Współzałożyciel KOR, działacz antykomunistyczny, likwidator WSI. Sylwetka Antoniego Macierewicza

Oznaczenie Antoniego Macierewicza Orderem Orla Białego następuje w dniu 46. rocznicy powstania Komitetu Obrony Robotników, którego polityk ten był współzałożycielem.

23 września 1976 r. powstał Komitet Obrony Robotników - jedno z najważniejszych ugrupowań opozycyjnych w PRL-u. Stał się on intelektualną i organizacyjną podstawą dla NSZZ "Solidarność", pierwszego za "żelazną kurtyną" niezależnego związku zawodowego. KOR był reakcją na represje, które w 1976 r. spotkały robotników z Radomia, Ursusa i Płocka. Głównym celem Komitetu było niesienie pomocy prawnej i finansowej represjonowanym przez peerelowskie władze robotnikom i ich rodzinom.

Jak podkreślał w rocznicę powstania KOR w 2021 r. Macierewicz, KOR "to była pierwsza od dziesiątków lat jawna, niepodległościowa struktura organizacyjna". W rozmowie z PAP Macierewicz - wywodzący się ze środowiska skupionego wokół warszawskiej drużyny harcerskiej "Czarna Jedynka", związanej z warszawskim liceum im. Tadeusza Reytana - podkreślał wtedy, że KOR powstał "jako wynik wielu lat pracy harcerskiej, tej części harcerstwa, która się nigdy z komunizmem nie pogodziła".

Antoni Macierewicz jest jedną z bardziej znanych i kontrowersyjnych twarzy polskiego życia politycznego, m.in. za sprawą tzw. listy Macierewicza, którą przedstawił w Sejmie 4 czerwca 1992 r. jako szef resortu spraw wewnętrznych, podając spis współpracowników służb specjalnych PRL figurujących w archiwach MSW.

Głośnym echem odbiła się też teza o wybuchu, który miał być przyczyną katastrofy samolotu Tu-154 w Smoleńsku, którą Macierewicz stawiał od lipca 2010 r., kiedy został przewodniczącym, zorganizowanego przez parlamentarzystów PiS zespołu parlamentarnego ds. wyjaśnienia przyczyn tej tragedii.

Gdy w listopadzie 2015 r. został ministrem obrony, za konieczne uznał wznowienie badania okoliczności katastrofy smoleńskiej i "uwzględnienie dorobku naukowców współpracujących z zespołem parlamentarnym oraz ich samych jako członków komisji".

Macierewicz jako szef MON, którym był do początku 2018 r., opowiedział się za nową organizacją obrony terytorialnej. W styczniu 2017 r. Wojska Obrony Terytorialnej zyskały status odrębnego rodzaju sił zbrojnych, a ich dowódca został podporządkowany bezpośrednio szefowi MON. Zgodnie z koncepcją przygotowywaną w MON pod kierownictwem Macierewicza obrona terytorialna składa się głównie z ochotników powoływanych na okresowe ćwiczenia, a zadania formacji to wsparcie lokalnych społeczności i służb ratowniczych w razie klęsk żywiołowych, a w razie kryzysu lub wojny wspieranie wojsk operacyjnych.

Za czasów Macierewicza jako ministra obrony, w lipcu 2016 r., został w Warszawie zorganizowany szczyt NATO, zapowiedziany w 2014 r. podczas spotkania przywódców państw NATO w Newport. Na warszawskim szczycie sojusznicy zobowiązali się do wzmocnienia wschodniej flanki przez rozmieszczenie czterech wielonarodowych batalionów; jeden z nich stacjonuje w Polsce.

