Ponad 12 tys. ciąż i niemal 1 tys. urodzeń w niecały rok. Dla kogo dostępna jest refundacja in vitro?

Dziś, 2 czerwca, obchodzimy Światowy Dzień In Vitro – ważne święto dla wszystkich par zmagających się z problemem niepłodności. Pary te od 1 czerwca 2024 roku mogą korzystać z państwowej refundacji leczenia metodą in vitro.

Program Ministerstwa Zdrowia został uruchomiony na podstawie ustawy przyjętej pod koniec 2023 roku. Przewiduje ona przeznaczenie co najmniej 500 mln złotych rocznie na ten cel, a jego całkowity budżet do końca 2028 roku ma wynieść 2,5 mld złotych.

Jak poinformowało Ministerstwo Zdrowia w komunikacie przekazanym Polskiej Agencji Prasowej, w ciągu 11 miesięcy od rozpoczęcia programu potwierdzono ponad 12 tysięcy ciąż, a na świat przyszło 951 dzieci.

Z danych przekazanych Polskiej Agencji Prasowej przez Ministerstwo Zdrowia wynika, że do programu państwowej refundacji leczenia in vitro zakwalifikowano 31 989 par. Procedurę zapłodnienia pozaustrojowego rozpoczęto u 30 279 z nich. W ramach programu wykonano także 7 994 kriotransfery zarodków, powstałych jeszcze przed jego uruchomieniem.

Resort przekazał również, że w 2024 r. na realizację programu wydano ponad 410 mln zł. W 2025 r. podpisano aneksy do umów z klinikami na łącznie prawie 411 mln zł, z czego do ośrodków trafiło do tej pory niespełna 399 mln zł.

Z refundowanego programu mogą skorzystać także pacjenci onkologiczni. Przed rozpoczęciem leczenia nowotworu mają oni możliwość zabezpieczenia płodności poprzez zamrożenie komórek rozrodczych, które mogą zostać wykorzystane po zakończeniu terapii. Z tej opcji skorzystało dotąd 813 osób.

Program refundacji in vitro przewiduje ograniczenia wiekowe dla pacjentek. W przypadku korzystania z własnych komórek jajowych granica wieku wynosi 42 lata, natomiast przy zastosowaniu komórek od dawczyni – 45 lat. Polska Agencja Prasowa zwróciła się do Ministerstwa Zdrowia z pytaniem o liczbę kobiet po czterdziestce, które skorzystały z leczenia, jednak resort poinformował, że nie prowadzi takich statystyk.

Polska Agencja Prasowa poprosiła również o komentarz na temat możliwych zmian w programie.

"W każdym miesiącu realizatorzy przedstawiają Ministerstwu Zdrowia informacje w zakresie realizacji programu, co służy jego ocenie. Ponadto po roku realizacji programu, zgodnie z jego treścią, jest planowana ewaluacja, nad którą trwają już prace" – odpowiedział resort.

Z programu refundacji in vitro mogą skorzystać pary pozostające w związkach małżeńskich lub osoby, które zadeklarują pozostawanie we wspólnym pożyciu. Warunkiem zakwalifikowania jest rozpoznana lub nieskutecznie leczona niepłodność w ciągu 12 miesięcy poprzedzających zgłoszenie. Program obejmuje również pary, które posiadają zamrożone zarodki powstałe w ramach wcześniejszych procedur.

Obowiązujące kryteria wiekowe to: maksymalnie 42 lata dla kobiet korzystających z własnych komórek jajowych lub nasienia dawcy, 45 lat dla pacjentek korzystających z komórek jajowych lub zarodków od dawczyni, oraz 55 lat w przypadku mężczyzn.

Program realizowany przez Ministerstwo Zdrowia został uruchomiony na podstawie ustawy przyjętej pod koniec 2023 roku. Jego wdrożenie było spełnieniem jednej z przedwyborczych zapowiedzi Koalicji Obywatelskiej, która już w 2022 roku poparła obywatelską inicjatywę ustawodawczą „Tak dla in vitro”.

Zbliżony program funkcjonował również podczas poprzednich rządów Donalda Tuska, w latach 2013–2016. W jego ramach urodziło się ponad 22 tysiące dzieci.

W Polsce problem niepłodności dotyczy około 3 mln osób, czyli 15–20 proc. par w wieku rozrodczym. Rocznie zaawansowane metody leczenia, takie jak in vitro, wymagane są u około 35–40 tys. par.

Przyczyny niepłodności są wieloczynnikowe:

• w 20–30 proc. wynikają z zaburzeń u mężczyzny (np. obniżone parametry nasienia),

• w 20–35 proc. z przyczyn kobiecych (np. niedrożność jajowodów, zaburzenia owulacji),

• w 25–40 proc. dotyczą obu partnerów,

• w 10–20 proc. przypadków nie udaje się ustalić przyczyny.

Metoda in vitro jest stosowana od ponad 40 lat, a na całym świecie urodziło się dzięki niej co najmniej 9 mln dzieci. W Polsce wykonano około 100 tys. zabiegów, a pierwsze dziecko z in vitro przyszło na świat w 1987 r. w Białymstoku.

Obecnie w Unii Europejskiej około 3 proc. dzieci rodzi się dzięki zapłodnieniu pozaustrojowemu. W Polsce wskaźnik ten wynosi 1,6–2 proc., ale dzięki refundacji in vitro szacuje się wzrost do około 4 proc.