Jak czytać wyniki badań laboratoryjnych - B

Jest to badanie umożliwiające wykrycie krwi w stolcu w ilości niepowodującej zmiany makroskopowej jego wyglądu. Dodatni wynik testu jest nieprawidłowy i zawsze zobowiązuje do szukania przyczyny krwawienia z przewodu pokarmowego. Wykonywanie testu jako badania przesiewowego w kierunku raka jelita grubego zalecane jest osobom po 50 r.ż. raz w roku lub raz na dwa lata.

To podstawowe badanie oceniające cechy fizyczne, biochemiczne oraz morfologiczne moczu. Jest przydatne w rozpoznawaniu chorób nerek, dróg moczowych, wątroby.
Ocena właściwości fizycznych moczu:
- pH (norma: 4,5-8) - na obniżenie pH moczu mają wpływ np. wysokie dawki kwasu askorbinowego (witaminy C), głodzenie, odwodnienie, kwasica metaboliczna i oddechowa. Zasadowe pH moczu często występuje w przebiegu bakteryjnego zakażenia dróg moczowych, zasadowicy metabolicznej i oddechowej;
- barwa - prawidłowo mocz ma kolor słomkowy;
- przejrzystość - prawidłowo mocz jest klarowny. Zmętnienie moczu może być spowodowane wytrącaniem się kryształów fosforanowych lub moczanowych oraz leukocyturią;
- zapach - zmianę woni moczu może wywołać bakteryjny proces toczący się w drogach moczowych (zapach gnilny), a także związki ketonowe (w niewyrównanej metabolicznie cukrzycy - zapach acetonu);
- ciężar właściwy (norma: 1018-1030 g/l) - zależy od składników wydalanych z moczem oraz ilości przyjmowanych płynów. Spadek wartości może być spowodowany: nieprawidłową czynnością miąższu nerek, niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy. Wzrost wartości sugeruje obecność niefizjologicznych związków w moczu, tj. glukozy, białka, środków cieniujących.

Ocena właściwości biochemicznych moczu:
- białko - normą jest brak białka w moczu (wydalana prawidłowo ilość białka - ok.100 mg/dobę - nie jest wykrywana przy użyciu podstawowych metod). Stan, w którym ilość białka wydalanego przekracza normę, nazywa się białkomoczem (proteinurią). Wśród przyczyn można wymienić: stany zapalne dróg moczowych, uszkodzenie kłębuszków nerkowych lub cewek nerkowych, niewydolność
krążenia, długotrwałe, niewłaściwie leczone nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, szpiczaka mnogiego.
- barwniki żółciowe:
- bilirubina - wzrost wydalania w żółtaczce mechanicznej, marskości lub wirusowym zapaleniu wątroby;
- urobilinogen - fizjologicznie może być obecny (+); wzrost wydalania (++, +++) towarzyszy np. wirusowemu lub toksycznemu zapaleniu wątroby, żółtaczce hemolitycznej.
- hemoglobina - wykrywanie krwiomoczu lub krwinkomoczu.

Badanie osadu moczu:
- krwinkomocz, krwiomocz - prawidłowo w moczu może znajdować się 3-4 erytrocytów w polu widzenia mikroskopu. Krwiomocz to obecność erytrocytów w moczu w ilości zmieniającej jego barwę, a krwinkomocz to zwiększona ilość erytrocytów w moczu niewidoczna gołym okiem. Do przyczyn krwiomoczu lub krwinkomoczu należą: skazy krwotoczne, nowotwory układu moczowego i narządów
płciowych, choroby zapalne nerek, zakrzepica żył nerkowych, kamica nerkowa, urazy.
- leukocyturia - prawidłowo w moczu znajduje się do 5 leukocytów w polu widzenia. Leukocyturia zazwyczaj świadczy o zapaleniu dróg moczowych. Obecność eozynofilów w moczu może być objawem alergicznego śródmiąższowego zapalenia nerek. Z ropomoczem ma się do czynienia, gdy mocz zawiera leukocyty w takiej ilości, że powodują one zmianę barwy, zmętnienie oraz specyficzny zapach moczu.
- wałeczkomocz - wałeczki powstają w cewkach dystalnych i kanalikach zbiorczych w wyniku agregacji białka. Mogą świadczyć o uszkodzeniu miąższu nerek.
- krystaluria - obecność kryształów w moczu. Mogą świadczyć o uszkodzeniu miąższu wątroby.

