Co to jest kampania wyborcza i jak wygląda jej finansowanie? Zobacz, co trzeba wiedzieć

Komitety wyborcze to zespoły osób wykonujących czynności wyborcze w imieniu partii politycznej oraz wyborców. Przede wszystkim odpowiadają one za zgłaszanie kandydatów do wyborów oraz przeprowadzenie w sprawny sposób kampanii wyborczej, co pozwala na zwiększenie sukcesu w różnych głosowaniach organizowanych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. W Polsce wyróżniamy trzy rodzaje komitetów wyborczych:

• komitet wyborczy partii politycznej
• koalicyjny komitet wyborczy
• komitet wyborczy wyborców

Aby założyć komitet wyborczy, trzeba w każdym z przypadków przejść przez kilka kroków. Wszystko jest uzależnione od jego rodzaju. Komitety wyborcze partii politycznych działają w oparciu o organ, który reprezentuje je na zewnątrz. Powiadamia on Państwową Komisję Wyborczą o tym, że zamierza zgłosić swoich kandydatów do wyborów ze wskazaniem, kto będzie pełnomocnikiem wyborczym oraz pełnomocnikiem finansowym komitetu wyborczego.

Takie zgłoszenie jest warunkiem przystąpienia do kampanii wyborczej. Musi być ono złożone tuż po tym, jak zostanie ogłoszone zarządzenie o wyborach, ale nie później niż 50 dni przed ich rozpoczęciem. W przypadku koalicyjnego komitetu wyborczego do jego założenia wymagane jest co najmniej 10 osób wskazanych przez organy upoważnione do reprezentowania partii na zewnątrz, pełnomocnik wyborczy oraz pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego. Istotne jest to, że jedna partia może działać tylko w ramach jednej koalicji.

Wybory na żywo! Zobacz naszą relację wyborczą

Zajrzyj na specjalny serwis wyborczy

Z kolei jeśli chodzi o komitet wyborczy wyborców, jest on zawiązywany przez co najmniej 15 obywateli posiadających prawo do wybierania. Tak samo jak jest to w przypadku komitetu wyborczego partii politycznych, wymagane jest posiadanie pełnomocnika finansowego oraz wyborczego, a także przedłożenie Państwowej Komisji Wyborczej zawiadomienia o utworzeniu nowego podmiotu. Dodatkowo trzeba w tym celu przygotować listę z podpisami co najmniej 1000 obywateli posiadających prawo do wybierania i popierających powstanie takiego związku.

Bez względu na rodzaj komitetu wyborczego każdy z nich może rozpocząć swoją działalność dopiero po wydaniu zawiadomienia o powołaniu przez Państwową Komisję Wyborczą. Jest ono dostarczane pełnomocnikowi wyborczemu po okresie 3 dni od złożenia niezbędnych dokumentów, gdy nie budzi ono żadnych zastrzeżeń ze strony przepisów prawa. Warto mieć na uwadze to, że po wyborach komitety wyborcze muszą ulec rozwiązaniu. Wymaga to jednak przyjęcia przez Państwową Komisję Wyborczą ich sprawozdania. Gdy z kolei z tytułu zakończonych wyborów komitetowi przysługuje dotacja z budżetu państwa, do jego rozwiązania dochodzi po upływie 6 miesięcy od jej przyznania.

Pieniądze na finansowanie kampanii wyborczej mogą pochodzić tylko z określonych źródeł. Jeśli chodzi o komitety wyborcze partii politycznych, będzie to wyłączenie ich fundusz wyborczy, tworzony na podstawie ustawy o partiach politycznych. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku koalicji wyborczych. Wówczas środki finansowe mogą pochodzić z funduszy wyborczych partii politycznych będących elementem koalicji wyborczej. Z kolei w przypadku komitetów wyborczych organizacji oraz komitetów wyborczych wyborców pieniądze na kampanie wyborcze mogą być pozyskiwane od obywateli polskich posiadających stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, jak również z kredytów bankowych zaciąganych wyłącznie na cele wyborcze. Gdy mamy natomiast do czynienia z organizacją wyborów prezydenckich, takie środki finansowe na kampanię mogą pochodzić aż z 3 miejsc, tj.:

• wpłat obywateli polskich posiadających stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej,
• funduszy wyborczych partii politycznych,
• kredytów bankowych zaciąganych wyłącznie na cele wyborcze (których poręczycielem może być osoba fizyczna mająca stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej).

