Rosja fałszuje historię, Putin toczy wojnę o pamięć. Dlatego Rosjanie zmieniają podręczniki szkolne

Historia, a dokładniej odpowiedni obraz historii, to jedna z podstaw polityki państwa moskiewskiego od stuleci, niezależnie, czy na Kremlu zasiadał car, Stalin czy Putin. Pod tym względem Rosja i Rosjanie bardzo różnią się od Zachodu, zwłaszcza tego „starego”, dla którego pamięć o swych korzeniach jest coraz mniej ważna. Ba! W modzie jest atakowanie swej historii i pisanie jej w pewnym sensie na nowo. Rosja też przepisuje historię, ale inaczej niż wiele krajów zachodnich. W Rosji przepisywanie historii służy pognębieniu wrogów, innych narodów i krajów i umacnianiu przekonania o własnej wyjątkowości.

Ważną częścią tej polityki jest nadawanie odpowiedniej treści i ram programowych nauczaniu historii w szkołach. Putin, niczym komuniści ze Stalinem na czele, dąży do kształtowania świadomości młodych Rosjan w kierunku, który mu odpowiada. Rosja ma być potężna, mocarstwowa i wyjątkowa. Nie tylko teraz, ale i w swej historii. To Rosja jest i była atakowana przez zewnętrznych wrogów, głównie tych z Zachodu. To oni, ale też ich „marionetki” z Europy Wschodniej, jak choćby teraz Ukraina, przedstawiani są jako ci źli. A jeśli gdzieś w przeszłości okazuje się, że Moskwa coś im zawdzięczała lub byli w czymś od niej lepsi, to się o tym po prostu nie pisze.

Z nowych wydań podręczników szkolnych w Rosji znikają wzmianki o Kijowie jako kolebce państwowości ruskiej i prawosławia. Dziennikarze niezależnego portalu Mediazona porównali wersję obecną z tą sprzed dwóch lat podręcznika dla klasy IV z serii "Świat wokół nas". Wcześniej można było przeczytać, że kniaź Włodzimierz I "ochrzcił ludność Kijowa", a w nowej wersji mamy, że Włodzimierz ochrzcił "ludność stolicy". W starej wersji "po śmierci Olega rządy w Kijowie przejął książę Igor", w nowej wersji "po śmierci Olega Igor rządził Rusią". W pierwotnej wersji słynny latopis (staroruska kronika) "Powieść minionych lat" napisał "Nestor, mnich klasztoru kijowsko-peczerskiego", w nowej zaś autorem jest po prostu "mnich Nestor". Z kolei w podręczniku historii Rosji dla klasy VI w poprzednim wydaniu z 2016 r. napisano „wielu historyków uznaje rok 882, kiedy Oleg zjednoczył Nowogród i Kijów, za datę powstania państwa staroruskiego”. W nowym wydaniu czytamy zaś, że „największe znaczenie zyskała dynastia książąt, wywodząca się od Ruryka. Rozpoczęcie przez niego panowania w Nowogrodzie w 862 r. jest związane z powstaniem państwa ruskiego”.

Takie przemilczanie faktów czy manipulowanie nimi nie jest niczym nowym w rosyjskim szkolnictwie za rządów Władimira Putina. Teraz poprawianie podręczników dotyczy głównie Ukrainy, Kijowa, Ukraińców, ale należy pamiętać, że do tej podstępnej walki o stworzenie „nowych Rosjan”, których indoktrynuje się w odpowiednim kierunku, już także podając fałszywy czy wypaczony obraz historii, Putin przystąpił już wiele lat temu. Za jego panowania w tym obszarze nawet nie cofnięto się do czasów sprzed epoki Jelcyna, a wcześniej głasnosti. Gorzej, widać wzorce stalinowskie. Obecny reżim na wielką skalę i z premedytacją cofa pod względem wiedzy historycznej Rosjan do czasów sprzed niemal stulecia, do najczarniejszego okresu nowożytnej historii tego państwa.

Luty 2013. Dekada temu. Putin zwraca się do historyków z prośbą o opracowanie wytycznych dla nowych podręczników szkolnych, które przedstawiałyby jednolitą wersję wielu trudnych wydarzeń w historii Rosji i Związku Sowieckiego. W kraju, w którym przywódcy tacy jak Stalin, wymazywali wrogów ze zdjęć i postrzegali historię jako broń polityczną, zadanie to zawsze było trudne.

Wytyczne, opracowane przez wybranych przez Putina historyków, nie zawierały żadnej krytyki prezydenta. Nie wspominały też oczywiście choćby o fali protestów z zimy 2011/2012 (do dziś pozostaje największym ruchem antyputinowskich protestów od początku jego rządów). Ale co ważniejsze, od tamtej pory już każdy podręcznik historii w rosyjskich szkołach podporządkowany jest jednej generalnej regule, jednemu przekazowi kierowanemu do uczniów: Rosja potrzebuje silnych autokratycznych władców i jednej wiary, prawosławia, jednej kultury, w której mówi się i pisze po rosyjsku.

W lipcu 2020 r. do konstytucji wpisano obowiązek „obrony prawdy historycznej” oraz zakaz „pomniejszania dorobku narodu w obronie Ojczyzny”. Równo rok później przyjęto nową Strategię Bezpieczeństwa Narodowego, do której wpisano zmiany w szkolnych programach.

Szczególnie uderzającym przykładem już nie tylko przemilczania faktów czy ich manipulacji, ale jawnego fałszowania historii jest obraz w szkolnych podręcznikach źródeł II wojny światowej. Nie ma paktu Ribbentrop-Mołotow i współpracy Sowietów z Niemcami w międzywojniu, jest za to zrzucanie winy za wybuch wojny na Polskę i Zachód. Dla przeciętnego ucznia w rosyjskiej szkole wojna zaczyna się tak naprawdę od momentu inwazji III Rzeszy na Sowietów.

Od jesieni ub.r. lekcje o „specjalnej operacji wojskowej” na Ukrainie są już obowiązkowe dla uczniów klas X i XI. Ale zmiany związane z sytuacją na Ukrainie wprowadzane są też do nauczania innych przedmiotów: geografii, literatury, języka rosyjskiego. Nauczyciele przekonują uczniów, że "szczęście Ojczyzny jest droższe niż życie", że działania wojskowe na Ukrainie to "przejaw prawdziwego patriotyzmu".

Minęła dekada od słynnego apelu Putina do historyków o przygotowanie nowych wytycznych do nauczania tego przedmiotu. Minister edukacji Siergiej Krawcow informuje w styczniu 2023, że pojawią się jednolite podręczniki do historii Rosji i historii powszechnej. Powstaną na bazie istniejących, ale będą uzupełnione o wydarzenia minionego roku – oczywiście mowa przede wszystkim o wojnie z Ukrainą i wszystkim z nią związanym. Stworzenie podręcznika ma potrwać około roku. Pytanie, czy wojna będzie jeszcze trwała i jakim rezultatem się zakończy…

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl!

dś