Rosja rozpoczęła operację wywrotową w Mołdawii. Aresztowanie liderki Gagauzji, w tle FSB i SWR

We wtorek mołdawskie władze zatrzymały na lotnisku w Kiszyniowie stojącą na czele autonomii gagauskiej Jewhenię Gucul. Jest podejrzana o nielegalne otrzymywanie funduszy z Rosji za pośrednictwem wygnanego oligarchy Ilana Szora.

Śledczy twierdzą, że Gucul regularnie przemycała rosyjskie pieniądze do Mołdawii. Jest oskarżona o koordynowanie operacji partyjnych i otrzymywanie funduszy od zorganizowanej grupy przestępczej w łącznej wysokości ponad 42,5 miliona lei mołdawskich.

Gucul należy do Partii Szor, która została objęta dochodzeniem karnym w sprawie nielegalnego finansowania. W 2017 r. założyciel i sponsor ugrupowania Ilan Szor został skazany na siedem lat i sześć miesięcy więzienia za udział w kradzieży 1 miliarda dolarów z mołdawskiego systemu bankowego. Rosyjska Federalna Służba Bezpieczeństwa (FSB) miała ułatwić Szorowi przekazanie kluczowych aktywów, w tym udziałów w międzynarodowym porcie lotniczym w Kiszyniowie, rosyjskiemu biznesmenowi Andriejowi Gonczarence. Według dokumentów FSB z 2020 r., lotnisko było uważane za „aktywa Szora”.

Według Instytutu Roberta Lansinga FSB mogła być zaangażowana w doprowadzenie do zatrzymania Gucul w celu sprowokowania protestów przeciwko mołdawskiemu rządowi. Od 2016 roku rosyjskie operacje wywiadowcze w Mołdawii są nadzorowane przez generała Dmitrija Miliutina, zastępcę szefa Departamentu Informacji Operacyjnych 5. Służby FSB. Miliutin często działał za pośrednictwem Igora Czajki, syna byłego prokuratora generalnego Rosji, który niedawno został mianowany zastępcą szefa Rossotrudniczestwa, federalnej agencji mającej krzewić kulturę rosyjską za granicą i dbać o Rosjan mieszkających w innych krajach.

Współpracując z rzecznikiem Kremla Dmitrijem Pieskowem, Czajka opracował strategie mające na celu podkopanie pozycji prezydent Mołdawii Mai Sandu i powrót Mołdawii do rosyjskiej strefy wpływów. Siergiej Naryszkin, szef rosyjskiej Służby Wywiadu Zagranicznego (SWR), stwierdził zaś, że Mołdawia podąża ścieżką podobną do Ukrainy, co sugeruje skoordynowane wysiłki FSB i SWR w celu destabilizacji kraju. Moskwa może próbować wywołać w Gagauzji separatyzm, który doprowadzi do otwartego konfliktu i próby zerwania przez Komrat (stolica autonomii) więzi z Kiszyniowem.

Autonomiczna Jednostka Terytorialna Gagauzja to zaledwie 5 proc. terytorium Mołdawii, na dodatek rozbite na cztery enklawy. W sumie trzy miasta (w tym stolica Komrat) i około 30 wsi. Obszar zamieszkany przez ok. 150 tys. ludzi (ok. 4 proc. populacji Mołdawii). W ponad 80 procentach to Gagauzi. Lud turecki, wyznający prawosławie, mówiący głównie po rosyjsku.

Gagauzja ma własną administrację, parlament, flagę, godło oraz hymn, których używa się wraz z symbolami państwowymi Mołdawii. Wszystkie przyjęte przez Zgromadzenie Ludowe akty prawne muszą być zgodne zarówno z konstytucją Mołdawii, jak i z ustawą regulującą autonomiczny status Gagauzji. Regionem rządzi komitet wykonawczy na czele z baszkanem, który – podobnie jak parlament – wybierany jest na cztery lata w głosowaniu powszechnym na terenie Gagauzji. Od 2023 roku baszkanem jest Jewhenia Gucul.

Gagauzi słyną z prorosyjskiej postawy – już od czasów cara Aleksandra I, który po zdobyciu Besarabii osiedlił Gagauzów na obrzeżach imperium, dając im szereg przywilejów. Gdy upadał Związek Sowiecki, Gagauzi, tak jak Naddniestrze, próbowali iść drogą separatyzmu. Skończyło się jednak na porozumieniu z Kiszyniowem i uzyskaniu autonomii. Jednak Gagauzi od dawna twierdzą, że mołdawskie władze naruszają ich prawa.

Konflikt ten nasilił się w ostatnich latach, gdy w Kiszyniowie władzę przejął otwarcie prozachodni obóz. Gagauzi w miażdżącej większości głosują zawsze na prorosyjskich polityków. W ostatnich wyborach prezydenckich, na jesieni ub.r., rywal prozachodniej Mai Sandu, kandydat socjalistów Alexandr Stoianoglo w Gagauzji dostał 97 proc. głosów, zaś Sandu 3 proc. Warto też pamiętać, że Gagauzja to najbiedniejszy region najbiedniejszego kraju w Europie. Średnia pensja nie przekracza 450 dolarów (średnia krajowa to 600 dolarów).

Gucul została zatrzymana na lotnisku wieczorem 25 marca na 72 godziny przez mołdawskie Narodowe Centrum Antykorupcyjne (NCAC). Miała lecieć do Stambułu na zaproszenie Międzynarodowego Kongresu Dziennikarzy. Prokuratura antykorupcyjna poinformowała tego samego dnia, że zakończyła przedstawianie dowodów na poparcie zarzutów przeciwko Gucul i byłemu sekretarzowi Partii Szor. Są oni oskarżeni o współudział w nielegalnym finansowaniu partii politycznej i kandydata w wyborach w ramach zorganizowanej grupy przestępczej.

Kreml potępił działania władz Mołdawii po otrzymaniu wiadomości o zatrzymaniu Gucul. - Oczywiście potępiamy takie działania i uważamy, że Kiszyniów powinien porzucić takie metody i zapewnić swobodę działania wszystkim siłom politycznym w kraju - powiedział rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow. W czwartek Gucul poprosiła Władimira Putina o wywarcie presji na mołdawskie władze, aby ją uwolniły. W oświadczeniu opublikowanym w kanale Telegram szefowa administracji gagauskiej za pośrednictwem jej prawników, prosi prezydenta Rosji „w imieniu narodu gagauskiego” o wykorzystanie „całego arsenału mechanizmów dyplomatycznych, politycznych i prawnych w celu wywarcia presji na władze Mołdawii”, aby „natychmiast zaprzestały represji politycznych” i jak najszybciej uwolniły Gucul.

W Gagauzji rozpoczęły się uliczne protesty przeciwko zatrzymaniu Gucul. „Uważamy za wysoce prawdopodobne, że rosyjscy agenci mogą próbować przejąć budynki administracyjne w Gagauzji w ramach dalszych działań eskalacyjnych” – pisze analitycy Robert Lansing Institute.

źr. Robert Lansing Institute, Meduza.io, WEI