Państwowa Komisja Wyborcza – co warto wiedzieć o najwyższym organie wyborczym?

Wybory na żywo! Zobacz naszą relację wyborczą

Zajrzyj na specjalny serwis wyborczy

Również zakres zadań tego organu jest na tyle szeroki, że wymaga dokładnego opisania. W funkcjonowaniu Państwowej Komisji Wyborczej pomaga aparat pomocniczy. Dzięki temu jest ona w stanie wypełniać swoje zadania zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) powstała już w II Rzeczpospolitej w 1922 r., więc obchodzi w 2022 r. stulecie swojego istnienia. Była ona wymieniana w ordynacji wyborczej wśród organów wyborczych. W jej skład wchodził wówczas Generalny Komisarz Wyborczy i jego zastępca, mianowani przez premiera, a także 8 członków lub ich zastępców będących reprezentantami 8 najważniejszych ugrupowań w Sejmie. Funkcjonowała ona do czasu wygaśnięcia mandatów posłów albo rozwiązania Sejmu.

Została zlikwidowana przed II wojną światową, by powrócić do polskich przepisów prawa w 1946 r. Wówczas zapisy dotyczące PKW znalazły się w ordynacji Sejmu Ustawodawczego. Zgodnie z tymi przepisami weszli do niej przewodniczący, zastępca oraz 6 członków reprezentujących 6 klubów Krajowej Rady Narodowej. Wyznaczani byli także ich zastępcy.

Ordynacja wyborcza w trakcie PRL ewoluowała. Zgodnie z ordynacją wyborczą z 1956 i 1976 roku za powołanie PKW odpowiadała Rada Państwa. Jej członkowie byli wybierani spośród osób wysuwanych przez naczelne władze różnych organizacji politycznych i społecznych.

Do składu PKW wchodzili wówczas przewodniczący, jego dwaj zastępcy oraz 12 członków. Kolejna nowelizacja ordynacji wyborczej zwiększyła liczbę członków PKW do ok. 20 osób. W jej skład, oprócz przewodniczącego, mogło wejść bowiem aż 2–4 wiceprzewodniczących i do 15 członków. Byli oni powoływani przez Radę Państwa najpóźniej na 85 dni przed wyborami. W ostatniej ordynacji wyborczej PRL ten termin został skrócony do 40 dni. Członkowie PKW w tym przypadku mogli być wybierani spośród wyborców wysuniętych przez naczelne władze organizacji politycznych i społecznych oraz ich porozumienia.

W III Rzeczpospolitej PKW została powołana w 1990 r. w celu przeprowadzenia pierwszych wolnych wyborów prezydenckich. Zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami jej skład zatwierdzał Marszałek Sejmu. Członkami PKW mogli zostać wówczas sędziowie wskazani przez prezesów Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zbliżony do obecnego format PKW usankcjonował się rok później w ramach ustawy z dnia 28 czerwca 1991 r. – ordynacji wyborczej do Sejmu Rzeczpospolitej.

Od 2011 r. z kolei podstawy działania PKW normuje Kodeks wyborczy w art. od 157 do 165. Dzięki temu zasady wybory jej członków i zakres zadań nie pozostawiają już żadnych wątpliwości nawet dla osoby, która nie studiowała nigdy przepisów prawa.

W skład współczesnej PKW wchodzi 9 osób. Są to sędzia Trybunału Konstytucyjnego, którego wybiera Prezes Trybunału Konstytucyjnego, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, wybierany przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, oraz 7 osób posiadających kwalifikacje sędziego, wskazywanych przez Sejm. Co niezwykle istotne, mogą to być sędziowie w stanie spoczynku.

Taką opcję wprowadziła ordynacja wyborcza z 2001 r. Wybór członków PKW zatwierdza prezydent Rzeczpospolitej Polskiej. Kadencja sędziów wskazanych przez prezesów TS i NSA trwa 9 lat, z kolei członków PKW wskazanych przez Sejm – odpowiada kadencji Sejmu. Istotne jest to, że wszyscy członkowie PKW mogą pełnić w niej swoje funkcje, niezależnie od tego, jakie inne wykonują obowiązki służbowe.

Wygaśnięcie członkostwa w PKW jest możliwe przed upływem kadencji tylko w stosunku do tych sędziów, którzy:

• zrzekną się bycia jej członkiem,
• podpiszą zgodę na kandydowanie w wyborach albo objęcie funkcji męża stanu lub pełnomocnika,
• zostaną odwołani przez prezydenta RP na wyraźny wniosek podmiotu wskazującego (przy czym wykluczona jest własna inicjatywa prezydenta RP w tym zakresie),
• ukończą 70 lat,
• umrą.

