu II wojny światowej. Dr Paweł Stachowiak: za największego przegranego wojny uznaję Wielką Brytanię

1 września przypada 79. rocznica wybuchu II wojny światowej. Czy po tak długim okresie można jeszcze powiedzieć, że ten konflikt nadal ma swoje odzwierciedlenie we współczesnym świecie i zadecydował o tym, jaką mamy obecnie rzeczywistość?

Bez wątpienia można powiedzieć, że II wojna światowa ma wpływ ma dzisiejszą rzeczywistość i to zarówno w wymiarze globalnym, europejskim i polskim. Spójrzmy na konsekwencje II wojny światowej w wymiarze politycznym, czyli podział świata na dwa bloki, które rozwijały się w zupełnie innym tempie: ekonomicznie, kulturowo, cywilizacyjne. To, jak wygląda dzisiejszy świat i pewne konflikty, są dziedzictwem tego podziału. To, że my musimy aspirować do poziomu życia społeczeństw zachodnich jest konsekwencją wojny. Warto zwrócić uwagę, że jedną z największych konsekwencji wojny jest fakt, że z Europy prawie całkowicie zniknęła społeczność żydowska.

Czy jakikolwiek inny konflikt w historii odegrał tak wielką rolę w kształtowaniu się świata?

W Europie takim konfliktem była wojna 30-letnia w latach 1618-1648, która przyniosła dramatyczne straty ludzkie i materialne, zwłaszcza w Europie Środkowej. Można je porównać ze stratami z II wojny światowej. Zawsze jednak żyjemy bardziej pod wpływem wydarzeń, które były stosunkowo niedawno, zaś znacznie mniejszą wiedzę mamy o wydarzeniach z odległej przeszłości. Dla wielu osób będzie dziś zaskoczeniem, jeśli powie się, że w wielu krajach Europy wojna 30-letnia przyniosła większe straty niż II wojna światowa. Ale upływ czasu powoduje, że nasze oceny się zmieniają.

Skoro już o wiedzy mowa, to jestem ciekaw jak Pan ocenia poziom wiedzy Polaków na temat II wojny światowej?

Mam wrażenie, że zanika pewien powszechnie obowiązujący korpus wiedzy o II wojnie światowej. Czyli można spotkać wykształconych ludzi, którym nic nie będzie mówiła data 1 września 1939 roku. Jeszcze kilkanaście lat temu było to rzeczą niemożliwą. Jednak z drugiej strony w pewnych kwestiach zainteresowanie II wojną światową wzrosło. Mam na myśli przede wszystkim popularność ruchów rekonstrukcyjnych, czyli ludzi, którzy interesują się wojną, ale np. w bardzo ograniczonym wycinku. Interesują ich losy konkretnego oddziału, formacji itp. Fascynują się kwestiami militarnymi, ale ich wiedza na temat kwestii nieco szerszych, uwarunkowań politycznych i natury zdarzeń, jest już ograniczona.

Kiedy kończyła się II wojna światowa mówiło się, że największymi wygranymi są Stany Zjednoczone. Obok nich wskazywano też Związek Radziecki. Za największych przegranych uznano Niemcy. Czy dziś, po 74 latach od zakończenia wojny, też tak można powiedzieć?

Dystans czasu zawsze zmienia ocenę, choć to, że Stany Zjednoczone były największym wygranym wojny, nie podlega raczej większym wątpliwościom. Ale jeśli chodzi o ZSRR to sytuacja jest inna. Zwycięstwo ZSRR miało wymiar dość krótkotrwały i było zarzewiem późniejszego kryzysu tego państwa. To, że Związek Radziecki podporządkował sobie kraje Europy Środkowo-Wschodniej było jedną z przyczyn jego osłabienia kilkadziesiąt lat później i ostatecznie rozpadu. Rzadko zwraca się jednak uwagę na jedną rzecz. Jest państwo, o którym można powiedzieć, że paradoksalnie przegrało II wojnę światową. I była to klęska o wielkim, historycznym wymiarze, która zmieniła oblicze tego państwa na zawsze. To Wielka Brytania. Pozornie należała do krajów wielkiej trójki i znalazła się w gronie zwycięzców, ale w rzeczywistości spójrzmy, co stało się z nią w ciągu kilkunastu lat po wojnie. Wielka Brytania wchodziła w II wojnę światową jako wielkie imperium i największe terytorialnie państwo na świecie. Ale po wojnie w ciągu kilku lat rozsypała się całkowicie. Z największego mocarstwa Wielka Brytania stała się chorym człowiekiem Europy. Proszę zauważyć, jak to państwo funkcjonowało w latach 60. i 70., dopóki premierem nie została Margaret Thatcher. Dlatego za największego przegranego wojny uznaję Wielką Brytanię. Ale to możemy ocenić dopiero z perspektywy czasu.

Polskę trzeba zaliczyć do państw, które bardzo mocno ucierpiały podczas wojny. Ale czy mimo tego były momenty, z których możemy być dumni?

Pierwsza rzecz, która może być dla nas powodem do dumy, choć może nie wszyscy się zgodzą, to fakt, że nie skapitulowaliśmy. We wrześniu 1939 roku nie skapitulowaliśmy, a proszę spojrzeć na takie państwa jak np. Francja, gdzie stworzono kolaborujący z Niemcami reżim. W Polsce, mimo wszelkich ułomności naszej władzy, nikomu poważnemu nie przeszło przez głowę, by kapitulować. Z kolei gest, który wielu wyśmiewa, czyli wyjazd polskich władz do Rumunii i próba przedostania się do Francji, nie był żadną ucieczką, lecz próbą zachowania polskiej racji stanu i przedłużenia ciągłości rządów. Trzeba rozróżnić dwa pojęcia: bitwa i wojna. Przegraliśmy jedną bitwę, ale wojna składa się z wielu bitew. A potem mieliśmy wiele epizodów jak np. udział Dywizjonu 303 w walkach o Wielką Brytanię. To był prawdziwy fenomen. Polacy nie mieli tam symbolicznego wkładu, ale fundamentalny. Do tego dochodzi jeszcze działalność wywiadu AK, czy rozszyfrowanie Enigmy. Warto o tym przypominać.

Zobacz też:

POLECAMY:

Najgorsze mieszkania do wynajęcia