Sensacja literacka. Wojciech Książek odnalazł zaginione teksty Pawła Huellego. "Było wzruszenie i poczucie doniosłości chwili"

Trzy do tej pory niepublikowane teksty Pawła Huellego, gdańskiego pisarza, poety, dramatopisarza i krytyka literackiego, udało się odnaleźć w powiecie puckim. Okazało się, że miał je u siebie Wojciech Książek - były wiceminister edukacji w rządzie Jerzego Buzka a dziś przewodniczący Sekcji Oświaty i Wychowania Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”. Do odkrycia doszło podczas remontu domu w Żarnowcu, gdzie ukryto je przed laty.

- W schowku umieściłem też kopertę ze swoimi tekstami. Starałem się być ostrożny, by nie ściągnąć problemów na mieszkającą tam mamę. Pojawiły się też sygnały, że coś zaczyna się dziać wokół mnie - mówi Wojciech Książek. - Dopiero w ostatnich tygodniach, przy okazji remontu, udało się odnaleźć te pożółkłe, ale zachowane w dobrym stanie kartki.

Wojciech Książek nie kryje, że znalezisko miało swój potężny emocjonalny ładunek.

- Od chwili odnalezienia tych pożółkłych teczek było wzruszenie i poczucie doniosłości chwili. Jakbym dawał Pawłowi życie po życiu - oczywiście pamiętając o jego dorobku literackim - co chyba jest ważnym elementem dobrego koleżeństwa, lojalności. A mam go w dobrej pamięci - mówi Wojciech Książek.

Teksty Pawła Huellego do Wojciecha Książka trafiły w okolicy roku 1982, może 1983, w czasie stanu wojennego.

- Z Pawłem znaliśmy się jeszcze od czasu studiów na Uniwersytecie Gdańskim. Przekazał mi je, kiedy się przeprowadzał, bo bał się ewentualnego aresztowania czy rewizji. Co by było, gdyby np. w ręce Służbę Bezpieczeństwa trafiło opowiadanie o podjęciu czynnej walki z autorami stanu wojennego? A taką decyzję podejmuje bohater, inżynier ze Stoczni Gdańskiej, działacz "S". Paweł mógłby mieć poważne problemy i nie chodzi tylko o los samych tekstów, ale też o niego samego, jego rodzinę - opowiada autor naprawdę niecodziennego odkrycia literackiego na Pomorzu.

Dlaczego sam Paweł Huelle nie chciał odzyskać swoich dawnych materiałów?

- Jakiś wpływ na to miały zapewne przemiany ustrojowe po 1989 roku, znalezienie się na już innym rynku pracy i problemy osobiste, które każdy z nas przeżywał, a tego wątku nie chcę rozwijać. Z pamięcią po latach, tym bardziej tak skomplikowanych, też bywa różnie - wyjaśnia Książek.

To 15-stronicowe opowiadanie jest "bezimienne", bo maszynopis nie miał oryginalnej strony tytułowej. Jego akcja toczy się w Gdańsku. Bohater zmaga się z dylematem, czy na represje początków stanu wojennego nie odpowiedzieć z bronią w ręku. Zdobywa ją. Inny fragment dotyczy jego przesłuchań przez SB. Jeszcze inny - ucieczki na gdańskie Stare Miasto w trakcie walk z milicją, czynnej pomocy udzielonej mu przez młodego Polaka znającego wschodnie sztuki walki, który przyjechał na studia z USA. Jest też wątek rodziców bohatera opowiadania, członków AK - ojciec na mocy decyzji Kedywu wykonywał najtrudniejsze wyroki na konfidentach, matka była łączniczką w oddziale. Po wojnie byli aresztowani i represjonowani przez władze PRL. Piotra Krynickiego, działacza „S” ze Stoczni Gdańskiej, ukrywa prawnik ocalały przez jego rodziców z Holocaustu.