Zarobki osób wchodzących w skład PKW zostały w szczegółowy sposób określone w Kodeksie wyborczym. Wynagrodzenie miesięczne jest określane na podstawie kwoty bazowej, czyli 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne w poprzednim roku kalendarzowym, zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Stosowane są w tym zakresie określone mnożniki, tj.:

• 4,9 w przypadku przewodniczącego PKW,
• 4,48 dla zastępcy przewodniczącego PKW,
• 4,2 dla członków Komisji PKW.

Istotne jest to, że to wynagrodzenie jest wypłacane niezależnie od tego, czy sędzia wchodzący w skład PKW osiąga zarobki z innego tytułu.

PKW jest finansowana z budżetu państwa. Odpowiednie zapisy w tym zakresie znajdują się w części 11 dotyczącego go aktu prawnego.

Podstawowe zadania Państwowej Komisji Wyborczej w zakresie przeprowadzenia wyborów zostały wymienione w Kodeksie wyborczym. Zgodnie z art. 160 są to:

• sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego, prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborców, a także sporządzaniem spisów wyborców,
• prowadzenie wykazu osób, które nie mogą być wybierane w trakcie głosowań, na podstawie ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990,
• powoływanie okręgowych i rejonowych komisji wyborczych, a także ich rozwiązywanie po wykonaniu zadań,
• rozwiązywanie w wyborach do Sejmu i Senatu, wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej, wyborach do Parlamentu Europejskiego obwodowych komisji wyborczych po tym, jak wykonają swoje zadania,
• powoływanie i odwoływanie komisarzy wyborczych,
• rozpatrywanie skarg na działanie komisji i komisarzy wyborczych,
• określanie wzorów urzędowych formularzy, druków wyborczych i pieczęci organów wyborczych,
• ustalenie oraz publiczne ogłoszenie wyników głosowania,
• przedstawianie informacji o realizacji przepisów Kodeksu wyborczego najwyższym organom władzy,
• wybiórcze sprawdzenie kart do głosowania i innych dokumentów wyborczych w celu wyeliminowania podejrzenia wystąpienia nieprawidłowości związanych z przebiegiem wyborów,
• prowadzenie akcji informacyjnych dla obywateli w zakresie m.in. zasad głosowania i ważności głosów,
• skierowanie na 14 dni przed dniem wyborów wyżej wymienionych informacji za pośrednictwem środków masowego przekazu i strony internetowej Państwowa Komisja Wyborcza gov.pl,
• sprawdzanie wykonania przez partie polityczne obowiązku prowadzenia, aktualizacji lub udostępnienia rejestru wpłat zgodnie z ustawą o partiach politycznych, 
• nakładanie na partie polityczne kar za naruszenia związane z prowadzeniem, aktualizacją lub udostępnieniem rejestru wpłat albo rejestru umów dotyczących wyborów.

Organizację pracy Państwowej Komisji Wyborczej określa regulamin. Zgodnie z nim jej pracami kieruje przewodniczący. Do jego zadań należy:

• reprezentowanie Komisji i organizacja jej pracy,
• zwoływanie co najmniej raz na 2 miesiące posiedzenia Komisji, przewodniczenia jej obradom oraz czuwanie nad ich przebiegiem,
• podpisywanie w imieniu Komisji uchwał, obwieszczeń, komunikatów urzędowych, a także wniosków oraz wyjaśnień Komisji, zaświadczenia o wyborze posłów i senatorów oraz posłów do Parlamentu Europejskiego, aktów powołania komisarzy wyborczych oraz innych pism wychodzących na zewnątrz,
• nadzorowanie wykonania wniosków Komisji.

W przypadku nieobecności przewodniczącego PK, jego zadania przejmuje jeden z dwóch zastępców o dłuższym stażu w Komisji, a w razie gdy i on będzie nieobecny – drugi w kolejności zastępca. Gdy staż zastępców jest taki sam, decyduje ich wiek. Pierwszeństwo ma wówczas ten starszy wiekiem.

Swoje zadania ma przydzielony także sekretarz PKW. Należą do nich przede wszystkim:

• przedstawianie Komisji projektów uchwał, obwieszczeń i komunikatów urzędowych i związane z nimi wyjaśnienia,
• przedkładanie Komisji do rozpatrzenia odwołań od rozstrzygnięć właściwych organów wyborczych niższego stopnia oraz skarg na ich działalność,
• dokonywanie uzgodnień z naczelnymi organami administracji rządowej w sprawie wydawania aktów prawnych dotyczących wyborów i referendum ogólnokrajowego oraz referendów lokalnych,
• poświadczanie zgodności z oryginałem uchwał, obwieszczeń i komunikatów urzędowych Komisji i przekazywanie ich do ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej lub w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,
• występowanie do wojewodów i organów jednostek samorządu terytorialnego w sprawach organizacyjnych dotyczących wyborów i referendum ogólnokrajowego;
• organizowanie narad z organami wyborczymi niższego stopnia.

