Umowa koalicyjna w rok po wyborach parlamentarnych. Przyjrzeliśmy się, które punkty zostały zrealizowane

Umowa koalicyjna, podpisana w listopadzie 2023 roku przez liderów KO, Trzeciej Drogi i Lewicy, to pierwsza jawna tego typu umowa. Składa się ona z trzech części:

• Część pierwsza – Ustalenia Programowe;

• Część druga – rozliczenie rządów Zjednoczonej Prawicy;

• Część trzecia – Zasady Działania Koalicji.

Rok po wyborach parlamentarnych portal i.pl przyjrzał się zwłaszcza pierwszej części umowy koalicyjnej, czyli ustaleniom programowym między Koalicją Obywatelską, Trzecią Drogą i Lewicą. Przeanalizowaliśmy, które punkty zostały zrealizowane, które są w trakcie lub w częściowej realizacji, a których – przez dziesięć miesięcy rządów – nie zrealizowano.

1. Kierując się wolą wyborców będziemy działać wspólnie i zgodnie w następujących obszarach:

Bezpieczeństwo Polek i Polaków jest dla Stron Koalicji zadaniem priorytetowym. W obliczu bezprecedensowego zagrożenia dla naszego bezpieczeństwa spowodowanego rosyjską agresją na Ukrainę, będziemy umacniać pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Będziemy konsekwentnie stać na straży polskich interesów prowadząc jasną i obliczalną politykę zagraniczną, czytelną dla przyjaciół i odstraszającą dla wrogów naszego państwa. Polskie bezpieczeństwo oprzemy na trzech filarach: odbudowie wspólnoty narodowej, umocnieniu pozycji w Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckim oraz wzmocnionej armii - sprawnie dowodzonej i wyposażonej w nowoczesny sprzęt.

Stan: W realizacji. Kontrakty zbrojeniowe są zawierane, a Wojsko Polskie rozbudowywane. Rząd realizuje program Tarcza Wschód. Program zakłada budowę fortyfikacji i naturalnych przeszkód terenowych. Budowa umocnień na odcinku ok. 800 kilometrów wzdłuż wschodniej i północnej granicy Polski - obejmie kluczowe województwa, czyli województwo pomorskie, warmińsko-mazurskie, lubelskie, podlaskie i podkarpackie. Już w tym roku rozpocznie się budowa pierwszych elementów Tarczy Wschód na granicy północnej i wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej. W przyszłorocznym budżecie wydatki na obronność mają sięgnąć 4,7 proc. przewidywanego PKB.

Pozycja Polski uległa wzmocnieniu, zwłaszcza w Unii Europejskiej.

Polska dyplomacja wymaga profesjonalizacji i odpolitycznienia. W trosce o bezpieczeństwo obywatelek i obywateli będziemy także dążyć do odbudowy obrony cywilnej.

Stan: W realizacji. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że między rządem a prezydentem trwa „wojna” o stanowiska niektórych ambasadorów, ten zapis umowy nie idzie po myśli koalicjantów. W marcu szef MON oraz ówczesny szef MSWiA zaprezentowali założenia projektu ustawy o obronie cywilnej i ochronie ludności.

2. Przywrócimy porządek prawny, zachwiany przez działania poprzedników. Sądy będą wolne od nacisków politycznych, prokuratura będzie niezależna i apolityczna. Zapewnimy legalność funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i sądownictwa konstytucyjnego. Dołożymy wszelkich starań, aby przywrócić konstytucyjny i apolityczny kształt Krajowej Rady Sądownictwa i Sądu Najwyższego. Sądy muszą być blisko obywateli i mają im służyć. Skrócimy czas i obniżymy koszty postępowań sądowych. Konieczne jest także odciążenie sądów od spraw, które mogą być rozstrzygane w trybie administracyjnym.

Przywrócimy bezstronność i autorytet innych organów państwa zmienionych w ostatnich latach w partyjne przybudówki. Odbudujemy służbę cywilną oraz przeprowadzimy reformę procesu legislacyjnego, otwierając go na szerokie konsultacje społeczne.

