Muzeum Kunsthaus w Zurychu wycofuje z wystawy sześć obrazów Fundacji Bührle. Wcześniej dzieła były własnością Żydów, w tym z Wrocławia

W prestiżowym szwajcarskim muzeum Kunsthaus w Zurychu doszło do wydarzenia bez precedensu. Z wystawy udostępnianej przez prywatną Fundację Bührle zdjęto sześć obrazów. I stało się to po tym, jak sama fundacja ogłosiła, że chce dojść do rozwiązania sporu ze spadkobiercami wcześniejszych właścicieli tych dzieł.

Właścicielami były przed wojną osoby pochodzenia żydowskiego, które wskutek prześladowań przez hitlerowskich nazistów zostały zmuszone pozbyć się obrazów. Jedni aby przeżyć na emigracji po ucieczce przed hitlerowcami, inni być może z powodu nacisków ze strony nazistowskich władz niemieckich.

Tak mogło być w przypadku obrazu "La Sultana" Édouarda Maneta. Dzieło należało przed wojną do wrocławskiego przedsiębiorcy Maxa Silberberga. Jak informuje szwajcarski "Neue Zuercher Zeitung" (NZZ.ch), Silberberg został wywłaszczony ze swojej fabryki w 1933 roku, a wspomniany obraz sprzedał w 1937 roku. Mogło to się stać pod wpływem nacisków i prześladowań hitlerowskich władz.

Sam przedsiębiorca miał później zostać zamordowany w niemieckim obozie zagłady Auschwitz.

Obraz "La Sultana", podobnie jak wiele innych w czasie wojny, został zakupiony przez szwajcarskiego biznesmena Emila Bührle, który handlował bronią z nazistami i tak się dorobił majątku. Skupował dzieła sztuki na aukcjach, na których cennych obrazów pozbywali się prześladowani Żydzi.

Bührle zmarł w 1956 roku, a kolekcją jego dzieł zarządza fundacja, która wystawia obrazy w specjalnej sekcji w Kunsthaus w Zurychu. Zawsze jednak wystawa tych dzieł z kolekcji Bührle budziła kontrowersje - właśnie ze względu na to, iż pierwotnymi właścicielami dzieł były osoby prześladowane przez nazistów.

W związku z tym Kunsthaus w Zurychu postanowił zastosować się do wprowadzonych w tym roku nowych zasad Departamentu Stanu USA dotyczących sposobów postępowania z dziełami sztuki zrabowanymi przez nazistów i zbadać okoliczności nabycia tych dzieł przez Emila Bührle oraz ustalić jakie są prawa do nich spadkobierców dawnych właścicieli.

Oprócz wspomnianego obrazu Maneta sprawa dotyczy pięciu innych obrazów słynnych artystów:

• "La Route Montante" z 1884 r. Paula Gauguina

• "Ogród Moneta w Giverny" z 1895 r. Claude Moneta

• "Stara wieża" z 1884 r. Vincenta van Gogha

• "Georges-Henri Manuel" z 1891 r. Henri de Toulouse- Lautreca

• "Portret rzeźbiarza Louis-Josepha" z 1863 r. Gustave Courbeta.

Jak informuje NZZ, wszystkie obrazy zostały pozyskane od właścicieli prześladowanych przez nazistów.

Portret Louisa-Josepha Lebœufa, autorstwa Gustave'a Courbeta należał do Żydówki Lisbeth Malek-Ullstein. Aby ułożyć sobie nowe życie na emigracji, w 1941 roku wystawiła obraz na sprzedaż w Szwajcarii.

W tym samym roku Ullsteinowie sprzedali także Bührle „Ogród Moneta w Giverny” Claude’a Moneta z 1895 roku.

Obraz „La Route Montante” Paula Gauguina należał do żydowsko-niemieckiego przedsiębiorcy Richarda Semmela, który przez Szwajcarię uciekł przed nazistami do Nowego Jorku. Jak informuje NZZ, Bührle kupił ten obraz na aukcji w Genewie w 1937 roku.

Portret Georgesa-Henriego Manuela Henriego de Toulouse-Lautreca z 1891 r. i „Stara Wieża” Vincenta van Gogha z 1884 r. pochodzą z majątku Waltera Feilchenfeldta. Aby zabezpieczyć sobie życie na emigracji w Szwajcarii, sprzedał oba dzieła Bührlemu.

W oświadczeniu Fundacja Bührle napisała, że u następców prawnych byłych właścicieli żydowskich będzie szukać rozwiązań w sprawie wspomnianych sześciu dzieł ze swojej kolekcji w Kunsthaus. Zdaniem fundacji nie można wykluczyć restytucji.

Nie dotyczy to obrazu "La Sultana", za który Fundacja rozważa jedynie wypłacenie niewielkiego odszkodowania.

Do czasu znalezienia porozumień ze spadkobiercami Fundacja Bührle poleciła wycofać wszystkie te obrazy z wystawy w Kunsthaus w Zurychu.

Według NZZ może to być ruch uprzedzający, bowiem za dwa tygodnie samo Muzeum zamierza ogłosić wyniki własnego raportu w kwestii wspomnianych dzieł.

W ubiegłym roku badanie początków kolekcji oraz pochodzenia dzieł Muzeum zleciło niezależnemu szwajcarskiemu historykowi Raphaelowi Grossowi. Do końca czerwca ma on przedstawić wyniki swoich badań.

Ponad 20 krajów, w tym Szwajcaria, na początku tego roku zgodziło się na wprowadzenie nowych zasad Departamentu Stanu USA dotyczących sposobów postępowania z dziełami sztuki zrabowanymi przez nazistów.

Praktyki te stanowią ważny środek odwoławczy dla rodzin pragnących odzyskać zrabowane dzieła sztuki, ponieważ zgodnie z prawem szwajcarskim nie można obecnie wnosić żadnych roszczeń prawnych o zwrot lub odszkodowanie za dzieła z kolekcji Bührle ze względu na ich przedawnienie.

Stuart Eizenstat, specjalny doradca sekretarza stanu USA ds. Holokaustu, powiedział podczas ogłoszenia nowych zasad w marcu, że szacuje się, iż „ponad 100 tys. z 600 tys .obrazów i miliony książek, rękopisów, rytualnych przedmiotów religijnych, i innych skradzionych dóbr kultury nigdy nie zostało zwrócone”.

Do swojej śmierci w 1956 roku Bührle zgromadził kolekcję liczącą około 600 dzieł sztuki. Uważa się, że część kolekcji jest w domach ocalałych krewnych Bührle - podaje BBC.