Iran wspiera Putina. W co grają Persowie? Ekspert wyjaśnia

Od dłuższego czasu irańskie drony kamikadze Shahed 136 są przez Rosję wystrzeliwane na ukraińskie cele cywilne, w tym miasta, elektrownie i elektrociepłownie.

We wtorek agencja Reuters podała, że Iran dostarczy Rosji kolejne partie dronów, a także pociski ziemia-ziemia. Rosyjsko-irańskie porozumienie w tej sprawie miało zostać podpisane 6 października. Umowę na dostawy pocisków rakietowych krótkiego zasięgu typu Zolfaghar i Fateh oraz drony podpisała w Moskwie delegacja, na czele której stał pierwszy wiceprezydent Iranu Mohammad Mochber - poinformował agencję Reutera irański dyplomata, który odrzucił zarazem zarzuty, że eksport broni stanowi pogwałcenie rezolucji 2231 Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczącej Iranu (rezolucja ogranicza możliwość eksportowania i zakupu przez Teheran zaawansowanych technologii militarnych). Inny rozmówca agencji powiedział, że rakiety i drony zostaną dostarczone do Rosji w ciągu 10 dni.

Zdaniem agencji Reutera, Teheran zabiega o wzmocnienie relacji z Rosją obawiając się, że na Bliskim Wschodzie zmieni się równowaga sił w związku z nawiązaniem relacji między Izraelem a państwami Zatoki Perskiej.

O powody wspierania Rosji przez Iran w zakresie dostaw broni zapytaliśmy Przemysława Lesińskiego, analityka ds. Iranu i Afganistanu w Ośrodku Badań Azji Centrum Badań nad Bezpieczeństwem Akademii Sztuki Wojennej.

Z jakich powodów Iran wspiera Rosję w wojnie przeciwko Ukrainie? Czy Iran realizuje przez to jakieś własne cele lub interesy?
Przemysław Lesiński: Dla Iranu wojna na Ukrainie jest odległym konfliktem w którym nie mają bezpośrednich interesów, chociaż stanowisko Teheranu jest zasadniczo bliższe narracji Moskwy, której działanie miało według niego wyprzedzić agresję ze strony NATO.

Oficjalnie Iran popiera jednak jak najszybsze zakończenie konfliktu w drodze rozmów. Poprzez wysyłanie broni do Rosji, czemu Teheran oficjalnie zaprzecza, objęty sankcjami i będący w trudnej sytuacji gospodarczej Iran ma prawdopodobnie jedną z niewielu możliwości sprzedania za granicę własnych produktów w większej skali.

Czy sojusz Teheranu i Moskwy ma długą tradycję? Jak się układały stosunki obu państw w ostatnich latach?
Trudno było mówić do tej pory o jakimś poważniejszym sojuszu irańsko-rosyjskim. Polityka balansowania miedzy Wschodem i Zachodem (bez USA) była podstawową zasadą irańskiej polityki zagranicznej.

W ostatnich latach relacje z Zachodem uległy ochłodzeniu – co było wynikiem np. decyzji prezydenta Trumpa o wyjściu z porozumienia nuklearnego, a stanowiska Teheranu i Moskwy zbliżyło podobne spojrzenie na niektóre sprawy jak np. obecność USA na Bliskim Wschodzie czy obrona reżimu Baszara Al-Asada w Syrii.

Wymiar polityczny nie miał jednak przełożenia na wymianę handlową, która kształtowała się raczej na niskim poziomie biorąc pod uwagę potencjały obu państw – do niedawna to przede wszystkim Iran był objęty sankcjami, a dla rosyjskich spółek ważniejsze były relacje z Zachodem. Warto także zauważyć, że na dzisiejszym rynku ropy Rosja i Iran są nawet poważnymi konkurentami, ponieważ z racji obowiązujących sankcji mają bardzo ograniczoną listę importerów ich surowca.

Czy jakieś czynniki wewnętrzne lub zewnętrzne mogą spowodować, że Iran ograniczy lub wycofa się ze wspierania Rosji w obecnej wojnie?
Wydaje się, że perspektywa zakończonych sukcesem negocjacji wokół tzw. JCPOA [skrót od ang. Joint Comprehensive Plan of Action, potocznie: porozumienie nuklearne z Iranem, czyli międzynarodowa umowa dotycząca kontroli irańskiego programu rozwoju broni jądrowej - red.] mogłaby najbardziej wpłynąć na decyzje Iranu o zdystansowaniu się wobec konfliktu w Ukrainie – można tylko przypuszczać czy gdyby USA nie wyszło z tego układu w 2018 r., Teheran miałby obecnie dużo więcej do stracenia na wspieraniu Rosji.

Niestety w ostatnim czasie szanse na powrót do tego porozumienia zdecydowanie zmalały – zarówno ze względu na rolę Iranu w konflikcie na Ukrainie jak i na trwające już ponad miesiąc zamieszki w Iranie, które stawiają w bardzo trudnym położeniu zwolenników takiej umowy na Zachodzie.

Tym niemniej warto zauważyć, że ewentualny powrót do JCPOA mógłby osłabić pozycję Rosji, gdyż na rynek ropy naftowej mógłby trafić legalnie w stosunkowo szybkim czasie dodatkowy milion baryłek dziennie.

Jak, Pana zdaniem, potoczy się dalsza współpraca polityczno-wojskowa Iranu i Rosji?
Wydaje się, patrząc na dynamikę konfliktu na Ukrainie, że popyt w Rosji na broń z Iranu ze względu na jej własne ograniczenia będzie tylko rósł, w związku z czym można oczekiwać, że trafią tam kolejne drony i rakiety, których arsenał w ostatnich latach Teheran mocno rozbudował.

Małe szanse na zbliżenie Iranu z Zachodem powodują, że próby bardziej zbilansowanej polityki zagranicznej przez to państwo tracą racje bytu, a irańscy decydenci będą mieli większą motywację do szerszego zaangażowania po stronie Moskwy.

dś