Terror w Rosji Putina. FSB kontroluje państwo i ściga krytyków reżimu

W ostatnich latach FSB przestawiła się z zapewniania rzeczywistego bezpieczeństwa na sprawowanie politycznej kontroli nad społeczeństwem. W przeciwieństwie do zachodnich agencji bezpieczeństwa, które koncentrują się na zwalczaniu terroryzmu, przestępczości zorganizowanej i zagranicznych zagrożeń wywiadowczych, FSB angażuje się przede wszystkim w kontrolę wewnętrzną.

Aby to osiągnąć, stosuje zastraszanie, fabrykowanie spraw karnych i inwigilację przeciwników politycznych reżimu. We współpracy z Centrum Przeciwdziałania Ekstremizmowi (Centrum „E”) MSW, Komitetem Śledczym, prokuraturą i sądami - FSB skutecznie kontroluje prawie wszystkie instytucje państwowe. Być może jedynym wyjątkiem wśród instytucji państwowych kontrolowanych przez FSB jest Administracja Prezydenta Federacji Rosyjskiej. Obecnie każdy sprzeciw wobec reżimu lub odmowa spełnienia żądań FSB może skutkować postępowaniem administracyjnym, karą kryminalną lub dobrowolną emigracją.

To skupienie się na przeciwnikach wewnętrznych, zazwyczaj wydumanych, sprawia, że osłabło faktyczne bezpieczeństwo w Rosji. Widać to choćby po nasileniu zagrożenia terrorystycznego. Zamach na Crocus City Hall w marcu 2024 r., niedawne zabójstwo wysokiego rangą generała Ministerstwa Obrony Igora Kiriłłowa i inne podobne incydenty pokazują, jak skupienie się FSB na kontroli wewnętrznej doprowadziło do pogorszenia bezpieczeństwa narodowego w Rosji – czytamy w analizie Denisa Michajłowa dla amerykańskiego think-tanku Jamestown Foundation.

Jednym z najskuteczniejszych narzędzi FSB jest prawo karne przeciwko przeciwnikom politycznym. Artykuł 280 kodeksu karnego („Ekstremizm”) jest często wykorzystywany do ścigania autorów publicznych oświadczeń, postów w mediach społecznościowych i przemówień liderów opozycji. W artykule tym brakuje jasnych definicji prawnych. Każda organizacja lub grupa, która stanowi zagrożenie dla reżimu, może zostać uznana za ekstremistyczną i zakazana.

Rosyjska FSB, wraz z innymi organami ścigania, zaczęła nadzorować nowe sprawy karne związane z tak zwanym „dyskredytowaniem” rosyjskich sił zbrojnych w związku z inwazją na Ukrainę i przyjęciem przepisów wprowadzających cenzurę wojskową. Niedawno do rosyjskiego kodeksu karnego wprowadzono nowy artykuł, że „udzielanie pomocy wrogowi w działaniach świadomie skierowanych przeciwko bezpieczeństwu Federacji Rosyjskiej” prowadzi do kary pozbawienia wolności od 10 do 15 lat. FSB będzie odpowiedzialna za nadzór operacyjny i działania dochodzeniowe na podstawie tego artykułu, tworząc nowe możliwości represji. Rosyjski polityk opozycyjny Ilja Jaszyn został skazany na 8,5 roku więzienia za „fałszywe informacje” na temat rosyjskiej armii. W filmie na YouTube omówił działania rosyjskiej armii w Buczy i zakwestionował narracje rosyjskiej propagandy.

FSB szeroko stosuje taktykę totalnej inwigilacji wobec opozycjonistów, dziennikarzy i aktywistów. Wykorzystuje do tego specjalne narzędzia techniczne i oprogramowanie. W Rosji działacze polityczni i niezależni dziennikarze są często poddawani zarówno jawnemu fizycznemu nadzorowi FSB i MSW, jak i niejawnemu nadzorowi przy użyciu specjalnych technologii, w tym Systemu Operacyjnych Środków Śledczych (SORM). SORM to złożona metoda techniczna, która umożliwia służbom wywiadowczym przechwytywanie rozmów telefonicznych, wiadomości i ruchu internetowego obywateli bez ich wiedzy.

