Polska wciąż bez środków z KPO. Adam Bielan: Ursula von der Leyen boi się odblokować fundusze, bo jest z kilku powodów osłabiona

Czy są realne szanse na to, że Polska otrzyma w ogóle środki z KPO? Na początku czerwca Komisja Europejska zaakceptowała polski KPO, co było krokiem w kierunku wypłaty przez UE 23,9 mld euro dotacji i 11,5 mld euro pożyczek w ramach Funduszu Odbudowy, jednak pieniądze nie zostały wypłacone.
 
Dopóki są – choćby nawet wydawało się niewielkie – uważam, że trzeba rozmawiać, bo możemy te rozmowy zakończyć sukcesem, a te środki są dla nas bardzo ważne. Ale nawet jeżeli negocjacje nie zakończą się pomyślnie, to ważne jest, aby opinia publiczna w Polsce widziała, że mieliśmy dobrą wolę, której zabrakło po drugiej stronie.
 
Kilka dni temu pojawiła się informacja, że decydenci unijni mogą przekazać jeszcze w listopadzie pieniądze Węgrom. Może się to udać także w przypadku Polski?
 
Węgry mają duże opóźnienia względem Polski, jeśli chodzi o środki na plan odbudowy, z całą pewnością w tym roku ich nie otrzymają. Ich KPO nie został jeszcze zatwierdzony, a przypomnę, że nasz został przyjęty już ponad 4 miesiące temu. Jeśli Węgrom nie uda się tego osiągnąć do końca roku to przepadnie im większość pieniędzy. Mają więc nóż na gardle. Jednocześnie zablokowano im fundusze strukturalne w ramach tzw. mechanizmu warunkowości. Są więc w dużo gorszym położeniu niż my. Dlatego zapewne zgodzili się na wszystkie warunki Komisji Europejskiej i przyjmują ustawy jedna za drugą. Trudno mi powiedzieć, czym to się skończy, bo tak samo jak w przypadku Polski, gdy tylko pojawia się szansa na kompromis, natychmiast do gry wkracza Parlament Europejski. Mamy już informację, że jest szykowana w trybie pilnym nowa rezolucja przeciwko Węgrom, która ma być rozpatrywana w najbliższym tygodniu. To klasyczny schemat – jak tylko jesteśmy bliżej porozumienia – czy my, czy Węgrzy – natychmiast do gry wkracza opozycja i inspiruje swoich szefów frakcji do ataku na Komisję Europejską. Ze względu na to, że Ursula von der Leyen ma dziś słabą pozycję, jest pod dużą presją także wewnątrz Komisji Europejskiej.

 
Czyli to Ursula von der Leyen blokuje środki z KPO?
 
Ursula von der Leyen boi się odblokować fundusze, bo jest z kilku powodów osłabiona. Po pierwsze – jej macierzysta partia CDU przeszła do opozycji w Niemczech. Po drugie – została w kilku kwestiach bardzo mocno zaatakowana przez media, np. w sprawie umowy z firmą Pfizer. Są europosłowie, którzy domagają się komisji śledczych w tej kwestii. Po trzecie – zarówno w przypadku Węgier, jak i w przypadku Polski, mamy do czynienia z bardzo mocną akcją w Parlamencie Europejskim. Niestety, ale wielu europosłów naszej opozycji zajmuje się głównie tym, aby do Polski nie trafiło przed wyborami żadne fundusze. Ich partie od 8 lat nie potrafiły wygrać demokratycznych wyborów, więc upatrują w tym ostatniej szansy na odzyskanie władzy.
 
Ma Pan wiedzę, dlaczego jeszcze rząd nie złożył wniosku o wypłatę pierwszej transzy środków z KPO?
 
Aby taki wniosek złożyć, potrzebna jest podpisanie umowy operacyjnej. Wszystkie dokumenty związane z tą umową, zostały złożone pod koniec października. Potrzeba kilku tygodni, żeby zostały przeanalizowane przez Komisję Europejską. Wówczas ten niezbędny warunek techniczny, czyli umowa operacyjna, zostanie spełniony. Oczywiście, wolelibyśmy również przed ostatecznym złożeniem wniosku o płatność mieć pewność, że zostanie on pozytywnie rozpatrzony.

