Wybory w Niemczech. Skrajna prawica i lewica triumfują. Jak to wpłynie na politykę Berlina?

W Turyngii, mniejszym z dwóch krajów związkowych, które wybierały w niedzielę, prawie połowa wyborców wybrała partie ekstremistyczne, co zmusi ugrupowania mainstreamu do trudnych kompromisów w nadchodzących tygodniach, jeśli ich przywódcy mają stworzyć stabilny, działający rząd. W Saksonii, gdzie CDU zajęła pierwsze miejsce, sprawy są nieco prostsze, po części dlatego, że Zieloni i socjaldemokraci mogą zachować rolę w rządzie mniejszościowym.

W niedzielnych wyborach w Turyngii najwięcej głosów zdobyła skrajnie prawicowa AfD (32,8 proc.), a w dalszej kolejności centrowa CDU (23,6 proc.) i radykalnie lewicowy Sojusz Sahry Wagenknecht (15,8 proc.). Postkomunistyczna Die Linke (Lewica) uzyskała 13,1 proc. głosów, a socjaldemokratyczna SPD 6,1 proc. Koalicjanci SPD na szczeblu federalnym, Zieloni i liberalna FDP, znaleźli się poniżej 5-proc. progu wyborczego. W landtagu Turyngii AfD otrzyma 32 mandatów, chadecja - 23, BSW - 15, Lewica – 12, a SPD – sześć. Co oznacza ogromną przewagę partii skrajnych (59) nad mainstreamowymi (29).

Z kolei w Saksonii zwyciężyła rządząca w tym regionie od 34 lat chadecja z wynikiem 31,9 proc., wyprzedzając nieznacznie AfD (30,6 proc.). Na trzecim miejscu znalazł się BSW (11,8 proc.). SPD uzyskała 7,3 proc., a Zieloni 5,1 proc. głosów. W saksońskim landtagu zasiądzie 41 posłów chadecji i 40 AfD. Ugrupowaniu Sahry Wagenknecht przypadnie 15 mandatów, SPD – 10, Zielonym siedem, a Lewicy – sześć. Tutaj radykałowie nie święcą takich triumfów, jak w Turyngii, ale i tak zyskali minimalną przewagę nad mainstreamem (61:58).

Z prawie 33 procentami głosów w Turyngii i ponad 30 procentami w Saksonii, AfD osiągnęła najlepszy wynik w landach, odkąd 11 lat temu została założona. Sondaż przeprowadzony przez publicznego nadawcę ZDF wykazał, że 36 procent młodych ludzi poniżej 30 roku życia w Turyngii głosowało na AfD, znacznie więcej niż na jakąkolwiek inną partię. Wszystkie pozostałe partie, które zdobyły w niedzielę mandaty w landtagach, odżegnują się od współpracy z AfD. Sahra Wagenknecht oświadczyła, że jej ugrupowanie również nie stworzy koalicji z tym skrajnie prawicowym ugrupowaniem. AfD prawdopodobnie zdobyła jednak wystarczającą liczbę mandatów w landtagu Turyngii, aby zablokować niektóre krytyczne głosowania, które wymagają zgody dwóch trzecich ustawodawców, w tym zmianę konstytucji landu czy wybór sędziów. Skrajna prawica będzie mogła blokować ważne decyzje parlamentu, do których podjęcia jest wymagana większość dwóch trzecich głosów.

Chociaż skrajnie prawicowa partia radzi sobie tak dobrze w dwóch niemieckich krajach związkowych, prawdopodobnie będzie miała ograniczony wpływ na krajową politykę Niemiec. AfD radzi sobie dobrze we wschodnich krajach związkowych, ale nie na zachodzie Niemiec. W czerwcowych wyborach parlamentarnych w Unii Europejskiej partia uzyskała 15,9 procent głosów w całym kraju. Wzrost popularności AfD może zmusić partie głównego nurtu do przyjęcia stanowiska zbliżonego do tego skrajnej prawicy, a wielu polityków już zmieniło zdanie w niektórych kwestiach, w tym w sprawie przepisów dotyczących deportacji.