Funkcjonariusze FSB i MSW często uciekają się do zastraszania, szantażu i przekupywania opozycyjnych polityków, dziennikarzy i aktywistów. W zależności od sytuacji, kompromitujące materiały, groźba postawienia zarzutów karnych lub zachęty finansowe są wykorzystywane do zmuszania osób do publicznej współpracy z władzami. Po aresztowaniach lub zatrzymaniach osoby były również zmuszane do współpracy i prób rekrutacji do FSB. FSB prowadzi również inwigilację wewnątrz organizacji opozycyjnych. Ukryte kamery i kompromitujące materiały zostały podłożone i wykorzystane przeciwko aktywistom i niezależnym dziennikarzom w Fundacji Antykorupcyjnej (FBK) kierowanej przez Nawalnego.

W Rosji presja wywierana na działaczy politycznych często rozciąga się na ich rodziny. Krewnym grozi się wszczęciem postępowania karnego, zastrasza się ich lub w inny sposób wywiera się na nich presję, aby zmusić aktywistów do zaprzestania działalności. Na przykład w 2021 r. Jurij Żdanow, ojciec dyrektora FBK Iwana Żdanowa, został aresztowany pod zarzutem nadużycia władzy związanego z jego pracą w administracji rodzinnej miejscowości. W lutym 2022 r. został skazany na trzy lata kolonii karnej. Został zwolniony w listopadzie 2023 r., z zaznaczeniem, że czekają go trzy lata nadzoru administracyjnego. Innym przykładem jest sprawa żony opozycyjnego polityka Leonida Gozmana, która została zatrzymana i umieszczona w areszcie domowym pod zarzutem przemytu dóbr kultury w październiku 2024 roku. Według prawnika sprawa dotyczy przedmiotów, które matka Gozmana zapisała w spadku swojej wnuczce mieszkającej w Niemczech.

FSB i inne organy ścigania pracują również nad tworzeniem barier dla uczestnictwa w życiu politycznym. Zabraniają rejestracji kandydatów w wyborach, blokują wiece i odmawiają oficjalnej rejestracji opozycyjnym partiom politycznym. FSB wykorzystuje własne analizy i zamknięte badania socjologiczne do oceny potencjału kandydatów w wyborach i przekazuje swoje ustalenia władzom wykonawczym.

Przemoc fizyczna i zabójstwa to kolejne środki stosowane przez FSB do represjonowania opozycji w Rosji. Najgłośniejszym przypadkiem było – wszystko na to wskazuje – doprowadzenie do śmierci Nawalnego w kolonii karnej (2024) i wcześniejsza próba jego zabójstwa z użyciem nowiczoka w 2020 r. W kwietniu 2019 r. pisarz i poeta Dmitrij Bykow trafił do szpitala z objawami przypominającymi zatrucie. Dziennikarze odkryli, że Bykow był obserwowany przez funkcjonariuszy FSB, którzy wcześniej byli zaangażowani w otrucie Nawalnego. Władimir Kara-Murza został otruty dwukrotnie - w 2015 i 2017 roku. W obu przypadkach był w stanie krytycznym z objawami podobnymi do tych obserwowanych u Nawalnego i Bykowa. Kara-Murza był również obserwowany przez agentów FSB powiązanych z otruciem innych opozycjonistów. Były wicepremier Rosji i znany polityk opozycyjny Borys Niemcow został zamordowany w lutym 2015 r. w pobliżu Kremla. Oficjalne śledztwo przypisało wykonanie zabójstwa grupie Czeczenów. Niezależne dochodzenia ujawniły jednak, że Niemcow był obserwowany przez agentów FSB powiązanych z otruciem Nawalnego, Bykowa i Kara-Murzy.

Na dzień dzisiejszy Rosja i jej organy ścigania skutecznie porzuciły przestrzeganie zarówno prawa krajowego, jak i międzynarodowego. Wiele zasobów struktur bezpieczeństwa nie jest skierowanych na utrzymanie prawa i porządku lub zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, ale wyłącznie na ochronę istniejącego reżimu politycznego. Liczba więźniów politycznych w Rosji wzrosła o jedną trzecią między 30 października 2023 r. a 30 października 2024 r., z 807 do 1 198 osób. Wiele praktyk stosowanych niegdyś przez KGB zostało przywróconych przez FSB. W kontekście nowej zimnej wojny, kierownictwo rosyjskiego aparatu bezpieczeństwa prawdopodobnie będzie nadal rozszerzać swoje wpływy wszelkimi możliwymi środkami i kanałami. Zwłaszcza, że nikt go nie kontroluje. Łubianka odpowiada jedynie przed Putinem, który sam jest oficerem KGB.

źr. Jamestown Foundation