Konklawe wybierze papieża. Jakie imię przyjmie nowy papież? Oto najbardziej popularne imiona papieskie

Tradycja zmiany imienia po wyborze na papieża ma głębokie korzenie w historii Kościoła. Gest ten ma nie tylko charakter symboliczny, ale stanowi prawdziwy akt oddania i nowy początek dla papieża. Wybór imienia innego niż imię nadane podczas chrztu oznacza znaczącą zmianę, tak jakby nowy papież przyjmował nową tożsamość, poświęcając się całkowicie służbie Kościołowi i wiernym.

Kiedy wybrany przez konklawe potwierdza przyjęcie wyboru na papieża, natychmiast pada kolejne pytanie: „Quo nomine vis vocari?” (Jakie chcesz przyjąć imię?).

„Warto się zastanowić, kiedy papież dokonuje wyboru imienia. Przecież żaden kardynał, wbrew przysłowiu, nigdy nie wchodzi na konklawe jako papież, dla większości w przeszłości wybór był dla nich samych niespodziewany. Czasu na namysł jest niewiele. Może myśl o tym, jakie imię wybrać, przychodzi automatycznie wtedy, gdy widzi się w wynikach głosowań wzrastające poparcie? Między z reguły niespodziewanym wyborem a pytaniem o imię nie ma już na to dużo czasu. Właściwie jest tylko jedna chwila na namysł – gdy po skończonym przez skrutatorów liczeniu głosów rewizorzy powtarzają kilkunastominutową procedurę liczenia” – pisze ks. Przemysław Śliwiński w książce „Konklawe. Tajemnice wyborów papieskich” (Wydawnictwo Stacja 7).

W pierwszym tysiącleciu papieże swych imion nie zmieniali, choć z nielicznymi wyjątkami. Wspomniany Jan II (533–535) był pierwszym papieżem, który zmienił swoje imię. Przed wyborem nosił imię Merkuriusz, które odwoływało się do pogańskich bogów, i z tego powodu nie korespondowało z imionami poprzednich 41 papieży, w większości chrześcijańskimi. Natomiast 87 papieży po nim nadal zachowało imiona chrzcielne. „W pierwszym zatem tysiącleciu 141 papieży miało takie imiona, jakie nadali im rodzice przy urodzeniu. Zestawienie imion daje nam wyobrażenie o tym, jakie imiona męskie były nadawane przez 1000 lat w Rzymie. Na tej liście mamy aż 79 imion, spośród których 44 nigdy się nie powtórzyły, np. Lando, Formozus, Syzyniusz, Konon, Hormizdas”  – pisze ks. Przemysław Śliwiński w książce „Konklawe. Tajemnice wyborów papieskich” (Wydawnictwo Stacja 7).

„Od 1009 roku do dziś papieże wybierali spośród 31 imion, z których przez wieki utrwaliło się zaledwie kilkanaście. Do 1978 roku były to zawsze te imiona, które nosili już papieże w pierwszym tysiącleciu. Tę zasadę przełamał kardynał Albino Luciani, który przyjął podwójne imię – Jan Paweł. Takie podwójne imię przyjął również jego następca, kardynał Karol Wojtyła. Ale prawdziwa rewolucja w świecie imion papieskich nastąpiła w 2013 roku, kiedy kardynał Jorge Bergoglio przyjął imię Franciszek. Dotąd panowała zasada przyjmowania imion papieży, które już funkcjonowały w poczcie papieskim, nawet jeśli było to zestawienie dwóch imion, jak Jana i Pawła. Tymczasem Franciszek jako pierwszy papież w historii wprowadził całkiem nowe imię.”

Tradycja wskazuje, że nowy papież wybiera imię na cześć świętego. Może również wybrać imię na cześć niedawno zmarłego papieża, połączyć imiona niedawno zmarłych papieży lub świętych albo wybrać nowe imię – co zdarzyło się tylko dwa razy w ciągu ostatnich 1100 lat. Inne opcje mogą obejmować ukłon w stronę założyciela zakonu (kilku kardynałów jest jego członkami); lokalnego świętego (tj. pochodzącego z ich części świata); starożytnego „ojca Kościoła”, którego pisma wywarły wpływ; papieża z początków Kościoła, którego życie uważają za inspirujące; apostoła lub postać z Nowego Testamentu, z którą czują się blisko (lub którą uważają za pomijaną); lub imię chrzcielne samego kardynała. Ale kryteria wyboru były też inne. Marcin V w 1417 roku kierował się patronem dnia, w którym został wybrany papieżem (11 listopada). Leon XIII podobnie: wybrany na papieża 20 lutego 1878 roku, przyjął imię patrona tego dnia, św. Leona, biskupa Katanii.

