Efekty społeczne modelu solidaryzmu gospodarczego w Polsce

Te efekty są konkretnym potwierdzeniem, że od 2015 roku działa w Polsce nowy system, który z jednej strony tworzy istotnie lepsze owoce w wymiarze jakościowym i ilościowym, zaś z drugiej strony efekty te są praktycznym dowodem, że równomierny rozwój wszystkich podmiotów i obywateli w narodzie w modelu solidaryzmu prowadzi do wyższej efektywności gospodarki niż w systemie neoliberalizmu.

Można to w przybliżeniu zilustrować przez porównanie efektów jakie uzyskiwała polska gospodarka za rządów Platformy Obywatelskiej w latach 2008-2015, kiedy to stosowano model neoliberalny, z efektami gospodarczymi za rządów PIS w latach 2016-2023 w warunkach stosowania modelu solidaryzmu. Ilustracja tych efektów zostanie także poparta faktem skracania odległości do potencjału gospodarki Niemiec wskutek stosowania solidaryzmu w latach 2016-2023, w przeciwieństwie do zwiększania odległości za rządów modelu neoliberalnego w latach 2008-2023. Należy dodać, że niemiecką gospodarką rządzi także model neoliberalny.

W tabeli 1. zaprezentowano kluczowe wskaźniki ekonomiczne ważne z perspektywy zamożności Polaków. Wartości procentowe wskazują na względny wzrost danej miary potencjału ekonomicznego w okresie tzw. solidaryzmu społeczno-gospodarczego rządów PIS przez porównanie tych miar do rządów PO w Polsce oraz w Niemczech. W ten sposób mierzymy jak szybko rósł dany wskaźnik w wyniku modelu gospodarczego PIS, a jak w wyniku modelu PO.

Odniesienie do tempa wzrostu tych wskaźników w Niemczech pozwala ocenić, czy doganiamy Niemcy, czy też się od nich oddalamy. Jeśli wartość wskaźnika w Polsce jest niższa lub równa wskaźnikowi w Niemczech tzn., że polska gospodarka się oddala, jeśli zaś wskaźniki te są wyższe do Niemiec tzn., że nasz potencjał jest coraz bliższy od niemieckiego. Wzrost średniej i minimalnej pensji oraz PKB/capita i majątku/capita za rządów PIS jest kilkakrotnie szybszy niż za rządów PO.

Na przykład wzrost średniej pensji za rządów PIS jest dwukrotnie wyższy od tego za czasów PO. PKB/capita rośnie 2,5 krotnie szybciej w modelu PIS, a przyrost wartości majątku na obywatela w czasie rządów Premiera Mateusza Morawieckiego jest 1,5 razy wyższy niż kiedy Premierem był Tusk. Tempo przyrostu tych wskaźników za rządów PO było na poziomie Niemiec, co nie umożliwiało ich dogonienia, gdyż procentowe przyrosty na tym samym poziomie w Niemczech i Polsce oznaczają, że nominalnie bogactwo Niemiec rośnie szybciej.

Dopiero przy większej dynamice tych wskaźników w Polsce w stosunku do Niemiec umożliwi dogonienie niemieckiego potencjału. Warunki na zbliżanie się do gospodarki Niemiec stworzyły rządy PIS, co zaprezentowano w tabeli 1., podczas których wzrostu minimalnej pensji i majątku/capita jest kilka razy szybszy niż Niemcy, zaś w przypadku średniej pensji i PKB/capita dynamika w Polsce jest kilkanaście razy większa.

Koncepcja solidaryzmu społecznego powstała w XIX w. jako jeden z kierunków przeciwstawiających się filozoficznemu indywidualizmowi, ekonomicznemu liberalizmowi i systemowi gospodarki kapitalistycznej. Do najważniejszych twórców solidaryzmu należą Heinrich Pesch i Lopold Caro. Pesch był niemieckim jezuitą i rozwijał koncepcje ekonomiczne w oparciu o wartości chrześcijańskie, zaś Caro jako polski ekonomista rozwijała koncepcję solidaryzmu i proponował pewne rozwiązania w gospodarcze dla Polski okresu międzywojennego.

Początkowo solidaryzm nie był szkołą czy systemem, lecz raczej ruchem umysłowym związanym z różnymi szkołami społecznymi. Heinrich Pesch ujął solidaryzm w formę pewnego systemu, wychodząc z odmiennych niż inni myśliciele, założeń filozoficznych. Nazwa pochodzi od słowa łacińskiego solidum, oznaczającego całość, niepodzielność. Pojęcie solidarność jest używane na określenie naturalnego faktu społecznej zależności między ludźmi we wszystkich dziedzinach życia.

Przez solidarność można rozumieć zależności międzyludzkie pojmowane jako wzajemną pomoc domagającą się od każdego tego tylko, co on może dać, a ponadto wzajemną odpowiedzialność istniejącą między osobami w dobrych lub złych warunkach, podjętą-dobrowolnie lub z konieczności w warunkach wojny czy też kryzysów ekonomicznych.

Mechanizmy solidarność można dostrzegać w organizmach biologicznych, lecz istnieją różnice między organizmem biologicznym a społecznym. Polegają one na tym, że organizm społeczny jest zespołem elementów świadomych swej indywidualności, czego nie można powiedzieć o biologicznym, oraz że społeczność służy jednostkom, podczas gdy w organizmie biologicznym części służą całości. Twórcy solidaryzmu zaobserwowali, że solidarność jest mechanizmem natury i faktem, co pozwoliło stwierdzić, że solidarność jest pewną zasadą etyczną w przestrzeni prawa naturalnego stając się elementem koncepcji oraz praktycznej teorii naukowej.