Stan: W realizacji. Mimo że koalicja stara się „naprawiać” wymiar sprawiedliwości, to można odnieść wrażenie, że chaos nieco się pogłębia. Funkcja ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego wciąż nie została rozdzielona, sprawuje je Adam Bodnar. Dodatkowego zamieszania dodały kontrowersje wokół stanowiska prokuratora krajowego. Według rządzących jest nim Dariusz Korneluk, według prezydenta i opozycji – Dariusz Barski. Nie został skrócony czas postępowań sądowych (co także obiecywał wcześniej PiS). Koalicjanci uważają, że zmiany w wymiarze sprawiedliwości blokuje prezydent Andrzej Duda.

3. Jednym z najważniejszych zadań Koalicji będzie wspieranie zawodów kluczowych dla funkcjonowania państwa i przyszłości naszych dzieci. Strony Koalicji potwierdzają pilną potrzebę podwyżek dla nauczycieli, pracowników służby publicznej, w tym administracji, sądów i prokuratury. Niskie zarobki wypychają z zawodu ludzi zapewniających ciągłość działania naszego państwa oraz edukację dzieci i młodzieży. Powstrzymamy i odwrócimy ten proces. Stosowne akty prawne zapewniające podwyżki zostaną przedłożone w ciągu pierwszych stu dni rządów.

Stan: Zrealizowane. Podwyżki dla nauczycieli zostały wprowadzone niemal w pierwszych dniach rządów koalicji 15 października. Podwyżki dostali także pracownicy opieki społecznej.

4. Koalicja chce zdecydowanej poprawy jakości i dostępności systemu ochrony zdrowia. Podniesiemy nakłady na ochronę zdrowia. Zniesiemy limity na leczenie przez NFZ. Wprowadzimy mechanizmy oddłużania szpitali i urealnimy wycenę świadczeń zdrowotnych. Zapewnimy powszechną i dostępną pomoc psychologiczną i psychiatryczną finansowaną przez państwo. Zwiększymy rolę placówek Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Rozszerzymy uprawnienia przedstawicieli innych zawodów medycznych i niemedycznych, by usprawnić funkcjonowanie systemu. Dołożymy wszelkich starań, aby skrócić kolejki do specjalistów.

Stan: W realizacji. W budżecie na 2025 rok na ochronę zdrowia – łącznie z NFZ - zaplanowano 221,7 mld zł, co oznacza wzrost wydatków o prawie 31 mld zł. Od 1 kwietnia tego roku limity na opiekę paliatywną i hospicyjną zostały zniesione.

5. Dobra edukacja to inwestycja w przyszłość naszych dzieci, ale także realny zysk w postaci wyższego PKB, bo każda złotówka przeznaczona na edukację wraca z nawiązką. Efektywnie zwiększymy wydatki budżetowe na edukację. Zadbamy o zdrowe wyżywienie dzieci w szkołach. „Odchudzimy" i zmienimy podstawę programową, tak aby szkoły uczyły kompetencji przyszłości, związanych z rozwojem nowych technologii, zdolności syntetycznego myślenia i współpracy w grupie, a dzieci po podstawówce płynnie posługiwały się językiem angielskim. Ograniczymy obowiązki związane z zadawaniem prac domowych, tak by czas po szkole był przeznaczony tylko dla rodziny i rozwijania swoich pasji. W każdej szkole będzie dostępna opieka psychologiczna. Wyprowadzimy politykę ze szkół, zwiększymy ich autonomię, pamiętając jednocześnie, że powinny przekazywać wartości nowoczesnego patriotyzmu, otwartości i praw człowieka oraz bogactwo polskiej kultury.

Stan: W realizacji. Na naukę i szkolnictwo wyższe na 2025 rok zaplanowano 34 mld zł. To wzrost o 8 proc. Ministerstwo Edukacji „odchudziło” podstawę programową oraz zniosło obowiązek prac domowych w szkołach podstawowych. W klasach I–III szkoły podstawowej nauczyciele nie zadają prac domowych do wykonania przez ucznia w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych. Wyjątek stanowią prace dotyczące usprawniania motoryki małej, czyli ćwiczeń polegających na rozwijaniu umiejętności ruchowych dłoni. W klasach IV-VIII szkoły podstawowej uczniowie nie mają obowiązku wykonywania prac domowych zadawanych w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych. Wykonanie lub niewykonanie pracy domowej nie jest oceniane.