Warto mieć na uwadze to, że Kodeks wyborczy zabrania organizowania publicznych zbiórek wyborczych na cele kampanii czy też udzielania przez jeden komitet wyborczy drugiemu korzyści majątkowych. Istotna kwestia dotyczy również miejsca, na którym mogą być gromadzone środki komitetu wyborczego na kampanie wyborcze. Otóż musi to być tylko jeden rachunek bankowy. Istotne jest również to, w jaki sposób środki finansowe są wpłacane na rzecz komitetu wyborczego. Dopuszczalne w tym zakresie są aż trzy formy rozliczeń, tj. przy pomocy czeku rozrachunkowego, przelewu lub karty płatniczej.

Gdy środki finansowe komitetów wyborczych pochodzą od obywateli polskich, obowiązuje pewien limit wpłat. Kodeks wyborczy określa go jako 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207), obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia aktu o zarządzeniu wyborów. Przy kolejnych wyborach parlamentarnych w 2023 r. może to być zatem 54 000 zł (wysokość płacy minimalnej 3600 zł x 15). Maksymalna wysokość wpłat od osoby fizycznej z tego tytułu wzrasta do 25-krotności minimalnego wynagrodzenia tylko w przypadku, jeśli dotyczy komitetów wyborczych partii politycznych i gdy w jednym roku odbywają się więcej niż jedne wybory (np. parlamentarne i samorządowe jednocześnie).

Odrębny przepis dotyczy będącego obywatelem RP kandydata na posła do Sejmu, senatora, Prezydenta Rzeczypospolitej czy też posła do Parlamentu Europejskiego. W jego przypadku maksymalna kwota wpłat na rzecz komitetu wyborczego może być sumą nieprzekraczającą 45-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia aktu o zarządzeniu wyborów. Przy kolejnych wyborach parlamentarnych w 2023 r. suma ta wyniesie zatem nawet 162 000 zł (wysokość płacy minimalnej 3600 zł x 45). Warto mieć na uwadze to, że gdyby te limity zostały przekroczone, ich nadwyżka podlega, zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego, przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Przyjęcie korzyści komitetu wyborczego, niezgodne z przepisami Kodeksu wyborczego, stwierdza właściwy organ wyborczy. Informacje na ten temat pojawiają się w postanowieniu o przyjęciu albo odrzuceniu sprawozdania finansowego. Gdy środki, które powinny przepaść na rzecz Skarbu Państwa, nie zostaną przekazane, następuje ich egzekucja. Organ, który jest za to odpowiedzialny, to naczelnik urzędu skarbowego, właściwy miejscowo dla siedziby komitetu wyborczego. Jeśli w ramach postępowania zostaną przejęte rzeczy ruchome, wierzytelności i inne prawa majątkowe, naczelnik urzędu skarbowego spienięża je zgodnie z Ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2022 r. poz. 479), dotyczącą egzekucji należności pieniężnych.

w

W każdym z komitetów wyborczych musi być wyznaczona osoba odpowiedzialna za jego finansowanie kampanii wyborczej. Jest nią pełnomocnik finansowy. W tym zakresie istnieją jednak pewne ograniczenia. Pełnomocnikiem finansowym nie może być bowiem kandydat na posła do Sejmu, senatora, posła do Parlamentu Europejskiego oraz kandydat na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Wyłączeni są ponadto pełnomocnicy wyborczy oraz funkcjonariusze publiczni. Kodeks karny wymienia wśród nich:

• Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
• posłów, senatorów i radnych,
• posłów do Parlamentu Europejskiego,
• sędziów, ławników, prokuratorów, funkcjonariuszy finansowych organu postępowania lub organu nadrzędnego, notariuszy, komorników, kuratorów sądowych, syndyków, nadzorców sądowych i zarządców, jak i osoby orzekające w organach dyscyplinarnych,
• pracowników administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego (chyba że wyłącznie do czynności usługowych) oraz inna osoba w zakresie wydawania decyzji administracyjnych,
• osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego (chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe),
• osoba z kierowniczym stanowiskiem w innej instytucji państwowej,
• funkcjonariusze organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusze Służby Więziennej,
• osoby sprawujące czynną służbę wojskową (przy czym wyjątkiem jest terytorialna służba wojskowa pełniona dyspozycyjnie),
• pracownicy międzynarodowego trybunału karnego (chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe).

Pełnomocnik finansowy ponosi odpowiedzialność za zobowiązania komitetu wyborczego. Jest to zatem stanowisko tylko dla wybranych osób. Bez pisemnej zgody pełnomocnika finansowego nie mogą być zaciągane żadne zobowiązania finansowe w imieniu oraz na rzecz komitetu wyborczego. Pełnomocnik finansowy jest uprawniony do prowadzenia spraw tylko jednego podmiotu jednocześnie, opierając się w tym zakresie o Ustawę z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Środki, które pozyskuje jego komitet, mogą być pozyskiwane i wydatkowane wyłącznie na cele związane z wyborami. Co niezwykle ważne, zabronione jest ich zdobycie przed dniem przyjęcia przez organ wyborczy zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego, jak i po dniu złożenia sprawozdania finansowego.