 
Czyli to Komisja Europejska opóźnia, a nie rząd? Słuchając opozycji i niektórych mediów można odnieść wrażenie, że winny jest jeden...
 
Umowa operacyjna jest dyskutowana na poziomie technicznym, więc to zadanie dla dyplomatów i urzędników. I nie jesteśmy tu jedyni. Jest wiele krajów, które wciąż tych uzgodnień jeszcze nie mają. Chcę podkreślić jednoczenie, że jeśli chodzi o klasyczny, tradycyjny budżet UE, to nie ma żadnych opóźnień i wszystko idzie w miarę zgodnie z planem. Zresztą, pieniądze z budżetu już do Polski płyną, w ramach choćby dopłat bezpośrednich dla rolników.
 
Pan osobiście jest zwolennikiem twardego kursu wobec Unii Europejskiej, czy może bardziej dalszych ustępstw i dogadywania się?

Jestem zwolennikiem polityki pragmatycznej i skutecznej. Wiemy, jaki jest nasz cel – jak najszybsze odbudowanie gospodarki po pandemii Covid oraz przejście w miarę suchą stopą przez dość burzowy krajobraz gospodarczy. Mamy kryzys energetyczny, wojnę, wysoką inflację na całym świecie i dlatego potrzebujemy środków europejskich. To nie znaczy, że możemy osiągnąć porozumienie za każdą cenę. Warunki brzegowe to przestrzeganie naszej konstytucji oraz traktatów europejskich. Po to, żeby osiągnąć kompromis, często należy stosować różne techniki negocjacyjne. Czasem trzeba rozmawiać bardziej twardo, a czasem trzeba trochę ustąpić. Wszystko w rękach naszych dyplomatów.
 
Nowy minister ds. UE Szymon Szynkowski vel Sęk rozmawia bardziej twardo, czy bardziej ustępliwie?
 
Myślę, że to polityk pragmatyczny. Ma dużą wiedzę na temat funkcjonowania UE, bo pracował w biurach europosłów Szymańskiego i Czarneckiego. Przez 4 lata był wiceministrem spraw zagranicznych. Jest zatem merytorycznie dobrze przygotowany. Trzymam za niego kciuki.

 
Polska poczyniła już wiele ustępstw wobec UE, a jednak zawsze, kiedy wydawało się, że porozumienie już jest, KE znajdowała coś, do czego miała zastrzeżenia. Może więc jest tak, że to, na co umawialiśmy się z KE, jest tak nieprecyzyjne, że KE szuka dziury w całym i pretekstu, aby polskie KPO blokować?
 
Od lat ulubiona metodą eurokratów, nie tylko w negocjacjach z Polską, jest tak ogólne zapisywanie porozumień, aby można je było interpretować w zależności od potrzeb na różne – czasem skrajnie sprzeczne ze sobą – sposoby. To oczywiście sprzyja kompromisowi, kiedy rozmaite kraje sprzeczają się o różne kwestie. Natomiast w przypadku przykładania tych porozumień na precyzyjny język ustaw, dotyczących choćby tak wrażliwej sprawy, jak reforma wymiaru sprawiedliwości w Polsce, to w tym momencie dochodzi do sporów interpretacyjnych. Wyjaśnienie tych sporów jest obecnie jednym z głównych zadań w ramach rozmów z KE. Nie jest to jednak łatwe. Bardzo często jest tak, że gdy ustalimy coś z jednym z komisarzy to drugi zaczyna zgłaszać nowe zastrzeżenia. Teraz szefowa KE Ursula von der Leyen wycofała się nieco z tych rozmów i nasi przedstawiciele rozmawiają głownie z komisarzem ds. sprawiedliwości Didierem Reyndersem. Jednak później musi być przecież porozumienie polityczne, w którym przewodnicząca von der Leyen musi brać udział i wziąć za nie odpowiedzialność.
 
