Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy. Prześladowania dziennikarzy na świecie wciąż trwają

Wolność mediów jest jednym z fundamentów funkcjonowania demokratycznych państw. Bez swobodnego, wolnego od nacisków przepływu informacji, żadna demokracja nie może dobrze działać.

Choć zazwyczaj to niedemokratyczne reżimy, takie jak Białoruś, Rosja, Chiny czy Afganistan, tłumią wolność prasy, to przypadki prześladowań dziennikarzy lub nawet ich śmierci są odnotowywane także w krajach, które są uznawane za należące do świata demokratycznego.

Nie zawsze przedstawiciele mediów giną z rąk oficjalnych władz. Znane są sytuacje, gdy dziennikarzy zabijają paramilitarne bojówki, organizacje najemnicze czy po prostu grupy przestępcze.

W bieżącym roku, według tzw. Barometru RSF, śmierć poniosło już 6 osób związanych z mediami:

• 5 dziennikarzy
• 1 pracownik mediów

Osoby te straciły życie w Afganistanie, Albanii, Indiach, Kamerunie, Rwandzie oraz Stanach Zjednoczonych.

Ponadto, w więzieniach przebywa aż 567 osób z tej branży, w tym:

• 546 dziennikarzy
• 21 pracowników mediów

Najgłośniejszym obecnie przykładem dziennikarza, który przebywa za kratkami, jest Evan Gershkovich, reporter „Wall Street Journal”, który został zatrzymany w Rosji pod zarzutem szpiegostwa.

Najwięcej osób represjonowanych jest w Chinach (106), Mjanmie (80), Iranie (53), Wietnamie (42) na Białorusi (46), Turcji (35), Rosji (27), Syrii (27) oraz Arabii Saudyjskiej (25).

Rokrocznie na świecie ginie kilkudziesięciu dziennikarzy w różnych rejonach globu. Barometr Reporterów Bez Granic pokazuje dane od 2000 roku. Wynika z niego, że choć liczba przypadków śmierci dziennikarzy w ostatnim czasie nieco spadła, zwłaszcza w porównaniu z latami 2012-2013, kiedy to zginęło po ponad 140 osób związanych z mediami, to obecnie każdego roku życie traci ponad 50 osób z tej branży.

W latach 2018-2023, najwięcej dziennikarzy zginęło w Meksyku (46), Afganistanie (37), Syrii (31), Jemenie (19) oraz Pakistanie (17).

Dziennikarze oraz ich współpracownicy ginęli również podczas wojny na Ukrainie.

Jednym z najsłynniejszych przykładów mordu popełnionego na dziennikarzu jest śmierć Anny Politkowskiej. Została ona zastrzelona 7 października 2006 roku. W swoich publikacjach wielokrotnie była krytyczna i ukazywała nieprawidłowości w działaniach Kremla, na którego czele już wówczas stał Władimir Putin. Politkowska była też zastraszana, a gdy chciała dostać się na miejsce tragedii w Biesłanie, to zasłabła w czasie lotu, co – jej zdaniem – miało być skutkiem podania jej trucizny.

Sprawę jej śmierci badał były rosyjski agent Aleksander Litwinienko. Również on zapłacił za to najwyższą cenę, umierając w mękach, po tym, jak został najprawdopodobniej otruty radioaktywną substancją przez rosyjskie służby. Wielu znawców uważa, że oboje – Politkowska i Litwinienko – zostali zamordowani na osobiste polecenie Putina.

Na początku 2018 roku Europą wstrząsnęła śmierć Jana Kuciaka, słowackiego dziennikarza śledczego, który zamordowany został razem ze swoją narzeczoną. Zajmował się między innymi oszustwami podatkowymi, badał powiązania słowackich biznesmenów z polityką oraz gangsterami. Śmierć Jana Kuciaka doprowadziła do dymisji rządu premiera Roberta Fico w marcu 2018 roku.

Nieco wcześniej, bo w październiku 2017 roku, w zamachu bombowym zginęła maltańska dziennikarka śledcza Daphne Caruana Galizia, która zajmowała się korupcją na szczeblach tamtejszej władzy. Ujawniła między innymi maltańskie wątki afery Panama Papers, w tym istnienie kont żony i współpracowników ówczesnego premiera tego kraju w rajach podatkowych.

Śledztwo prowadzone przez trójkę sędziów wykazało, że ówczesne władze Malty ponoszą odpowiedzialność za śmierć dziennikarki, między innymi przez tworzenie „kultury bezkarności władzy”. Galizia otrzymywał groźby, które próbowała zgłaszać, jednak były one ignorowane.

Inna tragiczna historia miała miejsce w Grecji. W 2021 roku w Atenach zastrzelony przed swoim domem zastrzelony został Jeorjos Karaiwaz, dziennikarz śledczy telewizji Star. Do dziś nie ustalono kto strzelał i dlaczego.

Barometr RSF pokazuje, że w badanym przez to stowarzyszenie okresie nie doszło do żadnego przypadku prześladowania dziennikarzy w Polsce.

Nie znaczy to jednak, że polscy dziennikarze nie tracili życia podczas wykonywania swojej pracy. Jednym z najsłynniejszych przypadków jest śmierć Waldemara Milewicza, korespondenta wojennego Telewizji Polskiej. Zginął on w maju 2004 roku w Iraku, gdy konwój, w którym się znajdował, został ostrzelany.

W 1992 roku w drodze do pracy zaginął nagle bez śladu Jarosław Ziętara, dziennikarz śledczy „Gazety Poznańskiej”. Został uznany za zmarłego w 1999 roku, do dziś nie ustalono okoliczności jego zaginięcia oraz śmierci.

Również na początku lat 90., w lipcu 1991 roku, nagle zmarł Michał Falzmann, urzędnik Najwyższej Izby Kontroli i warszawskiej Izby Skarbowej, który opublikował informacje o nieprawidłowościach w Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, co zapoczątkowało pierwszy duży skandal III RP, aferę FOZZ. Choć oficjalnie miał on zawał serca, zdaniem wielu badaczy, mógł on zostać zabity za ujawnienie nieprawidłowości.

Z kolei na Białorusi od lat trwają represje wobec dziennikarzy należących do polskiej mniejszości lub z nią współpracujących. Najdobitniejszym tego przykładem są prześladowania Andrzeja Poczobuta, który został niedawno skazany na 8 lat w kolonii karnej, jak również wyroki na dziennikarki Biełsatu, Kaciarynę Andriejewą oraz Darię Czulcową.

Obchodzony 20 kwietnia Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy został ustanowiony przez Reporterów Bez Granic w 1991 roku. Upamiętnia on tzw. Deklarację z Windhoek, dotyczącą poparcia dla niezależnej i pluralistycznej prasy w Afryce. Została ona podpisana w mieście o tej właśnie nazwie w Namibii 3 maja 1991 roku.

Do tego wydarzenia nawiązuje także równoległe święto, Światowy Dzień Wolności Prasy, ustanowiony przez ONZ. Jest on celebrowany 3 maja, od 1994 roku.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl!

mm