Każdy komitet wyborczy musi się liczyć z limitami wydatków na przygotowanie do wyborów. Określa je w szczegółowy sposób Kodeks wyborczy. Przykładowo, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawa, tenże limit wynosi:

• 82 grosze na agitację wyborczą, przypadające na każdego wyborcę w kraju, ujętego w rejestrze wyborczym – przy wyborach do Sejmu,
• 18 groszy na agitację wyborczą, przypadające na każdego wyborcę w kraju, ujętego w rejestrze wyborczym – przy wyborach do Senatu,
• 60 groszy na agitację wyborczą, przypadające na każdego wyborcę w kraju, ujętego w rejestrze wyborczym – przy wyborach do Parlamentu Europejskiego.

Aktualna kwota limitu jest jednak ogłaszana przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia.

Warto także wiedzieć o tym, że komitety wyborcze mogą ponosić dodatkowo wydatki na kampanię wyborczą. Tutaj również występują ograniczenia. Obecny maksymalny limit to 60 groszy na każdego wyborcę w kraju, ujętego w rejestrze wyborczym, choć w tym przypadku decydujący głos ma minister właściwy do spraw finansów publicznych, który decyduje o ograniczeniach w tym zakresie.

W przypadku wyborów parlamentarnych trzeba liczyć się ze szczególnymi uwarunkowaniami, jeśli chodzi o sposób przeznaczenia środków na kampanię wyborczą. Wówczas komitety wyborcze mogą przeznaczać na nią jedynie ograniczone środki finansowe. Ich limity ujęte są w dwie kategorie. Pierwsza z nich to limity okręgowe. Są one określane dla komitetu, który ma swoich kandydatów tylko w jednym okręgu wyborczym. Limity ponadokręgowe to natomiast takie, w ramach których kandydaci zostali zarejestrowani więcej niż w jednym okręgu wyborczym.

Procedura w tym zakresie wygląda następująco: Kalkulacja limitu okręgowego rozpoczyna się od podzielenia liczby wszystkich zarejestrowanych wyborców w kraju przez liczbę 560. Następnie tak uzyskany wynik jest mnożony przez liczbę mandatów posłów lub senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym, gdzie komitet zarejestrował danego kandydata lub kandydatów. Limit ponadokręgowy dla danego komitetu jest natomiast sumą kwot poszczególnych limitów okręgowych.

Warto mieć na uwadze w tym przypadku dodatkowe ograniczenie, którym jest kwota możliwa do przeznaczenia na kampanię prowadzoną w formie reklamy. Jest to 80% całości limitu wyborczego skalkulowanego na powyższych zasadach.

Biorące udział w wyborach partie polityczne (w tym te wchodzące w skład koalicji wyborczych), a także komitety wyborcze wyborców mają prawo do uzyskania specjalnych dotacji, tzw. dotacji podmiotowych. Co jest do tego potrzebne? Podstawowy wymóg to uzyskanie w danym głosowaniu mandatu lub mandatów na poszczególnych kandydatów. Wysokość dotacji jest obliczana według wzoru: (Suma wydatków na kampanię wyborczą komitetów wyborczych, które uzyskały co najmniej 1 mandat, do wysokości limitów / 560) * liczba mandatów na posłów i senatorów uzyskanych przez dany komitet wyborczy. Cyfra 560 pojawiająca się we wzorze to suma wszystkich parlamentarzystów, a więc 100 senatorów i 460 posłów. Dotacja podmiotowa jest przyznawana wyłącznie do wysokości wydatków uwidocznionej w sprawozdaniu finansowym.

Na dotacje podmiotowe mogą liczyć również partie polityczne, których komitety wyborcze uczestniczyły w wyborach, partie polityczne wchodzące w skład koalicji wyborczej, a także komitety wyborcze wyborców uczestniczące w wyborach do Parlamentu Europejskiego, którym przysługuje jednocześnie prawo do dotacji z budżetu państwa, zwanej dalej "dotacją podmiotową", za każdy uzyskany mandat posła do Parlamentu Europejskiego.

Przelicznik jest w tym przypadku jednak nieco inny. Wyliczany jest on jako iloraz kwoty w złotych równej liczbie wyborców, którzy oddali głosy oraz liczby wybieranych w Rzeczpospolitej Polskiej posłów do Parlamentu Europejskiego. Tak uzyskany wynik należy pomnożyć jeszcze przez liczbę mandatów uzyskanych przez dany komitet wyborczy. Dotacja podmiotowa na wybory do Parlamentu Europejskiego przysługuje przy tym wyłącznie do wysokości wydatków uwidocznionej w sprawozdaniu finansowym przyjętym przez Państwową Komisję Wyborczą.