6. Wzmocnimy prawa kobiet, które będą kluczowym obszarem działań Koalicji. Unieważnimy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku. Kobiety mają prawo decydowania o sobie. Państwo zapewni szczególne wsparcie dla par planujących rodzicielstwo poprzez finansowanie procedury in vitro oraz pełen dostęp do bezpłatnych badań prenatalnych. Zapewnimy realizację nowoczesnych standardów opieki okołoporodowej. Dostęp do bezpłatnego znieczulenia będzie zasadą, a nie wyjątkiem. Szczególny nacisk zostanie położony na rozbudowę sieci żłobków. Jednocześnie strony Koalicji zgodnie przyznają, że w trosce o budowanie kapitału społecznego i wyrównywanie pozycji kobiet na rynku pracy, koniecznym jest zapewnienie dodatkowego wsparcia kobiet w powrocie do pracy po urlopie macierzyńskim. Strony Koalicji będą współpracować na rzecz likwidacji luki płacowej, a także eliminacji innych barier, stojących na drodze równego traktowania na rynku pracy. Koalicja będzie dążyła do skutecznej egzekucji alimentów.

Stan: Częściowo zrealizowane. Już w pierwszych dniach rządów koalicji 15 października zostało przywrócone finansowanie in vitro z budżetu państwa. Jest także większy dostęp do znieczulenia przy porodzie. Wiele do życzenia pozostawia jednak kwestia „praw kobiet”. Wyrok TK z 2020 roku nie został zniesiony. Wszystkie projekty ustaw dotyczących aborcji są procedowane w specjalnej komisji sejmowej, ale – jak powiedział w sierpniu premier Donald Tusk – „dla aborcji w tej kadencji większości nie będzie”.

7. Wszyscy jesteśmy równi, a orientacja seksualna i płeć nie może być powodem dyskryminacji. Walka z mową i czynami z nienawiści będzie naszym priorytetem. Znowelizujemy kodeks karny tak, aby mowa nienawiści ze względu na orientację seksualną i płeć była ścigana z urzędu.

Stan: W realizacji. Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad nowelizacją Kodeksu karnego w zakresie mowy nienawiści.

8. Przyspieszający kryzys klimatyczny jest niezaprzeczalnym faktem, podobnie jak to, iż to działania człowieka są jego główną przyczyną. Będziemy zgodnie współpracować na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym oraz ograniczenia ich wpływu na życie mieszkańców Polski. W szczególności, strony Koalicji są zdeterminowane do przyspieszenia zielonej transformacji energetycznej. Stworzymy stabilne prawo wspomagające sprawiedliwą transformację energetyczną poprzez budowę systemów wspomagania finansowego i technologicznego. Bez czystej i taniej energii Polsce grozi zapaść konkurencyjna względem innych państw, co odbije się negatywnie na jakości życia i dochodach Polaków.

Strony Koalicji podejmą wspólnie działania, by zwiększyć udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej. Będzie to możliwe m.in. dzięki uwolnieniu potencjału lądowej energetyki wiatrowej, fotowoltaiki, biogazowni, rozwojowi konkurencji i zaangażowaniu sektora prywatnego i samorządowego. Jednocześnie opracujemy założenia dla spójnego programu rozwoju energetyki jądrowej oraz precyzyjnie określimy sposób jego finansowania. Naszym celem jest również modernizacja i rozbudowa sieci przesyłowych i dystrybucyjnych.

Stan: Niezrealizowane. Nie ma rozwoju OZE. Co prawda MKiŚ zakończyło pracę nad ustawą dotyczącą fotowoltaiki, ale nie trafiła ona jeszcze pod obrady rządu, a co dopiero do Sejmu. Nowa tzw. ustawa wiatrakowa jest w procesie konsultacji publicznych. Na tę chwilę „zielona transformacja” nie przyspieszyła.

W celu zapewnienia źródeł finansowania tych przedsięwzięć, doprowadzimy do odblokowania środków z Krajowego Planu Odbudowy oraz przeznaczymy całość wpływów z systemu handlu emisjami ETS na inwestycje w transformację energetyczną.

Stan: Zrealizowano. Rząd odblokował środki z KPO.

Zapewnimy niskie ceny energii gospodarstwom domowym i firmom w oparciu o mechanizmy zdrowej konkurencji oraz jasne zasady działania rynku. Jednym z fundamentów rynku będzie energetyka prosumencka, zapewniająca milionom obywateli możliwość uczestnictwa w procesie wytwarzania energii.

Potwierdzamy wolę dialogu i respektowania ustaleń zawartych ze stroną społeczną. Zadbamy o sprawiedliwą transformację, uwzględniającą bezpieczeństwo pracowników sektora energetycznego. Istotnym elementem transformacji będzie walka z ubóstwem energetycznym.

Stan: Nie zrealizowano, wręcz przeciwnie. Po odmrożeniu cen energii przez obecny rząd, ceny prądu wzrosły. Rząd, co prawda, wprowadził bon energetyczny, ale dotyczy on tylko najuboższych Polaków. Bon energetyczny ma zostać przedłużony na 2025 rok.

9. Strony Koalicji podejmą zdecydowane działania na rzecz poprawy poziomu ochrony polskich lasów, rzek i powietrza. Środowisko naturalne to nasze dziedzictwo, które musimy przekazać kolejnym pokoleniom.

20 proc. najcenniejszych obszarów leśnych zostanie wyłączone z wycinki, eksport nieprzetworzonego drewna zostanie ograniczony, a drewno będzie służyć przede wszystkim polskim przedsiębiorcom. Wprowadzimy zakaz spalania drewna w energetyce zawodowej. Ustanowimy społeczny nadzór nad lasami oraz wdrożymy program odnowy bagien i torfowisk. W porozumieniu z lokalnymi społecznościami zwiększymy powierzchnię parków narodowych.

Wdrożymy stały monitoring czystości rzek oraz będziemy dążyć do ich renaturyzacji. Zlikwidujemy nielegalne składowiska toksycznych odpadów. Będziemy walczyć ze smogiem m.in. poprzez przyspieszenie procesu wymiany źródeł ciepła oraz termomodernizacji. Wprowadzimy niezbędne zmiany w programie Czyste Powietrze.

Stan: Nie zrealizowano.

10. Koalicja zamierza jak najszybciej doprowadzić do powrotu przewidywalności w systemie podatkowym, poprzez ustabilizowanie prawa i przywrócenie dialogu z organizacjami reprezentującymi pracodawców i związkami zawodowymi. Strony Koalicji zgodnie przyznają, że stabilny, przyjazny i sprawiedliwy system podatkowy to warunek niezbędny dla zwiększenia stopy inwestycji w gospodarce. W tym celu strony Koalicji wprowadzą w szczególności zasadę minimum sześciomiesięcznego vacatio legis dla zmian w prawie podatkowym.

Strony Koalicji zgodnie deklarują gotowość do zmniejszenia obciążeń podatkowych nakładanych na pracujących, w celu pobudzenia aktywności zawodowej i wsparcia rodzin. Widząc potrzebę wsparcia 16 milionów pracowników dofinansujemy Państwową Inspekcję Pracy, by efektywnie broniła ich praw.

Stan: Częściowo zrealizowano. Obciążenia podatkowe nakładane na pracujących nie zmalały. Jedynie branża beauty od 1 kwietnia 2024 roku ma obniżoną stawkę podatku VAT – z 23 proc. do 8 proc. na określone usługi kosmetyczne. Nie została także dofinansowana Państwowa Inspekcja Pracy.

11. Podejmiemy działania na rzecz przywrócenia transparentności finansów Państwa oraz zapewnienia nad nimi demokratycznej kontroli. Strony Koalicji będą dążyć do poprawy stanu finansów publicznych. Pierwszym krokiem będzie publikacja Białej Księgi finansów państwa. Przeprowadzimy przegląd powołanych przez naszych poprzedników instytucji, m.in. pod kątem ich przydatności i kosztów funkcjonowania.

Stan: Zrealizowano. Na stronie internetowej Ministerstwa Finansów opublikowana została Biała Księga – „Stan Polskich Finansów Publicznych 2016-2023”.

12. Przywrócimy korzystne warunki do rozwoju działalności gospodarczej. Ostatnie lata stały pod znakiem wojny wypowiedzianej przez rządzących polskim przedsiębiorcom. Bez odbudowy ducha przedsiębiorczości powrót na ścieżkę długoterminowego wzrostu gospodarczego, skutkującego wyższymi wynagrodzeniami, nie będzie możliwy. Odbudujemy zaufanie pomiędzy państwem a przedsiębiorcami. Odejdziemy od opresyjnego systemu podatkowo – składkowego m.in. poprzez wprowadzenie korzystnych i czytelnych zasad naliczania składki zdrowotnej. Potężny wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej w ostatnich latach musi być zatrzymany, dlatego strony Koalicji wprowadzą zasadę, że chorobowego pracownika już od pierwszego dnia będzie płacone przez ZUS. Zapewnimy kasową metodę rozliczania podatku PIT przed przedsiębiorców. Dla przedsiębiorców, odprowadzających składki za siebie, wprowadzimy możliwość czasowego zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne.

Stan: Nie zrealizowano. Partie wchodzące w skład koalicji 15 października wciąż nie porozumiały się co do składki zdrowotnej. Inne rozwiązania mają resorty finansów i zdrowia, a jeszcze inne Trzecia Droga i Lewica. Na razie w wykazie prac legislacyjnych rządu znalazł się projekt, który zakłada, że przedsiębiorcy nie będą musieli płacić składki zdrowotnej od sprzedaży środków trwałych. Polska 2050 chce złożyć w Sejmie własny projekt obniżenia składki zdrowotnej.

13. Jednym z priorytetów Koalicji będzie odpolitycznienie Spółek Skarbu Państwa poprzez wprowadzenie czytelnych kryteriów naboru na stanowiska zarządcze. W największych polskich firmach muszą pracować najlepsi specjaliści i managerowie, a nie osoby wybierane z klucza partyjnego lub rodzinnego. Strony Koalicji będą wspólnie działać na rzecz wdrażania najwyższych standardów ładu korporacyjnego w spółkach kontrolowanych przez Skarb Państwa.

Stan: Częściowo zrealizowano. O ile wydaje się, że w strategicznych spółkach Skarbu Państwa, członkowie zarządów nie zostali dobrani z partyjnego klucza, o tyle – jak opisywał niedawno portal Onet – lokalni działacze PO, PSL i Lewicy, bliscy współpracownicy czołowych parlamentarzystów koalicji rządzącej, a nawet boiskowy kolega Donalda Tuska, dostali pracę w Totalizatorze Sportowym. Prawdopodobnie na skutek tej publikacji w czwartek został odwołany, przez radę nadzorczą, prezes Totalizatora Sportowego, Rafał Krzemień.

14. Strony Koalicji będą współpracować na rzecz zabezpieczenia interesu polskich rolników. Agresja Rosji na Ukrainę doprowadziła do powstania negatywnych zjawisk na rynkach rolnych. Niekontrolowany napływ produktów na nasz rynek spowodował wielomilionowe straty polskich producentów. Dlatego będziemy podejmować działania na rzecz polskich rolników m.in. poprzez budowę nowej infrastruktury logistycznej – takiej jak port zbożowy i nowe powierzchnie magazynowe. Będziemy wspierać polską produkcję np. wprowadzając obowiązek flagowania produktów oraz aktywnie pilnować interesów tego kluczowego sektora na arenie międzynarodowej.

