Układ Putina z Erdoganem w Soczi. Zyskują Rosja i Turcja, traci Ukraina

Już pierwszym ustępstwem Erdogana wobec Putina była zmiana lokalizacji zapowiadanego od dawna spotkania. Jeszcze na początku sierpnia Ankara zapewniała, że rosyjski prezydent przybędzie do Turcji, zapewne przed końcem sierpnia. Stało się inaczej. Widać Putin naprawdę ma paranoję na punkcie wydanego za nim przez MTK międzynarodowego listu gończego.

W Soczi rozmawiano o różnych sprawach. Choćby o realizacji putinowskiej idei przekształcenia Turcji w gazowy hub, którym Rosja będzie słała na Zachód swój surowiec. Na pewno nie pominięto skomplikowanej sytuacji w Syrii. No ale oczywiście wszyscy od początku oczy zwracali przede wszystkim na sprawę ewentualnego przywrócenia tzw. umowy zbożowej – wszak był to rok temu wielki dyplomatyczny sukces Erdogana.

Prezydent Turcji, wracając z rozmów z prezydentem Rosji Władimirem Putinem, towarzyszącym mu dziennikarzom powiedział, że obecnie "nie ma perspektyw na pokój na horyzoncie". Ale to akurat żadna nowość. Ciekawsza jest kwestia umowy zbożowej. Erdoganowi nie udało się przekonać Putina do powrotu do porozumienia w sprawie eksportu zboża przez Morze Czarne.

Putin, przemawiając na konferencji prasowej obok Erdogana, powtórzył stanowisko Rosji, że będzie gotowa powrócić do umowy zbożowej, gdy wszystkie umowy dotyczące porozumienia zostaną spełnione.

- Będziemy gotowi rozważyć możliwość ożywienia umowy zbożowej - powiedział. - I zrobimy to, gdy tylko wszystkie umowy dotyczące zniesienia ograniczeń w eksporcie rosyjskich produktów rolnych zostaną w pełni wdrożone.

Rosja twierdzi, że porozumienie, które wynegocjowała z ONZ równolegle z innym, które zostało wynegocjowane między Turcją, ONZ i Ukrainą w lipcu 2022 r., nie zostało sprawiedliwie wdrożone. Rosja stwierdziła, że jej własny eksport rolny został utrudniony, a szczególnie jest wściekła, że nie mogła eksportować amoniaku używanego do produkcji nawozów (rurociąg biegnący przez Ukrainę został uszkodzony). Rosja twierdzi również, że ciągłe ograniczenia dostępu Rosji do systemu transakcji finansowych SWIFT i ubezpieczenia jej statków również utrudniały dostawy.

Erdogan zdawał się popierać Putina, mówiąc: "Uważamy, że inicjatywa powinna być kontynuowana poprzez korygowanie niedociągnięć". Co więcej, Erdogan powiedział, że Ukraina powinna być mniej uparta w kwestii korytarza zbożowego.

- Jak powiedział pan prezydent, zwłaszcza w tej sytuacji, Ukraina wraz z Rosją, jeśli chodzi o wspólne kroki, musi złagodzić swoje podejście. W szczególności w chwili obecnej - powiedział Erdogan po poniedziałkowych rozmowach z Putinem.

Erdogan nie zareagował na antyukraińskie tyrady Putina, obciążającego winą za koniec umowy zbożowej i inne kwestie wyłącznie Kijów. W szczególności stwierdzenie, że Kijów "podarł i wyrzucił do kosza" plan zawieszenia broni, w którym pośredniczyła Turcja w pierwszych dniach wojny.

Turecki prezydent powiedział na konferencji prasowej, że Ukraina powinna "złagodzić" swoją pozycję negocjacyjną "aby możliwe było podjęcie wspólnych kroków z Rosją", mówiąc, że więcej zboża musi być wysyłane do Afryki, a nie do krajów europejskich. Erdogan powiedział wcześniej dziennikarzom, że wierzy, iż "wkrótce" zostanie uzgodnione rozwiązanie dotyczące inicjatywy zbożowej. Erdogan powiedział, że sekretarz generalny ONZ zaproponował mechanizm mediacji dla udziału Rosji w umowie zbożowej bez bezpośredniego połączenia ze SWIFT. Ponadto ONZ, według tureckiego prezydenta, pracuje nad usunięciem przeszkód w ubezpieczeniu rosyjskich statków, które powstały z powodu sankcji.

Póki co Erdogan i Putin zgodzili się wdrożyć oddzielny program, w ramach którego wyślą 1 milion ton zboża do sześciu krajów afrykańskich po przetworzeniu go na mąkę w tureckich fabrykach. Zakup zboża z Rosji byłby finansowany przez bliskiego sojusznika Turcji, Katar, i przekazywany Afrykańczykom za darmo. Ta informacja to cios dla wysiłków USA, aby nadać priorytet ukraińskiej sprzedaży zboża przez Morze Czarne. Putin powiedział, że Rosja jest bliska zawarcia umowy, która zapewni darmowe dostawy zboża do sześciu krajów afrykańskich. Rosja dostarczy żywność i przeprowadzi logistykę bezpłatnie, dodając, że dostawy "rozpoczną się w ciągu najbliższych kilku tygodni", powiedział.

Obaj przywódcy podkreślili, że inicjatywa katarska nie miała być alternatywą dla inicjatywy zbożowej na Morzu Czarnym. Nie jest jasne, w jaki sposób wpłynie to na prowadzone przez USA i Ukrainę wysiłki na rzecz eksportu ukraińskiego zboża przez bułgarskie i rumuńskie porty. Nie jest również jasne, czy program katarski jest jednorazowy, czy też będzie kontynuowany. Na porażce obowiązującej do lipca umowy zbożowej i nowych ustaleniach w Soczi Afryka zyska. Jak? Otóż w działającym wcześniej schemacie ponad połowa ukraińskiej pszenicy wysyłanej przez Morze Czarne, stanowiąca 51% wszystkich dostaw zboża, nie trafiała do najbardziej potrzebujących krajów, ale w dużej mierze na Zachód. Jak na ironię, obok Chin i Hiszpanii, Turcja jest trzecim co do wielkości nabywcą tej pszenicy i jest największym na świecie eksporterem mąki i drugim makaronu. Układ z Putinem ws. „planu katarskiego” tylko wzmocni jej pozycję.

lena