Za obsługę PKW w zakresie realizacji jej zadań odpowiada Krajowe Biuro Wyborcze (KBW). Pomaga ono przede wszystkim w kwestiach organizacyjnych i technicznych dotyczących przeprowadzenia wyborów. To pomocniczy urząd administracji wyborczej, niezależny od innych niż organy wyborcze organów państwowych.

Zgodnie z regulaminem PKW odbywa posiedzenia w wyznaczonym dniu tygodnia. Za doręczenie powiadomień na ich temat odpowiada sekretarz Komisji. Informacja musi być przekazana w takim terminie, żeby było możliwe przygotowanie się przez członków PKW do obrad.

W posiedzeniach Komisji w stały sposób uczestniczą sekretarz oraz pracownicy Krajowego Biura Wyborczego, którzy zostali przez niego wyznaczeni. Komisja może obradować w liczbie co najmniej 6 członków. Musi się wśród nich znaleźć przewodniczący oraz co najmniej jeden z jego zastępców.

Wszelkie rozstrzygnięcia na posiedzeniach PKW zapadają większością głosów. Podlegają one jawnej publikacji. Jedynie na wniosek członka PKW mogą być przeprowadzone tajne głosowania. Z każdego posiedzenia PKW sporządzany jest protokół, który zawiera informacje o porządku obrad, imionach i nazwiskach ich uczestników, treściach ich wystąpień, a także podjętych rozstrzygnięciach i ustaleniach ze wskazaniem sposobu głosowania przez poszczególne osoby.

Załącznikami do takiego dokumentu są wszelkie uchwały, obwieszczenia i komunikaty urzędowe oraz wnioski i wyjaśnienia. Protokół jest sporządzany przez pracownika Krajowego Biura Wyborczego. Podpisują go przewodniczący oraz sekretarz Komisji.

W pracach PKW bardzo ważną rolę odgrywa KBW. To aparat pomocniczy, jeśli chodzi o organy administracji wyborczej działające w Polsce. Do zadań KBW należy zapewnienie warunków organizacyjno-administracyjnych, finansowych i technicznych, związanych z organizacją i przeprowadzaniem wyborów i referendów w zakresie Kodeksu wyborczego i innych ustaw. Pracami KBW kieruje Szef KBW. Rolę jego zastępcy pełni z urzędu Dyrektor Zespołu Prawnego i Organizacji Wyborów KBW. Jednostkami organizacyjnymi KBW są zespoły i delegatury.

Co niezwykle istotne, wszyscy członkowie tego organu nie mogą należeć do partii politycznych, a także prowadzić działalności politycznej. Ponadto Szefem KBW nie może być osoba skazana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Krajowe Biuro Wyborcze współdziała z organami administracji rządowej i jednostkami samorządu terytorialnego, by zorganizować i przeprowadzić we właściwy sposób wybory oraz referenda.

Szefem KBW od 3 marca 2018 r. jest Magdalena Pietrzak, będąca jednocześnie sekretarzem PKW. Jednostkami organizacyjnymi KBW jest 6 zespołów, tj.:

• Zespół Prawny i Organizacji Wyborów,
• Zespół Kontroli Finansowania Partii Politycznych i Kampanii Wyborczych,
• Zespół Informatyki,
• Zespół Finansowy,
• Zespół Zamówień Publicznych,
• Zespół Prezydialny,

oraz 49 delegatur. Te ostatnie znajdują się w 49 miastach, które w latach 1975–1998 były stolicami województw, zanim nastąpiła reforma w tym zakresie i wyłonionych zostało nowych 16 województw.

Działalność KBW jest finansowana, podobnie jak w przypadku PKW, z dochodów budżetu państwa. Przeciętne zatrudnienie, biorąc pod uwagę wszystkie delegatury, wyniosło, biorąc pod uwagę pełne etaty, 410 osób.

Państwowa Komisja Wyborcza w trakcie wyborów i kilka dni po nich publikuje dane na temat najważniejszych kwestii, a więc frekwencji, zdarzeń niepożądanych występujących w trakcie głosowania czy wreszcie samych jego wyników. W tym ostatnim przypadku dane są prezentowane nie tylko w mediach, za pośrednictwem przekazu radiowego i telefonicznego.

Rozwój Internetu sprawił, że PKW publikuje dane statystyczne na ten temat, z podziałem na poszczególne komisje, województwa i rejony, w formie dokumentów elektronicznych (a więc np. interaktywnych prezentacji lub dokumentów *.PDF).