Nie ma oficjalnych kryteriów, ale papież zazwyczaj wybiera imię na cześć swojego poprzednika lub kogoś, kogo podziwia. Papież Jan Paweł I wybrał połączenie imion dwóch poprzednich papieży, Jana i Pawła, którzy przewodzili Kościołowi podczas burzliwego Soboru Watykańskiego II. Jan Paweł II uhonorował Pawła VI i Jana Pawła I, a Jan XXIII uhonorował swojego ojca. Może również zdecydować się na wskazanie kierunku swojego pontyfikatu, tak jak zrobił to Pius XII, który zaznaczył, że będzie kontynuował dzieło Piusa XI.

Kiedy ostatnio papież zdecydował się nie zmieniać imienia? Ostatnim papieżem, który używał imienia nadanego mu przy chrzcie, był Marceli II w 1555 roku. Jego prawdziwe imię brzmiało Marcello Cervini degli Spannochi.

Początkowo papieże zachowywali swoje imiona nadane podczas chrztu. Jednak w 533 roku papież Jan II, który miał na imię Merkuriusz, postanowił przyjąć imię bardziej odpowiednie do swojej roli. Od tego momentu praktyka zmiany imienia stała się zwyczajem, utrwalającym się na przestrzeni wieków. Powody tego wyboru są różne: z jednej strony nowe imię może odzwierciedlać oddanie papieża Kościołowi, z drugiej strony może stanowić hołd dla świętych lub poprzedników, tworząc więź z tradycją.

Najpopularniejszym imieniem papieskim jest Jan, które pojawiło się już 23 razy (a „papież wrześniowy”, Jan Paweł I, uhonorował swoich poprzedników Jana XXIII i Pawła VI, a Jan Paweł II uhonorował wszystkich trzech swoich poprzedników, przyjmując to samo imię). Benedykt i Grzegorz zajmują ex aequo drugie miejsce (po 16 razy).

• 23 – Jan

• 16 – Benedykt, Grzegorz

• 14 – Klemens

• 13 – Innocenty, Leon

• 12 – Pius

• 9 – Stefan

• 8 – Aleksander, Bonifacy, Urban

• 6 – Hadrian, Paweł

• 5 – Celestyn, Sykstus

Nie ma żadnych ograniczeń dotyczących wyboru imienia, ale niepisanym zwyczajem jest, że papieże nie wybierają imienia Piotr. Ogólnie uważa się, że papieże powinni zachować ostrożność i nie narażać się na porównania z papieżem wybranym przez samego Chrystusa. Kiedy w grudniu 983 roku papieżem został Piotr, z szacunku dla św. Piotra zmienił swoje imię na Jan XIV. W 1009 roku podobnie postąpił Pietro di Luna – przyjmując imię Sergiusz IV i rozpoczynając niemal nieprzerwaną tradycję przyjmowania przez wybranych papieży nowych imion, która trwa do dziś. Od tamtej pory tylko dwóch papieży zachowało dotychczasowe imiona. Byli to Hadrian VI (wybrany w 1523 roku) oraz Marceli II (wybrany w 1555 roku) – ostatni papież, który postanowił zachować imię chrzcielne.

Odpowiedź na pytanie: „Jakie imię przyjmujesz?” zazwyczaj jest pierwszą wskazówką, jakim ma być nowy pontyfikat – pisze ojciec James Martin. Każde imię niesie ze sobą historię, znaczenie i związek z tradycją chrześcijańską.

Paweł VII? Może oznaczać kontynuację pewnych reform Franciszka. Tym bardziej Franciszek II. Jan XXIV będzie nawiązywał do papieża Jana XXIII, który zainicjował Sobór Watykański II (ruch reformatorski z lat 60. XX wieku) i może sygnalizować chęć popchnięcia Kościoła w kierunku większej modernizacji i zaangażowania w kulturę współczesną. Leon XIV? Nacisk na katolicką naukę społeczną, a być może w szczególności na prawa pracowników i ubogich, będzie dążył do jasności doktryny i konserwatywnej obrony tradycyjnych nauk Kościoła. Pius XIII? Pragnienie powrotu do „przedsoborowego” tradycjonalizmu. Jan Paweł III? Tradycjonalista, stanowczo sprzeciwiający się ekscesom współczesnego świata, aktywista w sferze politycznej. Benedykt XVII? Tradycjonalista, rozważny, być może bardziej skoncentrowany na Europie, a nawet na „mniejszym, czystszym Kościele”. Paweł VII będzie sugerował, że chce kontynuować dzieło papieża Pawła VI, który pod koniec lat 60. XX wieku zajął się współczesnymi problemami.

A może wraz z precedensem Franciszka zasada wybierania imion, które nosili papieże w przeszłości, obumrze – pisze ks. Śliwiński. Może tak jak on, kolejny papież wybierze imię, którego brak w pocztach papieskich: Dominik, Ignacy, Augustyn czy imię któregoś z innych wielkich założycieli zakonów. Albo ewangelistów bądź apostołów: Tomasz, Mateusz, Łukasz. Nie było jeszcze papieża Jakuba, a nawet Andrzeja.