Rewolucja w Syrii. Jak Rosja poniosła klęskę i przestała być mocarstwem

Rosja rozpoczęła na jesieni 2015 roku w Syrii interwencję wojskową, która odegrała kluczową rolę w uratowaniu prezydenta Baszara al-Asada przed porażką w wojnie domowej. Reżim się utrzymał, w zamian Rosja zyskała bazy i obecność wojskową w Syrii. Dwa największe rosyjskie obiekty wojskowe to baza morska w Tartus i baza powietrzna Chmejmim, około 20 kilometrów na południowy wschód od Latakii. Dziś ich przyszłość stoi pod wielkim znakiem zapytania. Asad upadł, Moskwa musi rozmawiać ze zwycięskimi rebeliantami.

Jeszcze siódmego grudnia, podczas rozmów z szefami dyplomacji Turcji i Iranu w Katarze, Siergiej Ławrow nazywał rebeliantów zmierzających szybko w stronę Damaszku, „terrorystami”. Już nazajutrz, w niedzielę rano, po upadku stolicy, Rosja przestała nazywać HTS terrorystami. Pragmatyzm. Kreml chce utrzymać jak największą obecność w Syrii także w erze po Asadzie. Czy to się uda? Anonimowy urzędnik Kremla powiedział państwowej agencji informacyjnej TASS, że Rosja osiągnęła porozumienie w celu zapewnienia bezpieczeństwa swoich aktywów wojskowych w Syrii. Rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow odmówił jednak komentarza dziennikarzom. Ale przyznał, że Rosja dała Asadowi schronienie i azyl polityczny.

Kreml nadal może osiągnąć porozumienie z przywódcami rebeliantów i zachować dostęp do jednego lub obu obiektów w Syrii. Jeśli jednak tak się nie stanie, zdolność Rosji do projekcji siły militarnej lub gospodarczej zostanie poważnie ograniczona. Oba obiekty były kluczowym kanałem dla tajnych i jawnych dostaw wojskowych do krajów w północnej i środkowej Afryce.

W 2017 roku Moskwa i Damaszek podpisały umowę o korzystaniu z baz w Tartus i Chmejmim przez 49 lat - do 2066 roku. Jednak obecnie trudno powiedzieć, czy Rosja w ogóle je utrzyma. Rzecznik prezydenta Rosji Dmitrij Pieskow powiedział, że Moskwa omówi ich los z nowymi władzami w Damaszku.

Obecność Rosji w Syrii sięga czasów sowieckich. To były jeszcze ustalenia Breżniewa z Hafezem Asadem. Dały one od 1971 roku Sowietom dostęp marynarki wojennej do głębokowodnego portu śródziemnomorskiego w Tartus.

We wrześniu 2015 r. rosyjski prezydent Władimir Putin nakazał wysłanie do Syrii największych od dziesięcioleci rosyjskich sił ekspedycyjnych, by wzmocnić słabnące wysiłki Asada w walce z rebeliantami i grupami ekstremistycznymi. Syria w zamian udzieliła Rosji 49-letniej dzierżawy dostępu do Tartus i bazy lotniczej w Chmejmim.

W następnym roku, po miesiącach nieustannych nalotów, które zniszczyły miasta - kampanii tak bezwzględnej, że dowódca, który ją zarządził, gen. Surowikin, otrzymał przydomek „Generał Armageddon” - syryjskie wojsko miało przewagę.

Tartus był dla Rosji trampoliną do projekcji siły, nie tylko w Syrii, na całym Bliskim Wschodzie, ale także w Afryce i innych miejscach. Po 2015 r. Rosja intensywnie wykorzystywała swoje statki bałtyckie i czarnomorskie do zaopatrywania portu i transportu ciężkiego uzbrojenia i sprzętu budowlanego. Firma budowlana powiązana z biznesmenem powiązanym z Kremlem otrzymała w 2019 r. kontrakt na zarządzanie i rozbudowę portu.

Według półoficjalnego raportu opublikowanego w 2016 roku rosyjska flota powietrzna w Syrii obejmowała ponad dwa tuziny bombowców frontowych Su-24 i Su-25 oraz samolotów szturmowych, wraz z co najmniej ośmioma zaawansowanymi myśliwcami bombardującymi Su-30 i 12 śmigłowcami szturmowymi Mi-24 i Ka-52. Według szacunków CSIS, od września 2015 r. do stycznia 2018 r. siły rosyjskie wykonały ponad 34 000 lotów bojowych, przy czym Su-24 i Su-34 służyły jako główne samoloty uderzeniowe.

Siły rosyjskie rozmieściły również systemy rakiet balistycznych krótkiego zasięgu Iskander-M, a także system obrony powietrznej dalekiego zasięgu S-400 oraz systemy obrony krótkiego zasięgu, takie jak Pancyr i Tor.