1. Przewodniczący PKW – Sylwester Marciniak – sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego,

2. Zastępcy przewodniczącego PKW:

   • Zbigniew Cieślak – sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku,
   • Wojciech Sych – sędzia Trybunału Konstytucyjnego,

3. Członkowie PKW:

   • Ryszar Balicki,
   • Liwiusz Laska,
   • Dariusz Lasocki,
   • Maciej Miłosz,
   • Arkadiusz Pikulik,
   • Konrad Składowski,

4. Sekretarz PKW:

   • Magdalena Pietrzak – Szef Krajowego Biura Wyborczego.

PKW została zlokalizowana w jednym z zespołu budynków należących do Kancelarii Prezydenta RP oraz w sąsiedztwie Sejmu i Senatu. Mieści się ona bowiem przy ulicy Wiejskiej 10 w Warszawie, a więc w ścisłym centrum miasta.

PKW prowadzi swoją stronę internetową, na której znajdują się aktualne informacje na temat wyborów i referendów ogólnokrajowych publikowane nie tylko tuż przed ich organizacją oraz w toku ogłaszania wyników. Każda osoba odwiedzająca ten portal może bowiem liczyć na uzyskanie cennych informacji na temat organów wyborczych i prawa wyborczego, wyborów i referendów, a także związanej z nimi dokumentacji.

Strona PKW.GOV.PL to także cenne źródło informacji na temat poszczególnych delegatur Krajowego Biura Wyborczego. Z portalu można też w łatwy sposób przenieść się do związanych z nim mediów społecznościowych, do których należą m.in. kanał na portalu z filmami Youtube.pl czy też konto na Facebooku i Twitterze.

CZĘSTO ZADAWANE PYTANIA

Główne zadania Państwowej Komisji Wyborczej to sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego, prowadzenie i aktualizowanie rejestru wyborców, a także sporządzanie spisów wyborców. PKW odpowiada również za prowadzenie wykazu osób, które nie mogą być wybierane w trakcie głosowań, na podstawie ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990.

PKW jest finansowana z budżetu państwa. Odpowiednie zapisy w tym zakresie znajdują się w części 11 dotyczącego go aktu prawnego.

PKW składa się z przewodniczącego, wiceprzewodniczących oraz członków. Ponadto, PKW powołuje okręgowe i rejonowe komisje wyborcze, a także je rozwiązuje po wykonaniu zadań.

PKW ma uprawnienia do prowadzenia nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego, a także do prowadzenia i aktualizowania rejestru wyborców. PKW ma również uprawnienia do powoływania okręgowych i rejonowych komisji wyborczych, a także ich rozwiązywania po wykonaniu zadań.

Członkowie PKW są powoływani przez Prezydenta RP spośród kandydatów zgłoszonych przez Sejm. Kandydaci muszą spełniać określone wymagania, takie jak posiadanie obywatelstwa polskiego, pełnoletniość, wykształcenie wyższe oraz niekaralność.

Aparat pomocniczy pomaga w funkcjonowaniu Państwowej Komisji Wyborczej i umożliwia jej wypełnianie zadań zgodnie z obowiązującymi przepisami. W skład aparatu pomocniczego wchodzą m.in. sekretariat PKW oraz okręgowe i rejonowe komisje wyborcze.

Strona PKW.GOV.PL to cenne źródło informacji o wyborach. Na stronie można znaleźć m.in. informacje o aktualnych wyborach, wynikach wyborów, rejestrowaniu wyborców oraz o zasadach głosowania. Strona zawiera również informacje o składzie PKW oraz o jej jednostkach organizacyjnych.

Członkowie PKW otrzymują wynagrodzenie, które jest wypłacane niezależnie od tego, czy sędzia wchodzący w skład PKW osiąga zarobki z innego tytułu. Wysokość wynagrodzenia jest określona w ustawie o Państwowej Komisji Wyborczej.

Państwowa Komisja Wyborcza powstała już w II Rzeczpospolitej w 1922 r. PKW została powołana w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu wyborów i ochrony demokracji w Polsce. Obecnie PKW jest jednym z najważniejszych organów odpowiedzialnych za organizację wyborów w Polsce.

Głównym celem Państwowej Komisji Wyborczej jest zapewnienie prawidłowego przebiegu wyborów i ochrona demokracji w Polsce. PKW ma za zadanie przeprowadzenie wyborów zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zapewnienie, że wybory są wolne, demokratyczne i uczciwe. PKW odpowiada również za prowadzenie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego oraz za prowadzenie i aktualizowanie rejestru wyborców.

rs