W styczniu 2018 r. Macierewicza na stanowisku szefa MON zastąpił Mariusz Błaszczak. Macierewicz stanął następnie na czele resortowej podkomisji powołanej do ponownego zbadania katastrofy smoleńskiej z 10 kwietnia 2010 r. 11 kwietnia 2022 r. został opublikowany raport podkomisji smoleńskiej. Jeden z jego wniosków głosi, że prezydencki samolot Tu-154M uległ całkowitemu zniszczeniu w wyniku eksplozji; kluczowe znaczenie miało wcześniejsze przekazanie samolotu do remontu w Samarze w Rosji w zakładzie Aviakor.

Macierewicz urodził się 3 sierpnia 1948 r. w Warszawie. Jego ojciec, Zdzisław, był działaczem Stronnictwa Narodowego, żołnierzem Armii Krajowej, po wojnie docentem chemii na Uniwersytecie Warszawskim. Matka, Maria, doktor biologii, pracowała w Państwowym Zakładzie Higieny. Antoni był najmłodszym z trójki rodzeństwa.

Ukończył studia na wydziale historii Uniwersytetu Warszawskiego w 1971 r. Według niektórych mediów, a także redaktora naczelnego "Gazety Wyborczej" Adama Michnika, w młodości fascynował się Che Guevarą, ale szybko porzucił lewicowe sympatie i związał się z formacjami prawicowo-katolickimi.

Macierewicz przekonywał, że nie był zwolennikiem Che Guevary. – Takie fałszywe plotki doprowadziły nawet do tego, że jeden z byłych opozycjonistów twierdził, że otrzymałem nagrodę od kubańskiej akademii nauk za pracę na temat Che Guevary. Adam Michnik powtarza takie kłamstwa od kilkudziesięciu lat – mówił Macierewicz mediom.

Brał udział w wydarzeniach marcowych 1968 r. na UW. Aresztowany i zwolniony w lipcu tego roku. Po tym doświadczeniu nie zaprzestał działań opozycyjnych. Zaangażował się w działalność harcerską, był komendantem Pierwszej Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Romualda Traugutta "Czarna Jedynka" przy warszawskim liceum im. Tadeusza Reytana oraz współzałożycielem Gromady Włóczęgów - starszoharcerskiego klubu dyskusyjno-politycznego (1969-1970).

W grudniu 1970 r. organizował akcję oddawania krwi dla ofiar masakry robotników na Wybrzeżu. Organizował też akcję przeciw wpisaniu do konstytucji PRL przewodniej roli PZPR i przyjaźni Polski z ZSRR. W 1976 r. przeprowadził akcję obserwacji wyborów do Sejmu PRL. Polegała ona m.in. na liczeniu osób wchodzących do lokali wyborczych, by porównać liczby z oficjalnymi wynikami podawanymi przez komisje wyborcze.

Jako jeden z pierwszych w 1976 r. organizował pomoc dla robotników w Radomiu i Ursusie, był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników. W związku z działalnością w KOR dostał wymówienie z pracy na katedrze iberystyki UW, gdzie wykładał historię Ameryki Łacińskiej. W tamtych czasach poznał język Inków keczua.

Był też współzałożycielem i redaktorem naczelnym wychodzącego od 1977 r. "Głosu" - podziemnego miesięcznika społeczno-politycznego.

Po sierpniu 1980 r. Macierewicz działał w strukturach "Solidarności" w Warszawie. Aresztowany po wprowadzeniu stanu wojennego, uciekł z więzienia, ukrywał się i prowadził działalność podziemną. Po przełomie 1989 roku był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Był jednym z założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, a od października 1989 r. - wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego ZChN.

Od grudnia 1991 do czerwca 1992 r. był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Jana Olszewskiego. Wykonując sejmową uchwałę lustracyjną, ogłosił listę 64 posłów, senatorów i członków rządu, których nazwiska widniały w zasobach archiwalnych MSW, m.in. znanych polityków, w tym ówczesnego prezydenta Lecha Wałęsy. (Sąd Lustracyjny w 2000 roku orzekł, że Lech Wałęsa złożył prawdziwe oświadczenie lustracyjne, iż nie był agentem służb PRL).

