W Polsce diagnoza zajmuje średnio aż 8 lat. Gastrolog wymienia niecharakterystyczne objawy celiakii, które łatwo przeoczyć

Celiakia to dość powszechna, przewlekła choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym, w której organizm nie toleruje glutenu – białka znajdującego się m.in. w pszenicy, życie i jęczmieniu. U osób z celiakią spożywanie glutenu wywołuje reakcję obronną układu odpornościowego, która zamiast chronić, uszkadza kosmki jelita cienkiego odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. Choć choroba ta może dotknąć osoby w każdym wieku, wciąż bywa trudna do zdiagnozowania, a jej objawy są bardzo różnorodne. Warto pamiętać, że 16 maja obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Celiakii.

Dr hab. Piotr Dziechciarz, przewodniczący Sekcji Celiakalnej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, w informacji prasowej przesłanej PAP wyjaśnił, że na skutek zaburzonego wchłaniania składników odżywczych, u pacjentów z celiakią pojawiają się różnorodne objawy kliniczne, które nie zawsze dotyczą układu pokarmowego. Choroba często manifestuje się też w mniej oczywisty sposób.

Dr hab. Piotr Dziechciarz ujawnił, że objawy celiakii mogą być bardzo zróżnicowane, pozajelitowe i często niecharakterystyczne, takie jak m.in.:

• anemia,

• osteoporoza,

• niskorosłość,

• opóźnione dojrzewanie i problemy z płodnością,

• dolegliwości bólowe stawów,

• ciągłe zmęczenie,

• niedobory witamin i składników mineralnych, owrzodzenia jamy ustnej,

• objawy neurologiczne (migrena, problemy z równowagą, mrowienie, drętwienie lub ból dłoni lub stóp),

• depresyjność i niewyjaśniona przewlekła hipertransaminazemia (podwyższone poziomy prób wątrobowych),

• choroba Dühringa (skórna odmiana celiakii).

Celiakia bywa podstępna. U części osób przez długi czas nie daje żadnych wyraźnych sygnałów i zostaje wykryta dopiero wtedy, gdy pojawią się powikłania zdrowotne.

Jedynym skutecznym sposobem leczenia tej choroby jest całkowite i dożywotnie wyeliminowanie glutenu z diety.

Niestosowanie się do zaleceń może prowadzić do poważnych konsekwencji, na przykład:

zwiększonego ryzyka rozwoju nowotworów przewodu pokarmowego (w tym chłoniaka jelita cienkiego czy raka przełyku i gardła),

• osteoporozy,

• niedokrwistości,

• trudności z zajściem w ciążę.

Celiakia może pojawić się na każdym etapie życia, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Szacuje się, że w Europie choruje na nią ponad 7 milionów osób,

„Zgodnie z szacunkami na podstawie europejskich danych epidemiologicznych w Polsce na celiakię cierpieć może ok. 1 proc. populacji. Łącznie jest to 380 tys. Polaków, w tym 77 tys. dzieci. Jedynie ok. 5-10 proc. pacjentów jest zdiagnozowanych, pozostali nie wiedzą, że chorują. Zatem kilkaset tysięcy Polaków w różnym wieku i różnej płci może być narażonych na powikłania niezdiagnozowanej celiakii lub leczy się na choroby, które mogą być konsekwencją niewykrytej celiakii, u lekarzy wielu specjalności, generując tym samym znaczne koszty dla budżetu państwa” – powiedziała Małgorzata Źródlak, prezeska Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej.

Tymczasem od momentu pojawienia się pierwszych objawów do postawienia właściwej diagnozy mija średnio aż 8 lat.

„Wynika to m.in. z braku wiedzy na temat pozajelitowych objawów celiakii i nieidentyfikowania ich z celiakią” – oceniła Paulina Sabak-Huzior, wiceprezeska Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej.

W diagnostyce celiakii u dorosłych kluczowe znaczenie mają badania krwi oraz biopsja jelita cienkiego. Jak wyjaśnia dr Dziechciarz, najpierw oznacza się przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej (anty-tTG) w klasie IgA oraz całkowity poziom IgA, co pozwala ocenić wiarygodność wyników.

Jeżeli wyniki wskazują na podejrzenie celiakii, następnym krokiem jest gastroskopia z pobraniem wycinków jelita cienkiego. Według dr Dziechciarza, dla prawidłowej diagnozy konieczne jest pobranie co najmniej pięciu próbek z różnych fragmentów jelita, w tym jednej z opuszki dwunastnicy.

W przypadku dzieci, jak zaznacza ekspert, w wybranych sytuacjach można postawić diagnozę bez konieczności wykonywania biopsji, zwłaszcza gdy poziom przeciwciał jest bardzo wysoki i występują typowe objawy. Jednak diagnostyka u najmłodszych pacjentów wymaga bardziej złożonego podejścia i często dodatkowych badań laboratoryjnych.

Źródlak zwróciła uwagę, że stowarzyszenie od 20 lat walczy o lepszy dostęp pacjentów z celiakią do diagnostyki, edukacji i bezpiecznej żywności bezglutenowej.

„Choć wiele się zmieniło, przed nami wciąż długa droga. (...) Wbrew powszechnej opinii dieta bezglutenowa to nie dieta odchudzająca, fanaberia czy modny styl życia. Ścisła dieta bez glutenu do końca życia to aktualnie jedyna możliwa forma leczenia celiakii” - powiedziała. W jej ocenie pacjenci z celiakią potrzebują większego zrozumienia społecznego i wsparcia systemowego.