Koniec historii i teraźniejszości. Czego będą uczyć na edukacji obywatelskiej? Jest podstawa programowa

Ministerialne propozycje podstaw programowych są w projektach nowelizacji dwóch rozporządzeń, które w czwartek ukazały się na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Projekty trafiły do opiniowania.

Pierwszy dotyczy podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia. Drugi – podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy i kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.

Przeczytaj też: Młodzi nauczyciele rezygnują z zawodu po praktykach. Czego dowiadują się w szkołach?

Edukacja obywatelska ma zastąpić historię i teraźniejszość (HiT). W ocenie skutków regulacji wskazano, że będzie ona realizowana obowiązkowo od roku szkolnego 2025/2026 w klasie II branżowej szkoły I stopnia i w klasie II liceum ogólnokształcącego i technikum. W roku szkolnym 2026/2027 – w klasie III branżowej szkoły I stopnia i w klasie III liceum ogólnokształcącego i technikum, a w roku szkolnym 2027/2028 – w klasie IV technikum.

Edukacja obywatelska ma się składać z trzech równoważnych elementów nauczania i uczenia się, tj. opanowanie materiału (wiedza i umiejętności zdobywane przez uczniów wyodrębnione w siedmiu działach: ja i społeczeństwo, szkoła jako wspólnota, społeczność lokalna, demokracja i prawo, Polska – władza, świat polityki i sfera publiczna, Polska w Europie, świat globalnych zależności); podjęcie czterech praktycznych działań obywatelskich i realizacja grupowego projektu edukacyjnego (badawczego lub społecznego).

Zaznaczono, że elementy te się uzupełniają i tylko ich równoległa realizacja pozwala osiągnąć cele kształcenia.

Cele kształcenia – wymagania ogólne edukacji obywatelskiej to zgodnie z projektem noweli: rozumienie sfery publicznej, rozumienie oraz poszanowanie wartości i zasad demokracji, zainteresowanie sferą publiczną i posiadanie własnych opinii, poszanowanie opinii innych osób, zaangażowanie obywatelskie, wpływanie na władze publiczne i interakcje państwo – obywatel.

Z projektowanej noweli wynika, że uczeń m.in. wyjaśnia znaczenie wyborów w systemie demokratycznym; opisuje bierne i czynne prawo wyborcze, argumentuje na rzecz świadomego udziału w głosowaniu oraz wyjaśnia podstawowe prawa człowieka i obywatela, a także identyfikuje przykłady łamania tych praw i podejmuje o nich dyskusję.

Wymienia przyczyny i konsekwencje kryzysu klimatycznego, wyszukuje informacje na temat działań na rzecz jego powstrzymania oraz w miarę możliwości angażuje się w wybrane z nich.

Rozróżnia też pracę wykonywaną na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę), pracę wykonywaną na podstawie innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług (umowy cywilnoprawne), wolontariat, staż i praktyki, a także identyfikuje prawa i obowiązki osoby związanej z takimi umowami i sposoby ochrony tych praw.

Ponadto wyjaśnia, czym jest patriotyzm i wskazuje różne formy oraz sposoby wyrażania identyfikacji z ojczyzną i troski o nią. Rozumie też, co to znaczy być dobrym obywatelem (w przeszłości i obecnie) oraz rozpoznaje postawy ksenofobii, stereotypów i uprzedzeń oraz dyskryminacji, a także reaguje na te zjawiska.

Resort zwrócił uwagę, że praktyczny charakter przedmiotu wymaga od nauczyciela stosowania w pracy z klasą metod aktywizujących. Wśród metod i technik pracy, które sprawdzą się najlepiej, wymienił: pracę w grupach, burzę mózgów, dyskusję, różne formy debat, metodę studium przypadku, symulację i odgrywanie ról. Zaznaczył też, że wśród metod aktywizujących szczególne miejsce powinien zajmować projekt edukacyjny, rekomendowany w pracy z uczniami.

– Rekomenduje się, aby uczniowie w toku dwóch lat nauki zrealizowali jeden mały, grupowy projekt uczniowski związany z tematyką przedmiotu. Projekt powinien mieć ustalony cel (zaakceptowany przez nauczyciela), harmonogram, plan działania z podziałem zadań i kończyć się prezentacją rezultatów – wyjaśniono.

W nauczaniu edukacji obywatelskiej, jak dodano, powinno znaleźć się również miejsce na wizyty w instytucjach publicznych (np. urzędach gmin, miast i powiatów, sądach, domach kultury, spotkania z przedstawicielami władz publicznych i kontakty z organizacjami społecznymi (lokalnymi, ogólnopolskimi i międzynarodowymi).

– Ważnym źródłem wiedzy oraz inspiracji powinny być dla uczniów także spotkania z postaciami ważnymi dla lokalnej społeczności, w tym kombatantami lub innymi świadkami historii – dodano.

Od roku szkolnego 2024/2025 przedmiot historia i teraźniejszość nie jest nauczany w klasach pierwszych szkół ponadpodstawowych. W następnych latach ma nie być nauczany także w kolejnych klasach i semestrach tych szkół, aż do całkowitego wygaszenia tego przedmiotu – w roku szkolnym 2025/2026.