W tym kontekście uświadomienie sobie istnienia prawa solidarności i zaakceptowanie go staje się solidarnością moralną. Solidarność nabiera wartości moralnej dopiero z chwilą, gdy staje się świadoma i dobrowolna. Świadomość ta istnieje wprawdzie w każdym człowieku, ale często jest przygłuszona. Przez wychowanie należy ją rozwijać. Uświadomienie tej solidarności i dążenie do niej powinno być włączone w proces wychowania w ramach działalności, roli i odpowiedzialności państwa. W tym kontekście twórcy solidaryzmu podkreślali, że solidarność skłania ludzi do świadomości, że szczęście własne może być osiągnięte przy istnieniu szczęścia innych, oraz że solidarność jako zasada etyczna ma cechy sprawiedliwości i miłości, przy czym ważną rolę w realizowaniu solidarności powinno pełnić państwo.

Leopold Caro jako ekonomista nie gloryfikował bezwzględnej skuteczności praw ekonomicznych, twierdząc, że brak jest dowodów na automatyzm działania mechanizmu rynkowego, jak też jego optymalizacyjne skutki, czego dowodem może być zawodność mechanizmów rynkowych. Caro był przekonany, że zorganizowane społeczeństwo jest w stanie skuteczniej niż czysty mechanizm rynkowy przeprowadzić proces modernizacji gospodarczej społeczeństwa polskiego. Jednocześnie sądził, że kwestie etyczne są ważniejsze niż gospodarcze, sprawiedliwy ład społeczny jest celem nadrzędnym wobec wzrostu gospodarczego. Uważał on, że traktowanie podmiotu ekonomicznego w oderwaniu od wspólnoty społeczno-ekonomicznej są jedynie zasłoną dla egoizmu i żądzy zysku, które mają destrukcyjne skutki dla społeczeństwa.

Na rysunku 1. przedstawiono stopę bezrobocia w Polsce na tle średniej stopy bezrobocia w UE w latach 1991-2023, z którego wynika, że stopa bezrobocia w Polsce dopiero po 2015 r. zaczęła być istotnie niższa od średniej w UE i wraz z upływem lat różnica ta rosła na korzyść Polski.

Zagregowanym wskaźnikiem odzwierciedlającym efektywność gospodarczą i wyrównany rozwój potencjału ekonomicznego wszystkich obywateli narodu jest stopa bezrobocia. Niskie bezrobocie świadczy zarówno o wysokim zapotrzebowaniu na pracowników ze strony przedsiębiorstw jak też o wysokim komforcie obywateli ze względu na dochody dla utrzymania i stabilności ekonomicznej gospodarstwa domowego. W tym kontekście warto prześledzić, jak kształtował się poziom bezrobocia w Polsce na tle UE w poszczególnych okresach od 1991 r. do 2023 r. podczas funkcjonowania różnych systemów ekonomicznych tzn. neoliberalnego lub solidaryzmu.

W okresie po 2015 Polska znalazła się w bardzo trudnych warunkach otoczenia zewnętrznego oraz wewnętrznego, w którym trzeba było porządkować wiele zaległych spraw po neoliberalnych rządach PO, czego typowym przykładem była wysoka luka w VAT i mafie VAT. W kolejnych latach kryzys pandemii Covid19, a następnie kryzys energetyczny, wojna w Ukrainie i inflacja wywołana zewnętrznymi czynnikami bardzo mocno komplikowały funkcjonowania polskiej gospodarki, a mimo to można było obserwować dalszy rozwój Polski. Ten rozwój manifestował się końcowym agregatem w postaci spadającej stopy bezrobocia i rosnącej różnicy pomiędzy stopą bezrobocia w UE i Polską na korzyść Polski, co zaprezentowano na rysunku 2.

Z analizy poziomów stóp bezrobocia w Polsce i w UE w okresie 1991-2023 wynika, że w okresach, kiedy stosowano zarówno w UE jak i w Polsce model neoliberalizmu stopa bezrobocia w Polsce była o wiele wyższa niż w UE, co było na rękę dla Niemiec, gdyż ich gospodarka mogła dominować nad innymi. Jednoznacznym wnioskiem z okresu 2015-2023, w którym to w szczególności pojawiły się fale nadzwyczajnych kryzysów, a mimo to efektywność polskiej gospodarki istotnie przewyższała wszystkie w Europie, co w szczególności wyraźnie zostało uwidocznione w silnie spadającej i najniższej na tle Europy stopy bezrobocia w Polsce.

Na takim tle i wobec faktu, że w Europie stosowany jest model neoliberalizmu, można wnioskować, że główną przyczyną uzyskiwania przez Polskę znacznie lepszych wyników gospodarczych było zastosowanie nowego systemu solidaryzmu społeczno-gospodarczego. W dalszej kolejności rozwijanie takiego podejścia przez rząd w Polsce powinno podlegać intensyfikacji i tak jak postulowali Pesch i Caro, władze i system szkolnictwa powinny podjąć wyzwanie w zakresie upowszechniania modelu solidaryzmu i edukowania a także formowania obywateli oraz podmiotów gospodarczych i różnych organizacji w zakresie wdrażania solidaryzmu społeczno-gospodarczego.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl!