Zatrucia - pierwsza pomoc

Spożycie szkodliwej substancji, wdychanie trujących oparów lub wniknięcie przez skórę środków rozpuszczalnych w tłuszczach, np. środków ochrony roślin lub rozpuszczalników, może doprowadzić do rozstroju zdrowia, a w wielu wypadkach nawet do śmierci.
Praktycznie każda substancja może być szkodliwa dla zdrowia: rośliny, środki ochrony roślin, nawozy, rozpuszczalniki, płyny do czyszczenia, wybielacze, grzyby, alkohol, a z gazów wyjątkowo niebezpieczny jest tlenek węgla.
Zatrucia zdarzają się dość często, szczególnie wśród małych dzieci. Dlatego jest szczególnie ważne, aby środki chemiczne (nawet, a może szczególnie, te używane przy codziennych pracach pielęgnacyjnych) i lekarstwa przechowywać w miejscach niedostępnych dla dzieci. Co prawda wiele z tych środków posiada specjalne zamknięcia, które dodatkowo je zabezpieczają, ale trzeba pamiętać, że dzieci są zdolne do wszystkiego - czasami dorosły ma kłopoty z otwarciem opakowania, które maluch pokonuje w ciągu kilku chwil…
Istnieje szereg objawów, które mogą wskazywać na zatrucie, bez względu na to, jaka substancja je spowodowała. Ponieważ objawy zatrucia często bywają mało charakterystyczne, więc jeśli ofiara jest nieprzytomna i trudno ustalić przyczyny takiego stanu, można podejrzewać zatrucie.
Reakcją układu pokarmowego są mdłości, wymioty, biegunka i bóle brzucha. Układ oddechowy sygnalizuje problemy kłopotami z oddychaniem albo spłyceniem oddechu. Na zatrucia reaguje też układ nerwowy - źrenice mogą być zwężone lub nadmiernie rozszerzone, obserwuje się zaburzenia, a nawet utratę świadomości, bóle głowy i drgawki. Na skórze widoczne są oparzenia, pęcherze lub zaczerwienienia.
Czasami miejsce znalezienia poszkodowanego może wskazywać na przyczynę wypadku. Jeśli jest to mieszkanie ogrzewane piecami węglowymi, łazienka z piecykiem gazowym lub garaż, to trzeba podejrzewać zatrucie tlenkiem węgla. Na wsiach często występują zatrucia środkami ochrony roślin, czasami na miejscu można znaleźć opakowania po środkach chemicznych lub wydzieliny z organizmu chorego.
Podejmując działania ratunkowe, w przypadku zatruć należy przestrzegać kilku zasad bezpieczeństwa. Ratując poszkodowanego, trzeba uważać, żeby samemu się nie zatruć - gdy istnieje podejrzenie zatrucia gazem lub tlenkiem węgla, dobrze jest przewietrzyć pomieszczenie.
Nie używać otwartego ognia, nie zapalać światła, nie wchodzić z papierosem, ponieważ w ten sposób
można spowodować wybuch. Jak najszybciej przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce, ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej i sprawdzić jego stan (lepiej przy tym nie wdychać powietrza wydychanego przez ofiarę). W przypadku ustania czynności serca i oddychania, rozpocząć akcję reanimacyjną. Wezwać karetkę pogotowia, a jeśli to możliwe, skontaktować się punktem ostrych zatruć. Zabezpieczyć wszystkie znalezione opakowania po lekach, środkach chemicznych, resztki jedzenia, rośliny, podejrzewane o toksyczność, wydzieliny z organizmu poszkodowanego i przekazanie ich lekarzowi, co może pomóc w ustaleniu czynnika szkodliwego.

Istnieje kilka metod eliminacji toksyn, które zależą od sposobu, w jaki dostały się one do organizmu. Przy zatruciach przez przewód pokarmowy można sprowokować wymioty, ale tylko w ciągu pierwszych kilku minut po spożyciu trucizny (nie dłużej niż w ciągu godziny). Należy być bardzo ostrożnym, bo czasami przynoszą więcej szkody niż pożytku. Nie prowokuje się wymiotów u osób nieprzytomnych. Nie wolno ich wywoływać w zatruciach substancjami żrącymi, naftą, benzyną lub rozpuszczalnikami. Substancja żrąca musiałaby ponownie przejść przez układ pokarmowy, powodując jeszcze większe szkody, a poza tym mogłoby dojść do uszkodzenia płuc.
Kiedy zatrucie spowodował alkohol, leki lub trujące jagody, u osoby przytomnej można sprowokować wymioty. Należy podać do wypicia około litra soku lub ciepłej wody (nie podawać mleka) i podrażnić tylną ścianę gardła palcem lub łyżeczką aż do wystąpienia torsji. Prowokować je tak długo, aż będą czyste lub do przyjazdu lekarza.
Przy zatruciu przez drogi oddechowe trzeba przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce, najlepiej na świeże powietrze. Jeśli nastąpiło zatrzymanie krążenia i oddychania, przeprowadzić akcję reanimacyjną.
Zatrucia przez skórę można skutecznie wyeliminować (albo przynajmniej złagodzić). Trzeba przy tym pamiętać, żeby całą akcję przeprowadzać w rękawicach ochronnych, ponieważ inaczej ryzykuje się własne zatrucie. W pierwszej kolejności należy zdjąć z poszkodowanego skażoną odzież, a potem przez kilka minut spłukiwać podrażnione miejsca letnią wodą. Nie używać przy tym środków pomocniczych: gąbek, szczotek, pumeksów, do zobojętnienia trucizny można stosować tylko czystą wodę. W miarę możliwości zabezpieczyć skórę jałowym opatrunkiem.

