Ciąża: badania. Jakie badania w ciąży i przed ciążą? Które badania prenatalne zrobić? Kiedy i jak często należy robić badanie USG? Zalecenia

Prawidłowa opieka medyczna w czasie ciąży jest kluczowa dla zapewniania zdrowia matce i jak najlepszego rozwoju nienarodzonego dziecka. Jak podkreśla Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, zdrowie kształtuje się już od wczesnego okresu życia osobniczego. Oznacza to, że właśnie od prawidłowo przebiegającej ciąży i porodu, zależny jest rozwój fizyczny i intelektualny dziecka i człowieka dorosłego.

Co więcej, pierwsze badania powinno się wykonać jeszcze przed zajściem w ciąże.

O tym jak ważne są badania przed ciążą może świadczyć nacisk, który Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników w rekomendacjach dotyczącej opieki przedporodowej kładzie na poradnictwo przedkoncepcyjne, promocję zachowań ograniczających ryzyko powstania wad i powikłań w ciąży, propagowanie prawidłowego żywienia i suplementacji witaminowo-mineralnej, a także systematyczną i powszechnie dostępną opiekę medyczną.

PTGin stoi na stanowisku, że zadanie to powinno być realizowane przez lekarza ginekologa-położnika przy współpracy z lekarzem rodzinnym, położną i lekarzami innych specjalności.

Podstawą porady przedkoncepcyjnej jest zebranie wywiadu dotyczącego przebytych lub istniejących chorób ogólnoustrojowych. Ważne jest zebranie dokładnych informacji dot. rodziny, szczególnie występowania wad genetycznych i wrodzonych, strat ciąż, cukrzycy, nadciśnienia, chorób układowych i chorób autoimmunologicznych.

Istotny jest też wywiad dot. chorób ginekologicznych - wad rozwojowych, obecności mięśniaków, zmian w przydatkach, stosowanej antykoncepcji, przebytych zakażeń i leczenia niepłodności.

W wywiadzie położniczym pacjentka powinna przekazać informacje o przebiegu i sposobie zakończenia ciąż, powikłaniach połogu oraz o urodzonych dzieciach (masa, stan pourodzeniowy, urazy, wady, rozwój psycho-motoryczny).

Te wszystkie informacje umożliwią lekarzowi w prawidłowe prowadzenie ciąży. Podczas wizyty u ginekologa przed ciążą lekarz zleci wykonanie poniższych badań.

Badania przed ciążą - lista:

• podstawowe: grupa krwi, morfologia, badanie ogólne moczu,
• w kierunku toksoplazmozy, różyczki,
• ewentualne inne ukierunkowane badania.

Do badań przed ciążą zaliczane jest też badanie ginekologiczne z cytologią (jeśli nie była wykonana w ciągu ostatnich 6 miesięcy).

Badanie ultrasonograficzne to jedno z podstawowych badań wykonywanych w ciąży. Jest to nieinwazyjne badanie obrazowe z wykorzystaniem fal ultradźwiękowych. Jego celem jest m.in. ocena anatomii płodu. Standardem jest wykonanie trzech badań USG w czasie trwania ciąży: 11-14 t.c., ok. 20 t.c., po 30 t.c.

Istnieją różne rodzaje badania USG. W pierwszym trymestrze ciąży lekarz wykonuje badanie USG dopochwowowe/transwaginalne. Dopiero w II i III trymestrze badanie USG wykonuje się przez brzuch. Obecnie w Polsce obowiązkowe jest wykonywanie USG 2D, ale coraz większą popularność zyskują USG 3D, a nawet 4D, które można już wykonać w niektórych gabinetach ginekologicznych.

Innym rodzajem badania USG jest USG prenatalne - inaczej USG genetyczne. Jest to badanie, dzięki któremu lekarz może na wczesnym etapie wykryć wady i choroby genetyczne.

Czym są badania prenatalne? To badania płodu przeprowadzone w okresie rozwoju wewnątrzmacicznego. Ich celem jest wykrycie chorób wrodzonych i genetycznych takich jak zespół Downa, wady cewy nerwowej czy nieprawidłowości chromosomów.

Badania prenatalne umożliwiają wczesne podjęcie leczenia, a nawet przeprowadzenie operacji jeszcze przed urodzeniem dziecka lub przygotowanie się do jej przeprowadzenia tuż po narodzinach.

Badania te pozwalają też przygotować rodziców do narodzin i wychowania dziecka, u którego stwierdzono nieprawidłowości genetyczne.

W przypadku wykrycia bardzo poważnych wad czy stwierdzenia zagrożenia dla zdrowia matki lub płodu, w przypadkach dopuszczonych prawnie, są podstawą do decyzji o dokonaniu zabiegu aborcji.