Wywołało to kryzys polityczny. W czerwcu 1992 r. doszło do upadku rządu Olszewskiego.

Z ZChN został wykluczony w lipcu 1992 r. Od listopada 1992 r. był prezesem władz tymczasowych Ruchu Chrześcijańsko-Narodowego "Akcja Polska", a po zjeździe tej partii w lutym 1993 r. - jej przewodniczącym. Po połączeniu z Ruchem dla Rzeczypospolitej został wiceprzewodniczącym RdR (czerwiec - październik 1993 r.).

Po utworzeniu Ruchu Odbudowy Polski w listopadzie 1995 r. był wiceprzewodniczącym Rady Naczelnej ROP, a po rozłamie w tej partii w 1997 r. - prezesem Ruchu Katolicko-Narodowego. Przed wyborami w 2005 r. utworzył - wraz z Olszewskim - Ruch Patriotyczny, którego był przewodniczącym. Partia nie weszła do parlamentu.

Poseł na Sejm I, III, IV, VI, VII, VIII i IX kadencji.

Do Sejmu IV kadencji wszedł z list LPR, był rzecznikiem prasowym klubu. Jednak ostatecznie klub LPR opuścił i we wrześniu 2002 r. utworzył Koło Katolicko-Narodowe.

W 2002 r. ubiegał się o prezydenturę Warszawy, osiągnął ósmy wynik na czternastu kandydatów (1,09 proc. - 5849 głosów). W latach 2004-2005 był jednym z najaktywniejszych posłów zasiadających w sejmowej komisji ds. PKN Orlen. Zgłosił zdanie odrębne do końcowego raportu Komisji, w którym uznał, że zatrzymanie w lutym 2002 roku przez UOP ówczesnego prezesa PKN Orlen Andrzeja Modrzejewskiego było wynikiem "realizacji planu gospodarczo-politycznego ekipy Kwaśniewskiego-Millera-Kaczmarka-Kulczyka". Plan ten - według Macierewicza - miał zmierzać do "zawłaszczenia sektora petrochemicznego i sprzedaży go Rosji, uzależniając tym samym trwale Polskę od Rosji w sferze energetycznej".

W lipcu 2006 r. został mianowany na stanowisko wiceministra obrony, nadzorującego likwidację Wojskowych Służb Informacyjnych i pełnomocnika ds. organizacji służby kontrwywiadu wojskowego. W październiku 2006 r. stanął na czele SKW. Od 31 października do 16 listopada 2007 r. był podsekretarzem stanu w MON.

Prezydent Lech Kaczyński mianował go na przewodniczącego komisji weryfikacyjnej WSI. Przygotowany przez komisję raport został podany do publicznej wiadomości w lutym 2007 r. W raporcie znalazło się wiele zarzutów dot. działalności WSI, m.in. dotyczące nielegalnego handlu bronią czy inwigilacji środowisk politycznych.

W wyborach do Sejmu VI kadencji uzyskał mandat, kandydując z pierwszego miejsca listy Prawa i Sprawiedliwości w okręgu piotrkowskim, a do partii dołączył w 2012 r., w listopadzie 2013 r. został wiceprezesem PiS.

Od lipca 2010 r. kierował zespołem parlamentarnym ds. wyjaśnienia przyczyn katastrofy rządowego samolotu Tu-154 w Smoleńsku. Ostatni raport zespołu zawierał tezę, że prawdopodobną przyczyną katastrofy była seria wybuchów m.in. na lewym skrzydle, w kadłubie i prezydenckiej salonce. Raport wskazał m.in., że załoga chciała wykonać jedynie próbne podejście do lądowania, nie wykonała zaś automatycznego odejścia m.in. z powodu braków w wyszkoleniu. Wskazano też na liczne nieprawidłowości po polskiej stronie oraz na odpowiedzialność rosyjskich kontrolerów i złe wyposażenie lotniska.