Może się zdarzyć, że poszkodowany jest ofiarą pogryzienia przez gady (żmiję) lub użądlenia owadów (szczególnie niebezpieczne są szerszenie, ale dla osób uczulonych na jad nawet użądlenie jednej pszczoły może być śmiertelne). W takim wypadku najlepiej unieruchomić ofiarę i założyć opaskę uciskową powyżej miejsca ugryzienia (należy zwrócić uwagę, żeby puls był wyczuwalny), a także obłożyć miejsce ugryzienia zimnym układem w celu obkurczenia naczyń. Konieczna jest pomoc medyczna.

Zatrucia mogą spowodować różne rodzaje gazów. Gazy duszące zmniejszają ciśnienie tlenu w organizmie (np. azot, metan, wodór, hel, argon) lub blokują dostęp do tlenu w wyniku różnych reakcji chemicznych (dwutlenek węgla, tlenek węgla, cyjanowodór, siarkowodór). Gazy drażniące reagują z powierzchnią, na którą działają (skóra, śluzówki). W zależności od tego, jak długo działały, mogą drażnić spojówki i powodować łzawienie, kaszel oraz duszności. Po kilku godzinach może pojawić się obrzęk płuc oraz piekący ból w klatce piersiowej. Do tej grupy należą amoniak, chlor, aldehyd mrówkowy, tlenek azotu, dwutlenek siarki.
W przypadku zatrucia gazami należy jak najszybciej przenieść poszkodowanego do innego, przewiewnego pomieszczenia (pamiętając o własnym zabezpieczeniu, by także się nie zatruć). Sprawdzić, czy nie wystąpiło zatrzymanie krążenia i oddychania, w razie potrzeby podjąć akcję reanimacyjną. Wezwać karetkę pogotowia ratunkowego.
Gdy do zatrucia doszło gazem ziemnym lub propanem-butanem używanym w kuchenkach, bezwzględnie nie wolno stosować otwartego ognia, ani nawet nie używać dzwonka lub zapalać światła, ponieważ może to doprowadzić do wybuchu.

Tlenek węgla powstaje jako produkt niecałkowitego spalania (najczęściej przy niedostatecznym dopływie powietrza). Czad może pojawić się w pomieszczeniach ogrzewanych p w powstaniu tlenku węgla miecami, kominkami, a także w łazienkach z piecykami gazowymi. Częstoają swój udział mieszkańcy, zasłaniający kratki wentylacyjne w kuchniach i łazienkach, aby z nich nie wiało.
Czad jest gazem bezwonnym i bezbarwnym, lżejszym od powietrza i bardzo niebezpiecznym dla życia. Pierwsze objawy zatrucia tlenkiem węgla to bóle i zawroty głowy, mdłości i wymioty, szum w uszach i ogólne osłabienie, skóra robi się biała, słabo ukrwiona. Potem następuje utrata przytomności, mogą też pojawić się drgawki.
Pierwsza pomoc powinna rozpocząć się od przewietrzenia pomieszczenia i wyniesienia poszkodowanego (trzeba pamiętać o własnym bezpieczeństwie!). Jeśli jest nieprzytomny, a akcja serca i oddychanie ustały, trzeba rozpocząć zabiegi reanimacyjne. Koniecznie należy wezwać karetkę pogotowia.

Leki są najczęstszą przyczyną zatruć. Kolorowe, przypominające smaczne cukierki, stanowią wielkie
niebezpieczeństwo dla dzieci. Szczególnie groźne są preparaty zawierające żelazo. Objawy zatrucia lekami mogą być bardzo różne: zwolnienie lub przyspieszenie oddechu, zwolnienie lub przyspieszenie pulsu, jego nieregularność, sucha lub spocona skóra, zwężenie lub rozszerzenie źrenic, utrata przytomności, niekiedy przechodząca w śpiączkę.
Jeśli poszkodowany jest przytomny, pierwszą pomoc należy rozpocząć od sprowokowania wymiotów.
W przypadku utraty przytomności nie wywoływać torsji, bo może to spowodować zachłyśnięcie. Jeśli jest taka konieczność (zatrzymana akcja serca i oddechowa), przeprowadzić reanimację. Gdy oddech i krążenie są zachowane, ułożyć chorego w pozycji bocznej ustalonej, okryć i wezwać karetkę pogotowia. Należy zabezpieczyć znalezione opakowania po lekach lub wymiociny, co ułatwi lekarzom podjęcie odpowiedniego leczenia zatrutego.

