- Oczywiście te dni od 11 do 14 listopada 1918 roku były, być może, najważniejsze dla naszej niepodległości, ponieważ to wtedy Rada Regencyjna przekazała władzę - najpierw wojskową, potem zupełną - w ręce Naczelnika, czyli Józefa Piłsudskiego - tłumaczy Rafał Kierzkowski, archiwista pracujący w Archiwum Akt Nowych. Wyjaśnił też, w jaki sposób dokumenty znalazły się w posiadaniu Archiwum Akt Nowych.
Skarby w Archiwum Akt Nowych
- W zasobie Archiwum Akt Nowych znajdują się dokumenty, będące archiwalnym zapisem procesu odzyskania niepodległości. Są to materiały Tymczasowej Rady Stanu, Rady Regencyjnej i Kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego - opowiada Kierzkowski.
Ekspert zwraca uwagę na fakt, że samo odzyskiwanie niepodległości było procesem rozłożonym na lata.
- Wszystkie te organy, które starały się utworzyć administracyjne podstawy, taką rację bytu, możliwość funkcjonowania przyszłego Państwa Polskiego, czyli właśnie Tymczasowa Rada Stanu, Rada Regencyjna, potem wspomniana Kancelaria Cywilna Naczelnika Państwa, wytwarzały dokumentację związaną z dekretami, decyzjami, z rozporządzeniami, z przebogatą korespondencją, z pierwszymi prowadzonymi negocjacjami z sąsiednimi krajami. To wszystko generowało dokumenty i archiwalia. Te archiwalia były na bieżąco zabezpieczane przez pracowników kancelarii. Potem, już na początku 1919 roku, kiedy powołano Archiwum Wojskowe, czyli poprzednika Archiwum Akt Nowych, te materiały zostały już zabezpieczone przez państwo. Dzięki temu dotrwały do naszych czasów
- wyjaśnia archiwista.
Dokumentacja starań o przywrócenie niepodległości jest niezwykle bogata.
- Staraliśmy się zaprezentować tutaj największe cymelia, czyli największe archiwalne skarby, w których posiadaniu jesteśmy. Dokumentów dotyczących odzyskania niepodległości jest więcej, ale na naszej wystawie prezentowane są te najciekawsze.
- opowiada przewodnik po wystawie.
Jednym z zaprezentowanych unikatowych dokumentów jest dyplom Tymczasowej Rady Stanu z okazji jej utworzenia ze stycznia 1917 roku. Widzimy na nim podpisy członków Rady. W kluczowym miejscu znajduje się podpis samego Józefa Piłsudskiego.
Pamiątki po Józefie Piłsudskim
Wśród zaprezentowanych dokumentów uwagę zwracają też zdjęcia, przedstawiające Józefa Piłsudskiego podczas licznych spotkań z Polakami. Cztery spośród fotografii, które można obejrzeć w galerii, zostały wykonane podczas bitwy pod Kostiuchnówką. Widać na nich żołnierzy oraz okopy na froncie na Wołyniu.
Unikatowym dokumentem w zbiorach jest również list adresowany przez Piłsudskiego do Romana Dmowskiego, w którym Naczelnik prosi Dmowskiego o reprezentowanie odradzającej się Polski podczas rozmów pokojowych w Wersalu.
- Ten dokument jest dowodem na to, że Polacy wszystkich warstw społecznych potrafią swoje urazy odłożyć na bok. Jest to list Józefa Piłsudskiego do Romana Dmowskiego, zaczynający się od słów "Szanowny Panie Romanie", w którym Józef Piłsudski prosi i proponuje Dmowskiemu, żeby ten objął pieczę nad Komitetem Narodowym Polskim, czyli był de facto szefem delegacji Polski podczas rozmów pokojowych w Wersalu.
Gdzie można obejrzeć dokumenty Archiwum Akt Nowych?
Jak podpowiadają archiwiści, dla miłośników historii nie lada gratką może być strona szukajwarchiwach.gov.pl.
- Duża część naszych zbiorów jest już zdigitalizowana i powszechnie dostępna online. każdy, kto ma dostęp do internetu, może sobie obejrzeć w dobrej jakości zeskanowane przez AAN dokumenty. Oryginały wyciągane i prezentowane są przez nas rzadko - głównie z okazji rocznic. W skali roku na żywo ogląda je kilka, może kilkanaście osób
- zachęca Rafał Kierzkowski.
ag