Koalicja opowiada się za rozwojem polskiego rolnictwa i sektora rolno-spożywczego, jako kluczowego dla bezpieczeństwa żywnościowego i pełniącego ważną funkcję społeczną, gospodarczą i środowiskową. Będziemy dążyć do stabilizacji sytuacji na rynkach rolnych, zwiększenia opłacalności produkcji poprzez rozwój potencjału eksportowego i unormowanie relacji z krajami trzecimi oraz uproszczenie procedur administracyjnych. Kluczowe jest, aby zachować równowagę w odpowiednim rozwoju produkcji roślinnej i bezpośrednio powiązanej z nią produkcji zwierzęcej. Strony Koalicji będą działać na rzecz poprawy dobrostanu zwierząt. Będziemy wspierać wykorzystanie potencjału rolnictwa i obszarów wiejskich do produkcji czystej i taniej energii. Wprowadzimy maksymalnie 30-dniowy termin płatności przez markety i przedsiębiorstwa skupowe dla wytwórców żywności i zapewnimy jego egzekwowanie. Stworzymy fundusz stabilizacyjny w celu ograniczenia strat wynikających z nieuczciwych praktyk pośredników.

Stan: W realizacji.

15. Nauka i szkolnictwo wyższe wymagają zmian, zapewniających m.in. odpolitycznienie, przywrócenie autonomii uczelni oraz wyższy poziom finansowania. Zmienimy system punktacji za publikacje naukowe. Strony Koalicji zgodnie deklarują, że dla poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki niezbędne będzie zdecydowane zwiększenie nakładów na badania i rozwój oraz stworzenie sprawnych kanałów wymiany wiedzy pomiędzy środowiskiem akademickim oraz przedsiębiorcami. Państwo będzie szczególną troską otaczać badania nad dziedzictwem historycznym i kulturowym.

Stan: W realizacji. Ministerstwo Nauki pracuje nad zmianami w ustawie o szkolnictwie wyższym. Nakłady na naukę - na razie - się nie zwiększyły.

16. Kultura to zdaniem stron Koalicji kluczowy obszar funkcjonowania Państwa. Poprzednicy Koalicji doprowadzili do skrajnego upolitycznienia instytucji zajmujących się oceną i finansowaniem kultury, co często oznaczało wprowadzenie ukrytej cenzury. Sztuka musi być wolna! Koalicja będzie dążyć do odpolitycznienia kultury oraz unormowania statusu zawodowego artystów poprzez zapewnienie im zabezpieczenia socjalnego, świadczeń emerytalnych oraz dostępu do systemu opieki zdrowotnej.

Stan: W realizacji. Odwołani zostali dyrektorzy większości muzeów i innych instytucji kultury, nad którymi nadzór sprawuje MKiDN. Nie obyło się jednak bez kontrowersji – odwołano także dyrektora Muzeum Historii Polski Roberta Kostro, apolitycznego fachowca. W jego obronie list do premiera Donalda Tuska napisali historycy i twórcy kultury.

17. Naprawimy i odpolitycznimy media publiczne. Stały się one w dużej mierze odpowiedzialne za rozłam w społeczeństwie, szerzenie kłamstw oraz celowo urządzane nagonki i kampanie nienawiści, prowadzące do rozbicia wspólnoty narodowej. Zobowiązujemy się podjąć wszystkie niezbędne kroki, by niezwłocznie przerwać ten proceder i wyciągnąć konsekwencje wobec siejących nienawiść za pieniądze publiczne.

Stan: Zrealizowano. Media publiczne z całą pewnością są zdecydowanie mniej upolitycznione, niż za PiS. PiS zarzucał obecnej koalicji rządzącej „zamach na media publiczne”. Państwowe media trudno byłoby jednak „odpolitycznić”, gdyby miała na to – zgodnie z ustawą – wpływ Rada Mediów Narodowych, w której większość mają do dzisiaj nominaci poprzedniej władzy. W ostatni piątek Sejm odwołał z RMN Krzysztofa Czabańskiego, więc wkrótce większość w niej będzie mieć koalicja rządząca.

