Wystawę "Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” można już oglądać w Muzeum Narodowym. Zobacz zdjęcia

Na ekspozycji w MNW znalazło się ponad 100 dzieł malarzy z Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji działających na przełomie XIX i XX wieku. Polska publiczność będzie miała szansę obejrzeć blisko setkę dzieł wybitnych, a wśród nich m.in. obrazy: Edvarda Muncha, Vilhelma Hammershoia i Carla Larssona.

Podczas otwarcia wystawy wicepremier Piotr Gliński podkreślił, że po raz pierwszy w Polsce i tej części Europy prezentowane są w tej skali dzieła najwybitniejszych malarzy skandynawskich.

Myślę, że ta ekspozycja jest wydarzeniem znaczącym dla kultury naszego regionu, dla kultury europejskiej. Bardzo bym chciał, aby zyskała ona swoich admiratorów także w innych państwach Europy – powiedział.

Minister Gliński podkreślił, że tego rodzaju wielkie wydarzenia muzealne wpisują się w kończący się jubileusz 160 lat funkcjonowania Muzeum Narodowego w Warszawie między innymi za sprawą pokazywania wśród obrazów mistrzów ze Skandynawii, także dzieł polskich artystów tego okresu.

Na wystawie zawisły także wybrane obrazy polskich artystów - po to, by umożliwić publiczności odkrycie istniejących podobieństw między malarstwem polskim i nordyckim, co szczególnie wzbogaca tę ekspozycję – zauważył wicepremier.

Polskie malarstwo jest reprezentowane dziełami m.in. Olgi Boznańskiej, Józefa Chełmońskiego, Konrada Krzyżanowskiego, Stanisława Witkiewicza i Józefa Mehoffera.

Wicepremier Gliński zwrócił uwagę na prezentowany na ekspozycji obraz fińskiego malarza Alberta Edelfelta „Pod brzozami”, znany także jako „Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem Haiko” z 1882 r., który odzyskano dzięki prowadzonym przez MKiDN pracom restytucyjnym. Obraz Edelfelta jest już drugą odzyskaną polską stratą wojenną z pałacu w Spale. W 1945 r. został zrabowany przez żołnierzy Armii Czerwonej i prawdopodobnie wymieniony na alkohol. Obraz do Muzeum Narodowego w Warszawie przekazało małżeństwo Katarzyny i Krzysztofa Kaczmarków, którzy przechowywali go do 2019 r. na strychu swojego domu.

Jak zauważają autorzy wystawy powszechna w końcu XIX wieku postawa pesymizmu i zwątpienia także wywarła duży wpływ na artystów Północy.

„Mroczne zakamarki duszy ludzkiej, pożądanie, lęk i melancholia, to – dzięki dziełom międzynarodowej sławy malarza Edvarda Muncha, dramatopisarza Augusta Strindberga i rzeźbiarza Gustava Vigelanda – najbardziej znane tematy sztuki Północy” – czytamy w katalogu wystawy.

Do tego wątku wystawy odwołał się dyrektor MNW Łukasz Gaweł. Powiedział, że wystawa powstawała w czasie pandemii, a więc okresie trudnym i pełnym wątpliwości co do przyszłości klasycznego muzealnictwa. W tym kontekście zacytował słowa duńskiego filozofa Sorena Kierkegaarda: „Im mniej strachu, tym więcej ducha”. Podkreślił, że sztuka i kontakt z wielkimi dziełami może służyć przywracaniu wiary w przyszłość. Dodał, że ma nadzieję, że takie zadanie ta wystawa spełni także teraz, w okresie naznaczonym wojną na Ukrainie.

Pośród głównych wątków wystawy znalazły się takie tematy jak wnętrza domów – przytulne, bezpieczne, kameralne a także kwestie wrażliwej ludzkiej psychiki. Anna Ancher, Michael Ancher, Richard Bergh, Akseli Gallen-Kallela, Pekka Halonen, Vilhelm Hammershoi, Hanna Hirsch-Pauli, Marie Kroyer, Carl Larsson, Edvard Munch, Erik Werenskiold i Anders Zorn – to tylko niektórzy nordyccy twórcy, których prace zobaczyć można na wystawie, której tytuł odnosi się do przesilenia letniego.

Przyroda, surowa, piękna i tajemnicza jednocześnie, krajobrazy pełne jezior, rzek, skał, świetlistych plaż, podmokłych łąk i zaśnieżonych lasów, to główne motywy, którymi inspirowali się nordyccy artyści. Wybór rodzimych krajobrazów podkreślał narodowy charakter ich sztuki. Przyroda jawi się w ich dziełach jako obdarzona zagadkową, a czasem mroczną siłą. Przedstawienia pejzaży często wizualizowały nastrój i emocje, a malarze podkreślali związek ducha natury i duchowości człowieka.

Artyści nordyccy przełomu XIX i XX wieku poszukiwali narodowych korzeni w tradycji ludowej. Inspirowali się zwyczajami mieszkańców wsi, ich kulturą materialną oraz życiem bliskim naturze. Dzieła z wystawy w MNW ukazują m.in. pracę rybaków – jak np. na obrazie Oscara Bjorcka „_Wodowanie łodzi_”. Wielu tamtejszych twórców nie tylko przedstawiało wieś na swoich płótnach, ale wręcz przeniosło się na prowincję. Zrobili tak m.in. Szwed Carl Larsson, Norweg Christian Skredsvig i Fin Akseli Gallen-Kallela. Na wsi osiadł też Pekka Halonen, którego twórczość – skoncentrowana wokół życia chłopów – jest uznawana za esencję fińskiego malarstwa narodowego.

Kuratorzy wystawy oprowadzający pierwszych zwiedzających zwrócili ich uwagę na obrazy malarzy z artystycznej kolonii powstałej w niewielkiej, rybackiej wiosce Skagen w Danii. Wokół Michaela i Anny Ancherów zgromadziła się tam grupa malarzy, m.in.: Peder Severin Kroyer i jego żona Marie Kroyer, Christian Krohg i Oscar Björck. Głównym tematem ich obrazów było właśnie codzienne życie i ciężka praca mieszkańców tamtej okolicy.

Wielu tematów dostarczały artystom pogańska mitologia i legendy dawnych mieszkańców północy Europy. „Zwłaszcza w krajach pozbawionych w owym czasie suwerenności, jak Finlandia i Norwegia, dążyli oni do wykazania odrębności i ciągłości narodowej kultury. Szukali jej korzeni w prastarych wierzeniach i opowieściach, które oddziaływały na zbiorową wyobraźnię, wzmacniając poczucie przynależności do miejsca, historii i narodu” – napisano w materiale zapowiadającym wystawę.

Wystawa „Przesilenie...” powstała we współpracy z Gothenburg Museum of Art, najważniejszym szwedzkim muzeum gromadzącym sztukę tego kraju. Patronaty honorowe pełnią Ambasada Królestwa Danii w Warszawie; Ambasada Finlandii w Warszawie; Ambasada Królestwa Norwegii w Warszawie; Ambasada Królestwa Szwecji w Warszawie; Konsulat Honorowy Republiki Islandii w Warszawie.

Wystawa „Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910”, której kuratorami są Agnieszka Bagińska i Wojciech Głowacki będzie otwarta do 5 marca 2023 r.

dś