Nieoczekiwanie prawdziwym zwycięzcą wyborów może okazać się skrajnie lewicowa BSW, wykorzystując izolację AfD i za małe zdobycze partii mainstreamu. Sojusz Sahry Wagenknecht, założony dopiero w styczniu, zdobył prawie 16 procent głosów w Turyngii i prawie 12 procent w Saksonii. Wyniki te, w połączeniu z faktem, że nikt nie chce współpracować z AfD, oznaczają, że prawdopodobnie odegra ona rolę języczka u wagi w jednym lub obu rządach krajowych - co jest niespotykane dla partii, która ma mniej niż rok.

Sahra Wagenknecht, była komunistka, powiedziała, że nie dołączy do koalicji z partiami, które popierają zbrojenie Ukrainy. Okaże się, w jakim stopniu będzie nalegać na to stanowisko, które jest jednym z głównych założeń jej partii, lub czy CDU, która konsekwentnie naciskała na kanclerza Olafa Scholza, aby pomógł Ukrainie i ma nadzieję na kierowanie rządami obu krajów związkowych, zmieni swój kurs w tej kwestii. W obu przypadkach niedzielne wybory mogą jeszcze bardziej obniżyć gotowość Niemiec do militarnego wsparcia Ukrainy.

Liderka BSW uzależniła wejście w koalicje od kwestii „pokoju i dyplomacji” ws. wojny na Ukrainie i sprzeciwu wobec stacjonowania rakiet średniego zasięgu w Niemczech, co spotkało się z ostrą reakcją chadeków. Jednak – jak zauważają niemieckie media – CDU zbliża się do BSW w Saksonii. Chadecki premier Saksonii Michael Kretschmer ocenił w poniedziałek, że koalicja CDU z BSW i SPD w Saksonii jest możliwa.

Kanclerz Olaf Scholz nazwał wyniki „gorzkimi” i wezwał inne wiodące partie do utworzenia rządów krajowych bez skrajnej prawicy. „AfD szkodzi Niemcom. Osłabia gospodarkę, dzieli społeczeństwo i psuje reputację naszego kraju” - powiedział w oświadczeniu dla agencji Reuters. Socjaldemokracja Scholza uzyskała w niedzielę wystarczające poparcie wyborców, aby pozostać w obu landtagach, nie można tego samego powiedzieć o jego dwóch partnerach rządzących. Mając mniej niż 5 procent potrzebnych do zasiadania w landtagu, Zieloni i liberalna FDP zostały wyrzucone z parlamentu Turyngii. FDP również nie zdobyła wystarczającej liczby głosów, aby wejść do parlamentu Saksonii.

Jedyną partią głównego nurtu, która zwyciężyła w niedzielę, była CDU, która pozostaje w opozycji w Berlinie, odkąd Angela Merkel, jej wieloletnia przywódczyni, nie ubiegała się ponownie o stanowisko kanclerza w 2021 roku. Wyniki niedzielnych wyborów będą prawdopodobnie korzystne dla Friedricha Merza, lidera chadecji. Analitycy twierdzą, że wyniki sugerują, że pod jego bardziej konserwatywnym przywództwem w kwestiach takich jak imigracja, partia ma szansę w starciu z populistycznymi rywalami. I choć do utworzenia rządów w poszczególnych krajach związkowych pozostały jeszcze tygodnie, prawdopodobne jest, że zarówno Turyngia, jak i Saksonia będą kierowane przez polityków CDU.

Za trzy tygodnie odbędą się wybory w innym wschodnim kraju związkowym, Brandenburgii. Również tutaj AfD prowadzi w sondażach, ale socjaldemokraci i chadecy są tylko kilka punktów procentowych za nią. Partie znajdujące się na obrzeżach spektrum politycznego – AfD, Die Linke i BSW - stopniowo odbierają elektorat partiom głównego nurtu politycznego, a te ostatnie muszą zaostrzyć swoje stanowisko w sprawie migracji i wsparcia Ukrainy.

Niedzielne wyniki zwiększą presję na Scholza, by podjął ostrzejsze działania w sprawie imigracji. Trwa również debata na temat wsparcia dla Ukrainy, a sądząc po kampanii we wschodnich krajach związkowych, kwestie te znajdują się w centrum uwagi wyborców. Jest jednak mało prawdopodobne, aby koalicja Scholza rozpadła się całkowicie, ponieważ nie leży to w interesie trzech partii, które ją tworzą - ich wyniki w sondażach są obecnie niższe niż w 2021 roku.

źr. BBC Russian, New York Times, Bell.io, PAP