Państwo Islamskie wraca z nową strategią. Dżihad jeszcze groźniejszy dla Zachodu

Grupa islamskich ekstremistów wykazuje odporność i odradza się w innych częściach świata - a jej zdolności operacyjne ewoluują. Od stycznia 2024 r. IS przeprowadziło serię głośnych ataków na całym świecie, od Iranu i Rosji po Niemcy i Stany Zjednoczone. - Obecnie organizacja opiera się głównie na dynamicznej sieci regionalnych oddziałów, które działają niezależnie – mówi RFE/RL Adrian Shtuni, specjalista ds. bezpieczeństwa i szef waszyngtońskiej firmy Shtuni Consulting.

Państwo Islamskie ewoluowało i rozszerzyło się globalnie od czasu terytorialnej porażki w Iraku i Syrii w 2019 r., umożliwiając organizacji dalsze organizowanie i inspirowanie ataków. Prowincja IS Turcja i Prowincja IS Khorasan z siedzibą w Afganistanie są kluczowymi węzłami w zewnętrznej sieci ataków. IS wykorzystało słabe państwa i słabe rządy w Afryce, aby stworzyć coraz silniejsze grupy rebelianckie, które kontrolują terytorium, wspierają globalną sieć IS i wzmacniają narracje propagandowe IS. Państwo Islamskie odradza się też obecnie w Syrii. Wizja i aspiracje IS nie uległy zmianie, ale od czasu klęski w 2019 roku projektu państwa terytorialnego, z takimi ośrodkami, jak Mosul w Iraku czy Rakka w Syrii, grupa przeszła radykalną ewolucję strukturalną i operacyjną, twierdzą analitycy.

Colin Clarke, dyrektor ds. polityki i badań w nowojorskiej firmie konsultingowej Soufan Group, nazwał w rozmowie z RFE/RL IS „inną organizacją niż siedem lat temu, kiedy nadal miała kalifat”, mówiąc, że jest „znacznie bardziej zależna od zewnętrznych operacji i ataków w celu generowania rozgłosu”. - Celowo zmienili swoją strategię, aby skupić się na przeprowadzaniu głośnych ataków na Zachodzie - powiedział.

IS utraciło kontrolę nad 95 procentami terytorium, które zajęło w latach 2014-2017 i utraciło kontrolę nad swoimi ostatnimi terytoriami w Iraku i Syrii odpowiednio w 2017 i 2019 r. Jednak od 2019 r. kontynuuje ekspansję na całym świecie. Przeprowadziło swoje pierwsze ataki w Demokratycznej Republice Konga i Mozambiku w 2019 r. w ramach nowo utworzonej Prowincji Afryki Środkowej IS (ISCAP). Uznało mniejsze i mniej aktywne filie w Indiach, Pakistanie i Turcji. Ostatecznie uznało IS-Mozambik za odrębną prowincję odrębną od ISCAP z siedzibą w Demokratycznej Republice Konga. Formalnie uznało również Prowincję IS Sahel za odrębną od Prowincji Afryki Zachodniej Państwa Islamskiego z siedzibą w Nigerii.

IS znacznie zrestrukturyzowało swoją Generalną Dyrekcję Prowincji - wcześniej znaną jako Administracja Odległych Prowincji - od czasu upadku terytorialnego państwa na Bliskim Wschodzie. Dyrekcja zapewnia wytyczne operacyjne i koordynuje finansowanie dla wszystkich globalnych podmiotów stowarzyszonych IS, odgrywa centralną rolę w operacjach ataków zewnętrznych i nadzoruje wewnętrzne sprawy administracyjne wysokiego szczebla w prowincjach. IS utworzyło też biura regionalne (maktab), aby nadzorować to wsparcie w różnych swoich prowincjonalnych podmiotach stowarzyszonych i swoich tradycyjnych głównych terytoriach w Iraku i Syrii.

IS i jego filie zaznaczyły swoją obecność w ciągu ostatniego roku, przeprowadzając ataki na całym świecie. W styczniu 2024 r. zamachy samobójcze w irańskim mieście Kerman przyniosły śmierć około 100 osób. Dwa miesiące później czterech napastników zaatakowało salę koncertową Crocus City Hall pod Moskwą, zabijając 145 osób. W sierpniu 2024 samobójczy atak bombowy zabił co najmniej 20 osób w stolicy Somalii, Mogadiszu. Kilka dni później członek IS dźgnął nożem kilka osób na festiwalu w Solingen w Niemczech, zabijając trzy osoby. Zasięg grupy rozciąga się aż do Stanów Zjednoczonych. 1 stycznia inspirowany przez IS napastnik wjechał ciężarówką w tłum noworocznych imprezowiczów w Nowym Orleanie, zabijając 14 osób i raniąc dziesiątki innych.

Według danych zebranych przez Dragonfly, londyńską firmę konsultingową zajmującą się globalnym bezpieczeństwem, IS i jego oddziały przeprowadzały średnio około 600 ataków rocznie w ciągu ostatnich trzech lat. Chociaż jest to spadek ze średnio 770 incydentów rocznie w poprzednim trzyletnim okresie, incydenty stają się coraz bardziej śmiertelne, a średnia liczba ofiar na atak wzrosła o 40 procent, zgodnie z bazą danych Dragonfly TerrorismTracker.

