Dzień Radia. Jaka jest jego historia? Kiedy powstało pierwsze radio w Polsce?

11 kwietnia w Polsce uznaje się za Dzień Radia. Data nie jest przypadkowa. Tego dnia, w 1923 roku, doszło do uchwalenia dokumentu pod nazwą "Opinia zarządu Stowarzyszenia Radiotechników Polskich w sprawie wytycznych do ustawy radiotelegraficznej", co stało się ważnym krokiem do powstania w Polsce radia. Jak dokładnie wygląda jego historia?

Dojście do komunikacji radiowej wymagało wielu lat pracy, nie tylko w dziedzinie praktycznej, ale też teoretycznej. Wiązało się z licznymi odkryciami i eksperymentami, w które, często niezależnie od siebie, zaangażowanych było wielu naukowców. Ostatecznie, Guglielmo Marconi mógł dokonać przekształcenia fal radiowych w system komunikacji bezprzewodowej.

Ważnym elementem prowadzącym do stworzenia radia było uznanie, że da się wyeliminować przewody niezbędne do telegrafu elektrycznego. By jednak wprowadzić to w życie, próbowano różnych rozwiązań jak budowa systemów opartych na przewodnictwie elektrycznym czy indukcji elektromagnetycznej. Po drodze eksperci napotykali fale radiowe, ale wówczas nie wiedzieli jeszcze, czym one dokładnie są.

Te fale, a także fale elektromagnetyczne, zostały odkryte przez Heinricha Hertza dopiero w latach 80. XIX wieku. Przyczyniła się do tego też teoria Jamesa Maxwella z 1873 roku o promieniowaniu elektromagnetycznym.

Dopiero przy takiej wiedzy oraz kilku innych działaniach badaczy, w połowie lat 90. XIX wieku wspomniany już Marconi opracował pierwsze urządzenie do komunikacji radiowej na duże odległości, a kilka lat później - konkretnie 23 grudnia 1900 roku - Reginald Fessenden z Kanady jako pierwszy wysłał dźwięk za pomocą fal elektromagnetycznych, transmitując go na odległość około jednej mili, czyli 1,6 kilometra.

Na pierwszą audycję trzeba było jednak poczekać kolejnych sześć lat. Odbyła się ona w święta Bożego Narodzenia w 1906 roku. Sama nazwa "radio" na określenie tego typu działalności zaczęła się upowszechniać do 1910 roku.

W kolejnych latach powstawały pierwsze stacje radiofoniczne na całym świecie. Ich początek miał miejsce w amerykańskim Pittsburghu 2 listopada 1920 roku. W Europie pierwsza była natomiast Moskwa, która rozpoczęła działalność niecałe dwa lata później. Na pierwszą oficjalną rozgłośnię w naszym kraju musieliśmy poczekać nieco dłużej, chociaż stacje funkcjonowały już na terytorium dzisiejszej Polski - chociażby we Wrocławiu, gdzie działała niemiecka Schlesische Funkstunde.

Polska jednak, w wyniku stu lat zaborów, miała wówczas inne problemy, niż tworzenie radiofonii. Nim jednak takowa powstała, zaczęły się pojawiać jej zalążki. Chociażby 4 listopada 1918 roku, w wyniku przejęcia od zaborców stacji w Krakowie, nadano pierwsze radiogramy w języku polskim.

W kolejnych miesiącach przejmowane były inne stacje m.in. w Warszawie czy Poznaniu, jednakże we wszystkich przypadkach były to stacje radiotelegraficzne, nie dające możliwości przekazywania informacji głosowych. 10 sierpnia 1921 roku rozpoczęto działalność cywilnej służby radiokomunikacyjnej, a 4 października 1923 roku uruchomiono Transatlantycką Stację Radiotelegraficzną na Bemowie.

Prawdziwy rozkwit polskiego radia i jego faktyczne narodziny rozpoczęły się w 1924 roku. Wówczas, w październiku stacja fabryczna Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie rozpoczęła nadawać próby techniczne na fali 380 m. Składały się na nie audycje muzyczne z płyt oraz krótkie zapowiedzi. Zasięg stacji na detektor sięgał terenu miasta, a dla odbiorników lampowych 200 kilometrów. Próby trwały przez wiele miesięcy.

Chociaż podczas prób radiowych osoby, które przypadkowo trafiały na właściwe fale, mogły usłyszeć jakieś szczątkowe polskie słowa, za oficjalną datę debiutu polskiego radia uznaje się 1 lutego 1925 roku. Wtedy to słuchacze mogli usłyszeć cywilną radiostację w języku polskim po raz pierwszy. Tamtego dnia, punktualnie o godzinie 18:00, przez dyrektora PTR, inżyniera Romana Rudniewskiego, zostały wypowiedziane następujące słowa:

"Tu próbna stacja radionadawcza Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie, fala 385 metrów.."

Dyrektor zapowiedział wówczas, że godzinne audycje będą nadawane codziennie o tej samej porze. Pierwszą prezenterką została z kolei Halina Wilczyńska, a w audycjach można było usłyszeć najwybitniejszych twórców epoki, którzy występowali całkowicie bezpłatnie.

Rozpoczął się wtedy rozkwit polskiego radia, chociaż regularne transmisje zaczęto nadawać dopiero rok później w kwietniu. W międzyczasie, 18 sierpnia 1925 roku, koncesję na budowę i eksploatację urządzeń radiofonicznych na terenie RP otrzymała spółka "Polskie Radio". Ich pierwsza audycja radiowa odbyła się 18 kwietnia 1926 roku.

mm