Psycholog: Z pandemii koronawirusa można wynieść coś pozytywnego

Koronawirus wywrócił nasze życie do góry nogami. Jakie według Pani panują aktualnie nastroje wśród społeczeństwa?

Pandemia jest sytuacją kryzysową. Oznacza to, że towarzyszy jej poczucie utraty kontroli nad własnym życiem, przyszłością, czy celami, które zamierzaliśmy osiągnąć. Potrzeba wpływania na rzeczywistość jest jedną z najbardziej fundamentalnych potrzeb człowieka. Występuje nawet u zwierząt. Pierwsze badania nad wyuczoną bezradnością prowadzono na rybach i pokazały one, że ryba unika bodźca bólowego, ale tylko do czasu. Jeśli doświadczy systematycznych porażek w unikaniu bólu wywołanego wstrząsem elektrycznym, w pewnym momencie podda się sytuacji nawet wówczas, gdy już tę kontrolę odzyska. Przekładając to na naszą sytuację – podczas pandemii spotykamy się z trudnymi sytuacjami i może zakończyć się to dla wielu pogorszeniem stanu zdrowia psychicznego. Przeżyjemy ją, ale jakość życia się pogorszy.

Brzmi to dość pesymistycznie. Czy uważa Pani, że pomimo wielu negatywnych skutków pandemii jesteśmy w stanie wynieść z niej coś pozytywnego?

Możliwe są dwa inne scenariusze. Pierwszy to pełne wyzdrowienie. Większość ludzi ma jednak wbudowany pewien „termostat”, który działa dość dobrze i w pewnym momencie przywróci stan równowagi, odzyskamy utracone poczucie kontroli. Po drugie, każdy kryzys jest także pewną szansą na zmianę na lepsze. Na to, aby zobaczyć swoje życie, dotychczasowe postępowanie, sposób działania z innej perspektywy i dokonać pewnych zmian. Uświadomić sobie co jest ważne dla każdego z nas, w jaki sposób chcę spędzać czas, czy warto pewne rzeczy robić tak, jak dotychczas. Pozytywną stroną jest właśnie wiedza na temat siebie, swoich pragnień, potrzeb i tego, jak chcę i czy mogę je realizować.

Wielu z nas w tym czasie musiało przejść na tryb pracy zdalnej. Dla niektórych było to coś nowego. Co Pani o tym sądzi?

Praca zdalna – choć w praktyce ma wiele wad – ma tę zaletę, że odpada czas na dojazdy. Dla wielu osób to jest jedno z większych odkryć pandemii – ile czasu spędzali w samochodzie lub innym środku transportu. Teraz możemy ten czas wykorzystać inaczej, oczywiście nie każdy z nas zawsze robi to konstruktywnie. efektem pandemii jest rosnąca nadwaga, nadużywanie alkoholu czy zbyt długi czas przed telewizorem. Jednak niektórzy zmienili sposób odżywiania na zdrowszy, zaczęli biegać lub ćwiczyć w domu, rozwinęli swoje hobby czy skupili się na naprawie relacji z partnerem.

Nie trudno zauważyć, że od początku pandemii pojawiają się akcje, które pomagają ludziom. Np. robienie zakupów tym, którzy przebywają na kwarantannie, rozwożenie jedzenia medykom przez restauracje, robienie paczek. Czy uważa Pani, że taka nieznana dotychczas nam kryzysowa sytuacja jaką jest covid, wpływa na chęć pomocy innym osobom? Dlaczego?

Tak, to jest bardzo naturalny mechanizm w sytuacjach kiedy tracimy kontrolę, kiedy spada nam samoocena i nastrój. Szukamy sposobów, aby sobie z tym jakoś poradzić, a pomaganie innym jest jedną ze skutecznych i jakże wartościowych jednocześnie metod. Pomaganie sprawia, że możemy pomyśleć o sobie w trochę cieplejszy sposób, sami siebie doceniamy, podziwiamy za takie zachowania a także inni spieszą z takimi komunikatami. W psychologii od dawna toczy się dyskusja, czy istnieje taka czysta forma altruizmu. Czysta o tyle, że nie spełnia żadnych naszych potrzeb – naszych czyli osób, którzy tę pomoc niosą.

Nie da się ukryć, że już od dawna żyjemy w czasach portali społecznościowych, które wciąż ewoluują i jest ich coraz więcej. Wielu zauważa, że ludzie przestają ze sobą rozmawiać bo wolą się patrzeć w telefon. Czy pandemia z którą zmierzyliśmy się w tym roku zmieni spostrzeganie przez nas relacji międzyludzkich?

Ludzie są ważni. Kontakt z drugim człowiekiem stanowi podstawę zdrowia psychicznego i obecna izolacja społeczna pokazuje w praktyce, jak bardzo jest to prawdziwe. Jako praktyk obserwuję istotny wzrost częstości i nasilenia zaburzeń nastroju czy zaburzeń lękowych. Badania – choćby te prowadzone przez Sheldona Cohena nad wpływem stresu na układ odpornościowy pokazały – że ogólnie stres obniża naszą odporność sprawiając, iż stajemy się bardziej podatni na infekcje wirusowe a nawet rozwój choroby nowotworowej. Te sama badania wskazały właśnie, że parasolem ochronnym, czynnikiem chroniącym przez negatywnym wpływem stresu na zdrowie była bezpieczna, bliska relacja z drugim człowiekiem.

Jakie według Pani będą panowały nastroje wśród społeczeństwa po pandemii?

Myślę, że część ludzi włoży wysiłek w to, aby inaczej patrzeć na życie i świat. Mam na myśli bardziej konstruktywnie, np. z większa uwagą i zaangażowaniem wobec czegoś większego niż tylko ich własne istnienie albo najbliższe otoczenie. Człowiek ma w sobie ogromną siłę budowania i tworzenia pięknych rzeczy, ale także – i to często w tym samym człowieku – jest także dążenie do destrukcji. Każdego dnia decydujemy, którą drogę dziś wybierzemy – tworzenia czy niszczenia. Liczę na to, że dzięki pandemii będziemy podchodzić do tego wyboru bardziej świadomie i częściej wybierać tę ścieżkę budowania a nie destrukcji.