Komitety wyborcze partii politycznych mogą liczyć także na specjalne udogodnienia, jeśli chodzi o prowadzenie kampanii wyborczej. Należą do nich:

• nieodpłatne korzystanie z lokali partii politycznej,
• nieodpłatne korzystanie ze sprzętu biurowego.

To samo dotyczy komitetów wyborczych wyborców oraz komitetów wyborczych koalicyjnych.

W stosunku do komitetów wyborczych dozwolone jest także przyjmowanie niektórych korzyści majątkowych o charakterze niepieniężnym, takich jak:

• nieodpłatne rozpowszechnianie plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne;
• pomoc w pracach biurowych przez osoby fizyczne;
• wykorzystanie przedmiotów i urządzeń, w tym pojazdów mechanicznych, udostępnianych nieodpłatnie przez osoby fizyczne;
• nieodpłatne udostępniania miejsc do ekspozycji materiałów wyborczych przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie reklamy.

CZĘSTO ZADAWANE PYTANIA

W Polsce kampanie wyborcze finansowane są z różnych źródeł, w tym z dotacji publicznych, wpłat od obywateli oraz darowizn od osób fizycznych i prawnych. Istnieją jednak limity wydatków na kampanię wyborczą, które są określone w Kodeksie wyborczym.

Dotacja publiczna to środki finansowe, które państwo przyznaje komitetom wyborczym na pokrycie kosztów kampanii wyborczej. Wysokość dotacji jest uzależniona od liczby uzyskanych mandatów oraz sumy wydatków na kampanię wyborczą.

Limity wydatków na kampanię wyborczą są określone w Kodeksie wyborczym i zależą od rodzaju wyborów oraz liczby uprawnionych do głosowania. W przypadku wyborów parlamentarnych limit wynosi 9,6 mln złotych na komitet wyborczy.

Źródła finansowania kampanii wyborczych to dotacje publiczne, wpłaty od obywateli, darowizny od osób fizycznych i prawnych oraz środki własne komitetów wyborczych.

Centralny Rejestr Wyborców to system informatyczny, który ma na celu ułatwienie przeprowadzania wyborów oraz zapewnienie bezpieczeństwa i przejrzystości procesu wyborczego.

Wprowadzenie Centralnego Rejestru Wyborców pozwala na uniknięcie wielu błędów i nieścisłości w procesie wyborczym, takich jak podwójne głosowanie czy nieuprawnione oddanie głosu. System ten umożliwia również szybsze i bardziej efektywne przeliczanie głosów oraz zapewnia większą przejrzystość procesu wyborczego.

Komitet wyborczy to organizacja, która ma na celu przeprowadzenie kampanii wyborczej i zdobycie mandatów w wyborach. Komitet może być związany z partią polityczną lub działać jako niezależna organizacja.

W Polsce istnieją dwa rodzaje komitetów wyborczych: komitety wyborcze partii politycznych oraz komitety wyborcze wyborców. Komitety wyborcze partii politycznych są związane z daną partią polityczną, natomiast komitety wyborcze wyborców są tworzone przez grupę osób, które nie są związane z żadną partią polityczną.

Komitety wyborcze mają wiele obowiązków, takich jak przeprowadzenie kampanii wyborczej, zbieranie podpisów poparcia, składanie deklaracji majątkowych oraz przestrzeganie limitów wydatków na kampanię wyborczą.

Limity wydatków na kampanię wyborczą dla komitetów wyborczych partii politycznych są określone w Kodeksie wyborczym i zależą od liczby uprawnionych do głosowania. W przypadku wyborów parlamentarnych limit wynosi 9,6 mln złotych na komitet wyborczy.

Przekroczenie limitów wydatków na kampanię wyborczą grozi karą pieniężną oraz przepadkiem nadwyżki wydatków na rzecz Skarbu Państwa. Wysokość kary zależy od stopnia przekroczenia limitów.

Osoby fizyczne i prawne mogą przekazywać darowizny na rzecz komitetów wyborczych. W przypadku osób fizycznych limit darowizn wynosi 15 000 złotych, natomiast w przypadku osób prawnych limit wynosi 60 000 złotych.

Obywatele mogą wpłacać pieniądze na rzecz komitetów wyborczych, jednak suma wpłat nie może przekroczyć 15 000 złotych.

Kandydaci na posłów i senatorów są zobowiązani do złożenia deklaracji majątkowej przed rozpoczęciem kampanii wyborczej. Deklaracja ta musi zawierać informacje o majątku kandydata oraz jego małżonka.

rs