Najczęściej spowodowane są zatruciem alkoholem metylowym (metanolem), alkoholem etylowym (etanolem) i glikolem etylowym. Pierwszymi objawami zatrucia jest pobudzenie, zaburzenia równowagi, bełkotliwa mowa, senność, a nawet śpiączka. Podczas niej może dojść do powstania niedrożności dróg oddechowych z powodu opadnięcia języka, zakrztuszenia się.
Alkohol rozszerza naczynia krwionośne, co powoduje szybszą utratę ciepła (stąd np. częste przypadki zamarznięcia osób pijanych).
Jeśli ofiara jest przytomna, należy podać jej coś ciepłego do picia i starać się zabezpieczyć przed upadkiem, urazem oraz wychłodzeniem. W przypadku utraty przytomności konieczne jest przeprowadzenie zabiegów reanimacyjnych, ułożenie w pozycji bocznej ustalonej, okrycie i wezwanie karetki pogotowia.
Jeśli alkohol jest niewiadomego pochodzenia, zawsze trzeba zakładać, że jest to metanol, który może spowodować bardzo poważne skutki zdrowotne, doprowadzając nawet do śmierci.

Środki żrące powodują oparzenia skóry i błon śluzowych. Do tej grupy należą kwasy, zasady, lizol, fenol. Najczęstsze wypadki zatrucia występują przy stosowaniu środków do mycia toalet.
Rozpuszczalniki organiczne łatwo wchłaniają się przez skórę, działają jak narkotyk. Należą do nich: benzen, toluen, benzyna, tri, ksylen.
W przypadku zatrucia środkami żrącymi i rozpuszczalnikami przed udzieleniem pierwszej pomocy należy zadbać o własne bezpieczeństwo, przynajmniej założyć gumowe rękawiczki. Poszkodowanego trzeba wynieść z zatrutego pomieszczenia, zdjąć z niego skażoną odzież, a skórę spłukać dużą ilością letniej wody.
Skontrolować, czy nie nastąpiło zatrzymanie akcji serca i oddychania. Jeśli to konieczne, rozpocząć akcję reanimacyjną, wezwać karetkę pogotowia. Przy zatruciach drogą pokarmową można podać do picia dużą ilość letniej wody (nie podawać mleka), co spowoduje rozcieńczenie toksyny. W żadnym wypadku nie należy prowokować torsji.

Przy nieumiejętnym stosowaniu środków ochrony roślin może dojść do bardzo poważnych zatruć. U chorego pojawiają się wymioty, biegunka, zlewne poty. Charakterystyczne są też zwężone źrenice i łzawiące oczy. W oskrzelach i tchawicy gromadzi się obfita wydzielina.
W przypadku zatrucia przez skórę pierwsza pomoc powinna polegać na spłukaniu jej dużą ilością ciepłej wody. Jeśli zatrucie nastąpiło przez przewód pokarmowy, można podać do picia około litra ciepłej wody i drażniąc tylną ścianę gardła, sprowokować torsje.
Jeśli poszkodowany straci przytomność, konieczne jest podjęcie zabiegów reanimacyjnych, ułożenie w pozycji bocznej ustalonej i wezwanie pomocy lekarskiej.

Należą do niebezpiecznych zatruć, szczególnie groźne jest spożycie muchomora sromotnikowego. Często mylony jest on z kanią lub gołąbkiem, chociaż na trzonie ma charakterystyczny pierścień w kształcie mankietu, zupełnie inny niż u grzybów jadalnych.
Pierwsze objawy zatrucia mogą pojawić się już 2 godziny po spożyciu grzybów, ale często występują dopiero po 2 dniach. Im dłużej trucizna przebywa w organizmie, tym większe spustoszenie czyni i tym trudniej się jej pozbyć.
Charakterystycznymi objawami są wymioty, biegunka i bóle brzucha.
Pierwsza pomoc powinna polegać na podaniu do wypicia około litra wody i sprowokowaniu wymiotów.
Trzeba też zabezpieczyć resztki potrawy lub ewentualne wymiociny i przekazać je lekarzowi. Konieczna jest pomoc lekarska, ponieważ zatrucia grzybami należą do bardzo niebezpiecznych i często prowadzą do śmierci poszkodowanych lub poważnych uszkodzeń narządów wewnętrznych.

CZYTAJ TEŻ:

**

Jak czytać wyniki badań laboratoryjnych**