18. Strony Koalicji zgodnie potwierdzają, że niezbędny jest rozdział Kościoła od Państwa, oparty na zasadach wzajemnej niezależności oraz bezstronności państwa w sprawach przekonań religijnych i światopoglądowych.

Stan: Niezrealizowane. Kwestia Funduszu Kościelnego stanęła w martwym punkcie, od wielu miesięcy nic się w tej sprawie nie dzieje. Ministerstwo Edukacji zaproponowało zmniejszenie lekcji religii do jednej tygodniowo. Lekcje miałyby się odbywać przed lub po obowiązkowych zajęciach edukacyjnych. Na te zmiany nie zgadza się episkopat.

19. Koalicja odpolityczni służby mundurowe i służby specjalne oraz wprowadzi czytelne reguły państwowej kontroli nad nimi. Podporządkowanie Policji i służb specjalnych rządzącej opcji przez osiem ostatnich lat doprowadziło do ich skrajnego upolitycznienia, wielokrotnego wykorzystania do walki politycznej i ograniczania praw obywatelskich. Koalicja ograniczy liczbę służb posiadających ustawowe uprawnienia do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz wprowadzi skuteczny mechanizm kontroli wykonywania tych czynności przez służby.

Zlikwidowane zostanie Centralne Biuro Antykorupcyjne, a jego zasoby i kompetencje przekazane do innych służb, m.in. do pionu zwalczania przestępstw korupcyjnych w Centralnym Biurze Śledczym Policji. Dzięki temu wzmocniona będzie walka z korupcją, całkowicie porzucona przez poprzednią władzę.

Obywatele będą mieli prawo do informacji o zainteresowaniu nimi ze strony służb, w szczególności informacji o prowadzonej wobec nich kontroli operacyjnej.

Stan: W realizacji. Odwołano szefów kluczowych służb, ale CBA w dalszym ciągu nie jest zlikwidowane. Projekt ustawy zakładającej likwidację CBA jest w uzgodnieniach międzyresortowych i czeka na opinię Kolegium ds. Służb Specjalnych. Planowana na styczeń 2025 rok likwidacja przesunie się na kwiecień.

20. Świadczenia społeczne muszą być uzupełnione, zwłaszcza w obszarze systemowego wsparcia rodzin, osób z niepełnosprawnościami, opiekunów osób niesamodzielnych i seniorów. Koalicja widzi potrzebę kompleksowych rozwiązań w zakresie polityki społecznej. Uprościmy system orzecznictwa, uchwalimy ustawę o asystencji dla osób niesamodzielnych. Państwo powinno zapewnić godne warunki życia emerytom i rencistom. Wprowadzimy rozwiązania zwiększające aktywność społeczną osób starszych oraz gwarantujące godne warunki dla seniorów po śmierci współmałżonka. Wprowadzimy rozwiązania przywracające prawa nabyte emerytów pobierających świadczenia na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

Stan: Częściowo zrealizowane. Na początku października prezydencki projekt ustawy w sprawie asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami został skierowany do prac w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Za dalszymi pracami nad projektem opowiedzieli się zarówno posłowie PiS, jak i KO, Lewicy i Trzeciej Drogi. W MRPiPS trwają prace nad projektem nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Uchwalona została ustawa o rencie wdowiej, która ma wejść w życie od 1 stycznia 2025 roku. Utrzymane zostały wprowadzone przez PiS trzynasta i czternasta emerytura, a także 800 plus. Pozostałe punkty – jak na razie – nie zostały zrealizowane.

21. Zwiększymy dostępność mieszkań. Jest to jedno z głównych wyzwań przed jakim stoi nasz kraj. Nieodpowiedzialna i nieudolna polityka zarówno rządu jak i NBP sprawiła, że dla milionów młodych Polaków niemożliwym było godne zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Strony Koalicji stworzą warunki dla istotnego przyspieszenia tempa oddawania nowych mieszkań: własnościowych, dostępnych na najem realizowany także przez samorządy oraz mieszkań socjalnych i komunalnych. Państwo będzie też wspierać samorządy w remontach pustostanów na cele mieszkaniowe.