Istnieją określone wskazania lekarskie do przeprowadzenia badań prenatalnych. To m.in. wiek matki powyżej 35 r.ż., choroby genetyczne w rodzinie, urodzenie dziecka z wadą genetyczną, nieprawidłowy wynik USG ciąży.

Harmonogram wykonywania poszczególnych badań prenatalnych został ustalony przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników i jest przedstawiony poniżej, w sekcji badań zalecanych.

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników podało szczegółowe rekomendacje w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu. Harmonogram konsultacji medycznych, świadczeń profilaktycznych i badań diagnostycznych, których wykonanie rekomenduje PTGin, zamieszczamy poniżej.

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie we wzierniku i zestawione.
• Ocena pH wydzieliny pochwowej.
• Badanie cytologiczne.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Badanie piersi.
• Określenie wzrostu i masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Kształtowanie zdrowego stylu życia.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Grupa krwi i Rh.
2. Przeciwciała odpornościowe.
3. Morfologia krwi.
4. Badanie ogólne moczu.
5. Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo.
6. VDRL (badanie przesiewowe w kierunku wykrycia kiły).

ZALECANE:

1. Konsultacja lekarza stomatologa.
2. Badanie HIV, HCV, badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG i IgM), różyczki.

(Na tym etapie ciąży lekarz powinien przedstawić pacjentce ofertę wykonania badań w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie).

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie we wzierniku i zestawione.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Ocena pH wydzieliny pochwowej.
• Kształtowanie zdrowego stylu życia.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Badanie USG ciąży

ZALECANE:

1. Badanie w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie (test podwójny – PAPP-A+βHCG)
2. Badanie ogólne moczu.

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie ginekologiczne (we wzierniku i zestawione).
• Ocena pH wydzieliny pochwowej.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Kształtowanie zdrowego stylu życia.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Morfologia krwi.
2. Badanie ogólne moczu.
3. Przeciwciała anty-Rh.

ZALECANE:

1. Badanie w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie (test potrójny – βHCG, Estriol, AFP)

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie we wzierniku i zestawione.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena pH wydzieliny pochwowej.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Kształtowanie zdrowego stylu zdrowia.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Badanie stężenia glukozy po doustnym podaniu 75g glukozy (w 24-28 t.c.).
2. Badanie ultrasonograficzne.
3. Badanie ogólne moczu.

ZALECANE:

1. U kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze – badanie w kierunku toksoplazmozy.

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie we wzierniku i zestawione.
• Ocena pH wydzieliny pochwowej .
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego we krwi.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Morfologia krwi.
2. Badanie ogólne moczu.
3. Przeciwciała odpornościowe.
4. Badanie ultrasonograficzne.

ZALECANE: brak

(Na tym etapie ciąży lekarz powinien zaproponować podanie immunoglobuliny anty-D kobietom Rh ujemnym bez przeciwciał anty-D w 28-30 t.c).

CZYTAJ TEŻ | KONFLIKT SEROLOGICZNY. KIEDY KREW MATKI ZAGRAŻA DZIECKU

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie położnicze.
• Ocena wymiarów miednicy.
• Badanie we wzierniku i zestawione
• Ocena pH wydzieliny pochwowej.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Badanie piersi.
• Pomiar masy ciała.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Badanie ogólne moczu.
2. Morfologia krwi.

ZALECANE:

1. W grupie kobiet ze zwiększonym ryzykiem populacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia: VDRL, HIV, HCV.
2. Posiew w kierunku paciorkowców βhemolizujących.

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie położnicze.
• Ocena wymiarów miednicy.
• Badanie we wzierniku i zestawione
• Ocena pH wydzieliny pochwowej.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Badanie piersi.
• Pomiar masy ciała

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Badanie ogólne moczu.
2. Morfologia krwi.

ZALECANE:

1. W grupie kobiet ze zwiększonym ryzykiem populacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia: VDRL, HIV, HCV.
2. Posiew w kierunku paciorkowców βhemolizujących

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie położnicze.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego.
• Pomiar masy ciała.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Badanie ogólne moczu.

ZALECANE: brak

Świadczenia profilaktyczne:

• Badanie ogólne podmiotowe i przedmiotowe.
• Badanie położnicze.
• Badanie we wzierniku i zestawione
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Pomiar masy ciała.

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne:
OBOWIĄZKOWE:

1. Badanie ultrasonograficzne z oceną masy płodu.
2. Badanie KTG.

ZALECANE: brak

Harmonogram ten zawiera zalecenia opracowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników i dotyczące podstawowej opieki dla wszystkich kobiet ciężarnych. Należy jednak pamiętać, że kobiety ze schorzeniami mogącymi wpływać na przebieg ciąży, porodu i zdrowia dziecka, wymagają dodatkowej opieki lekarskiej.