Poprzez swoje filie (noszące nazwę „prowincji”), IS utrzymuje silną obecność i poziom zaangażowania w określonych punktach zapalnych w Afryce, Azji i na Bliskim Wschodzie. Jedną z najbardziej aktywnych grup jest IS-Khorasan Province (ISKP), która rozszerzyła swoje działania poza Afganistan i przyciąga bojowników z krajów Azji Środkowej, zwłaszcza z Tadżykistanu i Uzbekistanu. Somalia stała się kluczowym ośrodkiem globalnej ekspansji grupy w Afryce. Grupa szybko rozwija się także w regionie Sahelu, gdzie IS-West Africa (ISWA) pozostaje jedną z dominujących organizacji terrorystycznych w basenie jeziora Czad.

Rekrutacja odbywa się nie tylko w terenie, ale także online. - W przestrzeni cyfrowej IS nadal bardzo skutecznie wykorzystuje platformy mediów społecznościowych i narzędzia do szyfrowania wiadomości w celu rozpowszechniania swojej ideologii, radykalizacji, rekrutacji, zbierania funduszy i planowania ataków - powiedział Shtuni. Wskazał na niedawny ciąg ataków inspirowanych przez IS w Europie, które jego zdaniem wykazały trzy niepokojące trendy: radykalizacja odbywa się głównie w Internecie, odbywa się w przyspieszonym tempie i coraz częściej dotyczy nieletnich i młodych dorosłych.

IS utrzymuje odporność finansową dzięki zróżnicowanym strumieniom przychodów i ewoluującej taktyce. Pomimo utraty przywództwa, jego rdzeń w Iraku i Syrii zachowuje od 10 do 20 milionów dolarów w rezerwach, uzupełnionych przez regionalne oddziały generujące fundusze poprzez porwania dla okupu, wymuszenia, podatki i rabunki. W szczytowym okresie, gdy samozwańczy kalifat kontrolował rozległe terytoria w Iraku i Syrii, sprzedaż ropy naftowej zdominowała jej dochody. Jednak obecnie IS polega na działalności przestępczej i lokalnym wyzysku w celu generowania przychodów.

W Afryce oddziały takie jak IS-Somalia (ISS) wyłudzają miliony od firm i systemów finansowych. W Azji ISKP początkowo ucierpiało, gdy jego siecią finansową wstrząsnęły aresztowania i zabójstwa kluczowych pośredników na Bliskim Wschodzie. Jednak ISKP odzyskało siły, przenosząc się na wirtualne aktywa w celu finansowania operacji zewnętrznych, w tym ataku na Crocus City Hall. Globalna łączność pozostaje kluczowa, a IS coraz częściej wykorzystuje kryptowalutę do transferu rezerw i darowizn. Stabilność finansowa grupy zależy od utrzymywania bezpiecznych przystani, unikania kontroli finansowych i utrzymywania globalnych sieci.

Generał Michael E. Kurilla, szef Centralnego Dowództwa Wojsk USA (CENTCOM), powiedział, że tysiące bojowników IS przetrzymywanych w Syrii w obiektach strzeżonych przez dowodzone przez Kurdów Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF) stanowią „dosłowną i przenośną armię IS w areszcie” i ostrzegł przed niebezpieczeństwem „dla regionu i poza nim”, jeśli duża ich liczba ucieknie. Kurilla powiedział podczas wizyty w Syrii w styczniu - miesiąc po upadku syryjskiego dyktatora Baszara al-Asada - że amerykańskie wojsko „pozostaje oddane naszej misji, naszym ludziom, trwałemu pokonaniu IS i stabilności w całym regionie i poza nim”.

Devorah Margolin, starszy pracownik The Washington Institute for Near East Policy, powiedziała RFE/RL, że IS „gra na przeczekanie” w Syrii. - Ma nadzieję wykorzystać niepewność nowej Syrii do destabilizacji i realizacji swoich planów - powiedziała Margolin. IS próbuje dostosować się do realiów panujących w Iraku i Syrii, które sprawiają, że przenoszenie kluczowych urzędników i funkcji w inne miejsce jest korzystne. „Może to oznaczać celowy zwrot w kierunku bardziej zdecentralizowanej struktury operacyjnej, z dala od głównej strefy konfliktu” - czytamy w raporcie. Od śmierci przywódcy IS Abu Bakra al-Baghdadiego w 2019 r. i jego następcy w 2022 r., grupa terrorystyczna starała się chronić swoich przywódców, ukrywając ich tożsamość i minimalizując publiczne wystąpienia.

W raporcie wydanym w lutym przez Zespół Monitorujący Sankcje ONZ, opartym na danych wywiadowczych państw członkowskich ONZ, stwierdzono, że istnieje „rosnąca pewność”, że kalifem IS jest obecnie Abdul Qadir Mumin, który kieruje również filią grupy terrorystycznej w Somalii. Znaczenie Mumina dla globalnych operacji IS nie budziło wątpliwości. Poprzednie raporty wywiadowcze ONZ sugerowały, że został on wyniesiony na stanowisko dyrektora generalnego prowincji Państwa Islamskiego, co zasadniczo dawało mu kontrolę nad afrykańskimi oddziałami grupy. Kluczowi członkowie przywództwa IS mogą szukać schronienia w Somalii, ale nic nie wskazuje na to, by grupa terrorystyczna zrezygnowała ze swoich planów odzyskania terytorium w Syrii i Iraku. W raporcie ONZ stwierdzono, że grupa terrorystyczna nadal utrzymuje około 1 500 do 3 000 bojowników w obu tych krajach, przy czym większość z nich działa poza Syrią.

źr. RFE/RL, VOA News, ISW