Stan: W realizacji. W projekcie budżetu na 2025 rok zwiększono wydatki na mieszkalnictwo o 420,2 mln zł, dzięki czemu wyniosą 4,7 mld zł. Została zwiększona rezerwa celowa z przeznaczeniem na uzupełnienie bezzwrotnego wparcia budownictwa socjalnego i komunalnego w związku z projektowaną zmianą przepisów o finansowym wsparciu niektórych przedsięwzięć mieszkaniowych.

22. Zapewnienie efektywnego i dostępnego transportu publicznego będzie stanowić jeden z priorytetowych obszarów naszej współpracy. Koalicja aktywnie wesprze proces przywracania połączeń autobusowych oraz rozwijania sieci kolejowej, aby zatrzymać i odwrócić negatywne trendy w tym zakresie. Środki budżetowe oraz fundusze unijne, których uruchomienie będzie zadaniem Koalicji, zapewnią poprawę jakości komunikacji zbiorowej. Utworzymy zintegrowany system pozwalający kupić bilet na przejazd z wykorzystaniem dowolnych środków transportu zbiorowego.

Stan: Nie zrealizowano.

23. Strony Koalicji zgodnie popierają decentralizację państwa. Uważamy, że powierzenie samorządom odpowiednich kompetencji wraz z zapewnieniem im stosownych środków finansowych zapewnia zarządzanie maksymalnie blisko ludzi. Będziemy zatem dążyć do przywrócenia samorządom szerokiej autonomii. Wzmocnimy ich dochody własne, m.in. poprzez zwiększony udział w podatku PIT oraz ponowne przyznanie im decyzyjności w tych obszarach, w których w ostatnich latach ją utraciły. Odblokujemy środki z KPO, które pozwolą wreszcie Samorządom na swobodne planowanie kluczowych inwestycji. Skończymy z polityką „tekturowych czeków" jaką uprawiali nasi poprzednicy. Położymy kres praktyce nadużywania instrumentów nadzoru wobec samorządu.

Stan: W realizacji. Pieniądze z KPO, z których mogą korzystać samorządy, zostały odblokowane przez obecny rząd. Ponadto, w ostatnich dniach, Ministerstwo Finansów poinformowało, że dodatkowe dochody, w wysokości 8,2 mld zł jednostki samorządu terytorialnego otrzymają proporcjonalnie do wysokości udziału kwoty dochodów na rok 2024 z tytułu udziału we wpływach z podatku PIT. Pozostała kwota w wysokości prawie 1,8 mld zł zostanie rozdzielona miedzy gminy o najniższych dochodach. Środki mają trafić na konta jednostek samorządu terytorialnego w ciągu najbliższych tygodni.

24. Strony Koalicji dostrzegają wielki potencjał i zaangażowanie w procesy społeczne organizacji pozarządowych. Organizacje Trzeciego Sektora nie mogą być pomijane i marginalizowane, a dystrybucja publicznych środków finansowych nie może odbywać się według klucza partyjnego, jak to miało miejsce do tej pory. Stworzymy system sprawiedliwego rozdziału środków publicznych, w którym jedynym kryterium będą merytoryczne wartości projektów zgłaszanych przez NGO-sy, a nie poglądy ich członków. Organizacje pozarządowe będą partnerem w procesie konsultacji przy tworzeniu prawa.

Stan: Nie zrealizowano.

Strony Koalicji będą pamiętać o rodakach z zagranicy, którzy tak licznie w ostatnich wyborach dali wyraz swojemu patriotyzmowi. Zreformujemy prawo wyborcze tak, aby nikt więcej nie musiał obawiać się, czy jego głos zostanie policzony.

Stan: Nie zrealizowano.

Strony Koalicji zgodnie popierają decentralizację państwa. Uważamy, że powierzenie samorządom odpowiednich kompetencji wraz z zapewnieniem im stosownych środków finansowych zapewnia zarządzanie maksymalnie blisko ludzi.

Stan: Nie zrealizowano.