Jest produkowane w wątrobie oraz zmienionej miażdżycowo błonie wewnętrznej tętnic i wydzielane do krwi, a jego poziom wzrasta w stanach zapalnych. Należy do białek ostrej fazy, pełniących rolę eliminacyjną wobec toksycznych substancji powstających podczas uszkodzenia tkanek.
Norma: < 10 mg/l
Wzrost stężenia obserwuje się w: zakażeniach (bakteryjnych, wirusowych), rozległych urazach, oparzeniach, chorobach nowotworowych, w układowych chorobach tkanki łącznej, zawale serca, ostrym zapaleniu trzustki, zakażeniach wewnątrzmacicznych. Niewielkie zwiększenie stężenia u osób dorosłych może być związane z paleniem tytoniu, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym, stosowaniem hormonalnej terapii zastępczej.

Stężenie białka we krwi zależy od jego podaży w pokarmach, tempa syntezy oraz stopnia utraty białek przez nerki, przewód pokarmowy, skórę i płuca oraz natężenia ich degradacji. Białka surowicy, głównie albumina, są odpowiedzialne za utrzymanie objętości krwi krążącej i transport wielu substancji, globuliny z kolei warunkują odporność immunologiczną i odpowiedź na czynniki wywołujące stan zapalny.
Norma: 60-80g/l
Wzrost stężenia białek (hiperproteinemia) może występować
w: przewlekłych stanach zapalnych, chorobach
autoimmunologicznych, przewlekłych chorobach wątroby,
przy znacznym odwodnieniu organizmu. Zmniejszenie
poziomu białka (hipoproteinemia) występuje w: stanach
niedożywienia, zespole złego wchłaniania, tzw. "jelitowej"
utracie białka (np. przewlekle stany zapalne jelit), marskości
i innych uszkodzeniach miąższu wątroby, chorobach nerek,
w przypadku rozległych oparzeń lub stanów zapalnych skóry
z wysiękiem, przy nadmiernej utracie białka przez płuca.

Badanie jest oznaczane w moczu ze zbiórki dobowej.
Normy: kobiety: 27-90 mg/24 godz.; mężczyźni: 0-150 mg/24 godz.
Wysiłek fizyczny może spowodować wzrost proteinurii do ok. 300 mg/24 godz. Zwiększone wydalanie białka z moczem występuje w: długotrwałej chorobie nadciśnieniowej, cukrzycy, kłębuszkowych zapaleniach nerek, amyloidozie, zakrzepicy żył nerkowych, dysfunkcji kanalika proksymalnego, szpiczaku mnogim.

Bilirubina całkowita
Bilirubina jest żółtym barwnikiem pochodzącym z rozpadu krwinek czerwonych (hemoglobiny) powstającym w wątrobie, a także w śledzionie i szpiku kostnym - jest to bilirubina wolna. Bilirubina wolna łączy się z albuminami osocza i przedostaje się do wątroby, gdzie zostaje sprzężona z kwasem glukuronowym (jest wtedy określana jako bilirubina bezpośrednia lub sprzężona), a następnie
zostaje wydalona do dróg żółciowych. Wartość bilirubiny wolnej i sprzężonej określa się jako bilirubina całkowita.
Norma: 0,2-1 mg/dl
Fizjologicznie wzrost stężenia bilirubiny obserwuje się u noworodków i kobiet w ciąży. Patologiczny wzrost stężenia bilirubiny całkowitej może towarzyszyć: hemolizie wewnątrznaczyniowej, żółtaczce, żółtaczce hemolitycznej noworodków.
Wzrost stężenia bilirubiny bezpośredniej występuje w: wirusowym zapaleniu wątroby, przy ostrym zatruciu lekami, toksycznym uszkodzeniu wątroby, marskości wątroby, cholestazie wątrobowej, chorobach metabolicznych.