Przewodniczący Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka: Czym innym jest mieć swoje zdanie, a czym innym jest blokować funkcjonowanie TK

Luty 2023 przyniósł zaostrzenie sporu w Trybunale Konstytucyjnym. Kryzys pojawił się w związku z przekonaniem części sędziów instytucji, że na mocy obowiązujących przepisów, kadencja prezes TK Julii Przyłębskiej upłynęła 20 grudnia 2022 roku. Dlatego też sześciu spośród sędziów Trybunału z początkiem stycznia wystosowało do prezes Trybunału Konstytucyjnego oraz do prezydenta Andrzeja Dudy pismo, w którym domagali się zwołania Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego celem wyłonienia kandydatów na stanowisko prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Kolejne z pism zostało przedstawione przez „sześciu niepokornych” pod koniec lutego bieżącego roku.

W marcu prezes TK Julia Przyłębska zwołała zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału, podczas którego rozpatrywane było pismo sześciu sędziów. Zgromadzenie bezwzględną większością głosów i w obecności 2/3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego podjęło uchwałę, że brakuje podstaw prawnych i faktycznych, by zwołać posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK w celu wyboru kandydatów na stanowisko prezesa tej instytucji w trybie przewidzianym przez ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Zgromadzenie przychyliło się tym samym do zdania obecnej prezes TK Julii Przyłębskiej, która uważała, iż pełniona przez nią funkcja prezesa wygasa z końcem jej kadencji sędziego Trybunału Konstytucyjnego, czyli 9 grudnia 2024 roku.

Pełny skład Trybunału Konstytucyjnego to 15 sędziów. Do zablokowania możliwości orzekania w pełnym składzie potrzebnych było sześciu sędziów – dokładnie tylu, ile zaprotestowało przeciwko kontynuowaniu kadencji prezes Julii Przyłębskiej. Byli to sędziowie Wojciech Sych, Jakub Stelina, Mariusz Muszyński, Andrzej Zielonacki, Zbigniew Jędrzejewski i Bogdan Święczkowski.

I chociaż ostatni z nich wycofał się ostatnio z grona „buntowników”, nadal nie jest możliwe orzekanie w pełnym składzie, gdyż kworum w tym wypadku wynosi 11 osób. Pięciu zbuntowanych sędziów jest zatem w stanie zablokować wydawanie wyroków przez TK w sytuacjach, gdy potrzeba zwołać pełen skład orzekający.

- To jest kwestia odpowiedzialności za państwo i powagi instytucji, w ramach której sędziowie orzekają. Mogą mieć swoje zdanie na różne tematy – absolutnie! - także jeśli chodzi o kadencję prezes Trybunału Konstytucyjnego, to zdanie jest oczywiście jak najbardziej uprawnione do artykułowania, ale czym innym jest mieć swoje zdanie, a czym innym jest blokować funkcjonowanie Trybunału – uzasadnił w rozmowie z portalem i.pl przewodniczący sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Marek Ast z Prawa i Sprawiedliwości. Dodał, że skoro według większości sędziów TK kadencja prezesa trwa, to pozostali zbuntowani sędziowie również powinni się podporządkować woli ogółu.

Pojawiła się jednak szansa na zażegnanie kryzysu. We wtorek 23 maja sejmowa Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka pochyli się nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Zakres nowelizacji nie jest rozległy. Blokowanie orzekania w pełnym składzie TK umożliwia artykuł 8. obowiązującej ustawy, który stanowi, że Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej 2/3 ogólnej liczby sędziów Trybunału, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nowelizacja zakłada, że do podjęcia uchwały wymagana będzie obecność zaledwie dziewięciu sędziów. Jeśli zaś chodzi o rozpoznanie sprawy w pełnym składzie, dotychczas wymagany był udziału co najmniej jedenastu sędziów Trybunału. Po nowelizacji ma być to zaledwie dziewięciu sędziów. Nowelizacja ustawy nie przewiduje też vacatio legis i ma wejść w życie już dzień po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

- Ten dziewięcioosobowy skład orzekający w TK już kiedyś w przepisach był ujęty i obowiązywał przed 2016 rokiem. Nie traktuję tego jako element nacisku czy w kategoriach „bata na zbuntowanych”. To byłoby niewłaściwe, bo sędziowie są niezawiśli i naciski na nich są nieuprawnione – powiedział Ast.

- Odrzucenie ustawy skomplikuje nam sprawę. Uważam, że Komisja powinna przyjąć to sprawozdanie. Po to jest zwołana. Zmiany mają techniczny charakter, więc sądzę, że na komisji raczej znajdzie się większość, aby twe rozwiązania poprzeć. A jeśli znajdzie się na komisji, to znajdzie się w Sejmie – powiedział przewodniczący sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.

- Ze strony opozycji będą pewnie jakieś uwagi, ale nie spodziewam się jakiegoś burzliwego przebiegu obrad - dodał Ast. Nadmienił, że nie oczekuje również jakiegoś wyjątkowo długiego czasu obrad komisji.

Nowelizacja ustawy o zmianie ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w ekspresowym tempie trafiła pod obrady izby niższej. Projekt wpłynął do Sejmu 4 maja 2023. Już 5 maja został skierowany do I czytania w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Tymczasem za tydzień, 30 maja, Trybunał Konstytucyjny ma zebrać się w pełnym składzie, by rozpatrzyć projekt nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym na podstawie wniosku Prezydenta RP.

- Dopiero wejście w życie tego projektu umożliwi realizację tego kamienia milowego z zakresu wymiaru sprawiedliwości i stworzy przestrzeń do złożenia wniosku o płatność z Krajowego Planu Odbudowy – wyjaśniał Szymon Szynkowski vel Sęk, minister ds. Unii Europejskiej, na antenie Polskiego Radia 24. Skomentował przy tym postawę sędziów-buntowników, których brak stawiennictwa podczas rozpraw, gdy wymagany był pełny skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego, blokował pracę całego organu. - Życzyłbym sobie, żeby wszyscy czuli odpowiedzialność za tę ważną sprawę, jak też i odpowiedzialność za funkcjonowanie kluczowych instytucji państwa. Dla mnie sytuacja, w której kilkoro sędziów wydaje się tej odpowiedzialności nie czuć i odmawia orzekania, jest sytuacją zdumiewającą i trudną do zaakceptowania – powiedział Szynkowski vel Sęk.

Zgodnie z artykułem 37. ustawy regulującej funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego, organ ten orzeka w pełnym składzie w sprawach:

• sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
• o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzenie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
• zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
• zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją,
• o szczególnej zawiłości, z inicjatywy Prezesa Trybunału, a także gdy z wnioskiem o uznanie sprawy za szczególnie zawiłą do Trybunału zwróci się skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy, albo w sprawach, w których szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej, a w szczególności gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl!

dś