Polska liczy, że Francja pomoże w odblokowaniu KPO? Nie jest tajemnicą, że Francja chce wybudować u nas atom i toczą się różne zakulisowe rozmowy…
 
Jeśli chodzi o stolice europejskie, które mają duży wpływ na działalność KE, to tradycyjnie są to oczywiście Paryż i Berlin. Liczymy na to, że obie będą zachowywać się pragmatycznie. Jest też kraj, który ma w tych negocjacjach wyjątkowo fałszywe i złe zamiary, czyli Holandia. Holandia przez wiele miesięcy blokowała porozumienie w sprawie budżetu. Później blokowała porozumienia w sprawie KPO. To kraj, który tradycyjnie już przewodzi tzw. grupie skąpców, czyli tych państw, które chcą „jechać na gapę” – tzn. korzystają z integracji europejskiej, Holandia korzysta ze wspólnego rynku najbardziej ze wszystkich krajów UE obok Niemiec, a jednocześnie wtedy, gdy trzeba wypełniać swoje zobowiązania finansowe, to robi wszystko, żeby tak się nie stało. Holendrzy wykorzystują spór z Polską po to, żeby zakwestionować w ogóle europejski plan odbudowy i liczą na to, że do porozumienia nie dojdzie. Wszystko to trzeba brać pod uwagę w tych negocjacjach i dlatego one nie są łatwe.

 
My już płacimy jakieś odsetki od pożyczek w ramach Funduszu Odbudowy?
 
Odsetki spłaca cała UE. Zamysł był taki, że Fundusz Odbudowy będzie wspólnym zaciągnięciem długu. Jednak bardzo wielu polityków i urzędników europejskich, chciałoby powtórzyć w przyszłości podobne programy, jak plan na rzecz odbudowy gospodarki europejskiej. Moim zdaniem to nie będzie możliwe, jeżeli tak duży kraj, jak Polska z tych środków nie może skorzystać. Polska jest trzecim największym biorcą w ramach programu odbudowy. Łącznie z tradycyjnym budżetem jesteśmy największym beneficjentem, ale w tym konkretnym programie jesteśmy trzecim największym biorcą po Włochach i Hiszpanii. Trudno więc mówić o sukcesie tego programu, jeżeli tak duża gospodarka i tak duży kraj, nie może z tych środków korzystać. Tym bardziej, że mówimy o kraju, który udowodnił, że rozumie co to znaczy solidarność.
 
Czyli?
 
Alarmowaliśmy UE, gdy popełniła fatalny błąd, ulegając egoistycznym, niemieckim pobudkom, które kazały im budować z Putinem gazociąg północny, który spowodował wojnę na Ukrainie. Jestem przekonany, że gdyby nie było tego gazociągu, nie byłoby też wojny, bo Putin nie napadł by kraju, przez który przechodził największy tranzyt gazu do Unii Europejskiej. Gdy przyszedł największy kryzys migracyjny od czasów II wojny światowej, to my staliśmy na wysokości zadania. Do dzisiaj nie możemy się doczekać prawdziwej pomocy od UE, a tak naprawdę refundacji kosztów, które ponieśliśmy w imieniu wszystkich Europejczyków.
 
A doczekamy się?
 
To jest pytanie do Ursuli von der Leyen. Z pewnością Europa jest zaangażowana w niesieniu pomoc Ukrainie znacznie poniżej swoich możliwości i proporcjonalnie mniej niż USA, które przecież na naszym kontynencie nie leżą. To my mamy znacznie większy interes i znacznie więcej powodów, żeby nieść pomoc Ukrainie, zarówno militarną, jak i humanitarną, a jesteśmy zaangażowani w mniejszy sposób niż Amerykanie.

Cały wywiad z Adamem Bielanem ukaże się na i.pl w poniedziałek rano. Rozmawiała Lidia Lemaniak.