Rosyjskie lotnictwo korzystało również z największej bazy syryjskich sił powietrznych, lotniska T-4. W jego sąsiedztwie do niedawna prawdopodobnie stacjonowali rosyjscy wojskowi. Baza znajduje się około 50 kilometrów na zachód od Palmyry. Ponadto rosyjskie wojsko było rozmieszczone w wielu punktach kontrolnych, zaangażowanych w patrole w Rożawie, regionie w północnej i północno-wschodniej Syrii kontrolowanym przez formacje kurdyjskie.

Oprócz 7500 osób rosyjski kontyngent obejmuje dużą liczbę broni i sprzętu wojskowego. Przede wszystkim dotyczy to bazy lotniczej Chmejmim. Sprzęt ten obejmuje pojazdy opancerzone, przeciwlotnicze systemy rakietowe, sprzęt inżynieryjny i inny. Cały ten sprzęt, w tym czołgi, może być transportowany przez ciężkie samoloty An-124, które mogą korzystać z pasa startowego bazy lotniczej Chmejmim.

Jeśli Rosja miałaby rozpocząć pilną ewakuację personelu wojskowego z Chmejmim, wymagałoby to prawdopodobnie setek lotów An-124 i Ił-76 w bardzo krótkim czasie.

CNN Turk poinformowała, że Rosja poprosiła Turcję o wsparcie w bezpiecznym wycofaniu rosyjskich wojsk z Syrii. W tym przypadku nie mówimy jednak o dużych bazach, ale o oddziałach stacjonujących na odległych pozycjach w różnych częściach kraju. Jeszcze kilka tygodni temu rosyjskie wojsko stacjonowało w wielu różnych miejscach w Syrii. Odległość między instalacjami wojskowymi wynosiła nawet setki kilometrów.

Teraz niektóre grupy rosyjskich wojskowych zostały odcięte od głównych sił. Szef rosyjskiej Służby Wywiadu Zagranicznego Siergiej Naryszkin powiedział, że Rosja prowadzi rozmowy z nowymi władzami na temat bezpieczeństwa rosyjskich obywateli w Syrii, ale dotyczą one przede wszystkim dyplomatów i pracowników innych misji.

Droga wodna przez bazę morską w Tartus nie wydaje się być łatwiejsza. Chociaż statki mogą zabrać dużo ładunku i ludzi, nie byłyby w stanie przepłynąć przez tureckie cieśniny Bosfor i Dardanele do Morza Czarnego.

Po rozpoczęciu przez Rosję inwazji na Ukrainę na pełną skalę cieśniny te zostały zamknięte przez Turcję dla przepływu statków walczącego kraju w ramach Konwencji z Montreux. Tak więc nawet jeśli Rosji uda się stosunkowo łatwo ściągnąć statki w celu ewakuacji personelu z Tartus, będą one musiały pokonać długą drogę przez Morze Śródziemne, Cieśninę Gibraltarską, wokół Europy, a następnie albo na Morze Bałtyckie, albo do portów północnych przez Morze Norweskie i Morze Barentsa. Jeśli więc Rosja zdecyduje się ewakuować swoje wojska z Syrii, operacja ta będzie bardzo kosztowna i masowa.

Bazy wojskowe w Syrii były Rosji potrzebne nie tylko i nawet nie tyle do wspierania reżimu Asada. Zapewniały obecność wojskową Rosji na Bliskim Wschodzie, a także pomagały wspierać transfer ludzi i ładunków do Afryki, gdzie Rosja miała wiele interesów w ostatnich latach. Szczególnie ważna jest baza lotnicza Chmejmim, która służyła jako ważny punkt logistyczny dla wszystkich afrykańskich projektów.

Jeśli Rosji uda się osiągnąć porozumienie z nowymi władzami Syrii w sprawie utrzymania baz, będzie to zupełnie inny traktat. Rząd Baszara al-Asada był w dużej mierze zależny od Rosji i jej obecności wojskowej w Syrii. Teraz Moskwa będzie musiała coś zapłacić Damaszkowi, zabiegając o jego przychylność.

Wysłanie tysięcy żołnierzy na pomoc Asadowi w 2015 roku było postrzegane przez Putina jako sposób na potwierdzenie pozycji Rosji jako światowego mocarstwa. Było to jego pierwsze poważne wyzwanie dla zachodniej potęgi i dominacji poza obszarem byłego Związku Sowieckiego. W pewnym momencie wydawało się, że syryjska misja Rosji zakończyła się sukcesem. Jak widać, był to sukces krótkotrwały.

Putin wiele stracił na upadku syryjskiego reżimu: stawiając na sojusz wojskowy z Iranem, a tym samym przestając balansować między sunnitami a szyitami, stracił już prawie wszystko, co miał na Bliskim Wschodzie, a teraz stracić może swoje bazy wojskowe, bez których utrzymanie rosyjskich wpływów w Afryce będzie prawie niemożliwe.