Akcja Żonkile 2023. Jak wyglądają obchody rocznicy powstania w getcie warszawskim?

"W tym roku chcemy rozdać 450 tysięcy papierowych kwiatów. Liczba ta symbolizuje liczbę Żydówek i Żydów, którzy byli zamknięci w getcie warszawskim w momencie jego największego przeludnienia – wiosną 1941 roku" – informuje Muzeum Żydów Polskich POLIN.

W 2023 roku po raz pierwszy w historii wolontariusze rozdadzą papierowe kwiaty na ulicach sześciu polskich miast: w Warszawie, Łodzi, Krakowie, Białymstoku, Lublinie i Wrocławiu.

Wśród ambasadorów Akcji Żonkile znaleźli się m.in. uczestniczka Powstania Warszawskiego Wanda Traczyk-Stawska, Aleksandra Żebrowska, Ralph Kaminski, a także Bartosz Gelner.

— Akcja jest absolutnie apolityczna, adresowana do wszystkich, bo wszyscy mogą przypiąć sobie ten kwiat. Jesteśmy zaszczyceni, że 19 kwietnia żonkile przypinają władze państwowe i samorządowe. Także w Sejmie żonkile noszą politycy bez względu na barwy polityczne — mówiła w ubiegłym roku Ewa Budek, pomysłodawczyni akcji Żonkile i pracownica Muzeum POLIN.

Papierowe żonkile w sześciu miastach Polski rozdawać będą wolontariusze. Organizacje, które chcą włączyć się w akcję Żonkile zachęcamy do skorzystania z formularza zgłoszeniowego do 14 kwietnia.

Gdyby jednak ktoś sam chciał taki kwiat wykonać Muzeum Żydów Polskich POLIN przekazuje dokładną instrukcję – wystarczy, że pobierzecie szablon ze strony, wydrukujecie go i złożycie:

Dlaczego spośród wszystkich kwiatów dla upamiętnienia powstania w getcie warszawskim wybrano akurat żonkile? Odpowiedź odnajdujemy w historii.

Symbolem pamięci o powstaniu w getcie warszawskim, a także szacunku wobec jego ofiar żonkil stał się za sprawą Marka Edelmana. To właśnie on każdego roku kładł bukiet żonkili na pomniku Bohaterów Getta na warszawskim Muranowie.

Marek Edelman, ten sam, który jako kardiochirurg chciał zawsze "zdążyć przed Panem Bogiem": "Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystując Jego chwilową nieuwagę. Niech się pali choć trochę dłużej, niż On by sobie życzył".

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku jako wyraz sprzeciwu wobec nierównej walki z niemieckim agresorem. Był to jednocześnie rozpaczliwy akt wymierzony w ostatnią fazę likwidacji getta. Ta, oprócz likwidacji terenu, zakładała bowiem likwidację wszystkich jego mieszkańców.

Zryw żydowski był głośnym krzykiem ludzkiej godności, którą chciano zdeptać. – Chodziło o to, żeby nie dać się zarżnąć. Chodziło tylko o wybór sposobu umierania – mówił Marek Edalman.

"Bo dokonanie wyboru między życiem a śmiercią jest ostatnią szansą zachowania godności" – czytamy w książce Hanny Krall "Zdążyć przed panem Bogiem".

Powstanie rozpoczęły Żydowska Organizacja Bojowa i Żydowski Związek Wojskowy. Niewielka grupa żydowskich bojowników, mimo słabego uzbrojenia, walczyła blisko miesiąc. 8 maja komendant ŻOB i grupa żołnierzy popełniła samobójstwo.

Powstanie oficjalnie zakończyło się 16 maja. Gen. SS Juergen Stroop ogłosił wówczas koniec "akcji pacyfikacyjnej". Zwieńczeniem jego dzieła było wysadzenie w powietrze Wielkiej Synagogi na Tłomackiem.

Ci, którzy jakimś cudem przetrwali likwidację getta w Warszawie - ok. 36 tysięcy osób - zostali wysłani do innych obozów, przede wszystkim do Auschwitz i Majdanka.

_WŁADYSŁAW SZLENGEL

DWIE ŚMIERCI_

Wasza śmierć i nasza śmierć
to dwie inne śmierci.
Wasza śmierć – to mocna śmierć,
szarpiąca na ćwierci.
Wasza śmierć śród szarych pól
od krwi i potu żyznych.
Wasza śmierć – to śmierć od kul
dla czegoś – ...dla Ojczyzny.
Nasza śmierć – to głupia śmierć,
na strychu lub w piwnicy,
nasza śmierć przychodzi psia
zza węgła ulicy.
Waszą śmierć odznaczy krzyż,
komunikat ja wymienia,
naszą śmierć – hurtowy skład,
zakopią – do widzenia.
Wasza śmierć – wy twarzą w twarz
witacie się w pół drogi,
nasza śmierć – to skryta śmierć
kopana w masce trwogi.
Wasza śmierć - zwyczajna śmierć,
człowiecza i nietrudna,
nasza śmierć – śmietnicza śmierć,
żydowska i – paskudna.
Nasza śmierć jest waszej śmierci
daleką biedną krewną.
Gdy spotka wasza – naszą śmierć,
nie wita jej na pewno.
I w czarną noc przez smugi mgieł
nad miastem – w mroków piekle,
dwie śmierci przeklinają się,
złorzecząc sobie wściekle.
Na murku – patrząc w strony dwie,
podgląda kłótnię skrycie
to samo chciwe, sprytne, złe
i jednakowe Życie.

dś