Najobszerniejszy maszynopis to powieść - liczy 57 stron i utrzymana jest w stylu reportażowym.

- Jej bohater też jest związany z Gdańskim i, co jest zapewne niespodzianką, dobrym piłkarzem Lechii Gdańsk. Powołany na Mundial 1982, zostaje wyrzucony z boiska podczas słynnego meczu z ZSRR. Wraca wcześniej, jest pobity i aresztowany przez SB - streszcza Wojciech Książek.

Ten maszynopis jest niekompletny, bo brakuje dwóch rozdziałów, więc część losów bohatera - jest nim Konrad Dybis - jest owiana mgłą niedopowiedzenia. Jak podkreśla Wojciech Książek, powieść zaskakuje znajomością realiów sportowych, treningu piłkarskiego.

- Znajduję w nich ślady mych uwag, a uchodziłem w trakcie naszych rozmów za eksperta sportowego - podkreśla przyjaciel Pawła Huellego.

Trzeci materiał jest kompletny. Zachowała się całość – strona tytułowa i 40 stron tekstu. Akcja sztuki teatralnej „Noc pająka” toczy się sylwestrowej nocy 1937 r. w więzieniu w Charkowie, czyli w czasie brutalnych czystek stalinowskich (plus dwie sceny w pociągu do gułagu).

- To, w mej ocenie, dramat wart wystawienia, a nabiera dodatkowego znaczenia w czasie tak drastycznych działań Rosji w Ukrainie - podkreśla Wojciech Książek.

Główny bohater kapitan Władymir Aleksandrowicz, tytułowy „pająk”, prowadzi kilka śledztw, w tym z niemieckim inżynierem Dawidem Petermanem, który przyjechał do Rosji sowieckiej, pełen entuzjazmu, wspierać nowy ład. Potem zostaje aresztowany jako agent Zachodu.

ZOBACZ TEŻ NA dziennikbaltycki.pl - Paweł Huelle z nagrodą Miasta Gdańska w dziedzinie kultury. Jubileusz 65. urodzin gdańskiego pisarza

Wojciech Książek przed upublicznieniem swojego niecodziennego literackiego odkrycia upewnił się, że teksty są autorstwa Pawła Huellego. Wprawdzie żaden z maszynopisów nie został podpisany przez autora - co mogło być zrozumiałe na początku lat 80. XX wieku - ale jest trop, który wskazuje wyraźnie, kto mógł je napisać.

- W ubiegłym tygodniu przekazywałem teksty spadkobiercom. Anna Huelle rozpoznała czcionkę maszyny do pisania, której używał jej mąż. To zawsze można sprawdzić. Nie sądzę, by te teksty były tylko przepisywane przez Pawła - wyjaśnia Wojciech Książek.

Jak mówi działacz gdańskiej Solidarności, są też inne ślady wskazujące na Pawła Huellego.

- Treść 15-stronicowego opowiadania wyraźnie odnosi się do przeżyć samego Pawła i jego najbliższych na początku stanu wojennego. Powieść w stylu reporterskim, o represjonowanym w 1982 r. piłkarzu Lechii Gdańsk, jest i dla mnie zaskoczeniem, chociaż dużo rozmawialiśmy wtedy o mundialu w Hiszpanii, na którym Polacy zdobyli trzecie miejsce. Z kolei sztuka teatralna wyraźnie wpisana jest w poglądy Pawła, dla którego Rosja, rządy autorytarne były jednymi z ważniejszych tematów w całej twórczości - argumentuje Wojciech Książek.

Paweł Huelle zmarł 27 listopada ub.r. w Gdańsku. Miał 66 lat. Był pisarzem, poetą, dramatopisarzem i krytykiem literackim. Napisał m.in. „Weisera Dawidka”, "Castorp", „Śpiewaj ogrody" czy "Mercedes-Benz. Z listów do Hrabala".

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź "Dziennik Bałtycki" codziennie. Obserwuj dziennikbaltycki.pl!