Model rynku pracy angażujący seniorów. Mentorzy przyszłych pokoleń

Seniorzy będący w wieku emerytalnym bardzo często są potrzebni do pozostania w pracy ze względu na swoje doświadczenie jako mistrzowie i mentorzy dla młodszych pokoleń, co tworzy dla pracodawców dużą wartość dodaną. Dla seniora pozostanie w stosunku pracy jest znakomitą okolicznością, która poprawia jego kondycję psychiczną, intelektualną, a także fizyczną, gdyż pozostaje aktywny.

Bardzo często tzw. skok zero jedynkowy tzn. przejście z dnia na dzień do bezczynności emeryta jest dla wielu osób destrukcyjne i depresyjne. Są tacy, którzy znajdują inne zajęcia poza pracą, np. uczestniczenie w uniwersytecie trzeciego wieku lub podjęcie działalności społecznej, jednak mimo wszystko są to rzadkie przypadki. Seniorzy są zainteresowani przedłużeniem działalności zawodowej u ostatniego lub nowego pracodawcy, potrzebują oni jednak być mniej obciążeni czasem pracy i dodatkowo potrzebowaliby wsparcia w postaci dłuższego urlopu oraz dodatkowego pakietu opieki medycznej.

Zagadnienie kształtowania i uatrakcyjniania nieprzymusowych form pracy dla seniorów jest niesamowicie ważne także z perspektywy zmniejszania się liczby ludności w Polsce, która obecnie wynosi 37,8 mln osób. Przy założeniu kształtujących się trendów spadkowych, do roku 2050 w Polsce będzie ok. 33,4 mln ludzi, zaś w 2100 będzie nas tylko ok. 29,5 mln osób. Równie silne trendy spadkowe populacji będą w całej Europie. To wskazuje na potrzebę tworzenia modelu rynku pracy i rozwiązań zachęcających do kontynuowania aktywności zawodowej przez seniorów.

Nie może to być jednak system przymusowy, lecz dobrowolny. Polegałoby to na tym, że po osiągnięciu wieku emerytalnego dla mężczyzn 65 lat, zaś dla kobiet 60. roku życia, osoby takie otrzymywałyby odpowiednie wypłaty z funduszu emerytalnego ZUS, zaś dodatkowo mogliby pracować i uzyskiwać dodatkowe pensje. Taka sytuacja stworzyłaby znakomitą elastyczność na rynku pracy, co redukowałoby niedobory w różnych grupach zawodowych. Zmiana modelu rynku pracy w oparciu o proponowaną w tym opracowaniu koncepcję będzie wyzwaniem nie tylko dla Polski, ale także innych państw Europy. Na rysunku 1 przedstawiono prognozę liczby ludności w Polsce do 2050 roku, z czego wynika, że w 2050 może być tylko 34 mln osób, co oznacza spadek o 4 mln w stosunku do 2020.

Trendy demograficzne uwidocznione na rysunku 1 nie są jeszcze tak niepokojące jak to może mieć miejsce w Chinach, gdzie szacuje się spadek ludności do 2050 do poziomu ok. 700 mln, a zatem ludność Chin zmniejszyć się może o połowę. Podobne problemy będą miały wszystkie kraje w Europie. Taka perspektywa wymusza już obecnie podjęcie działań, które będą zmieniały model rynku pracy w taki sposób, aby nie zabrakło pracowników i aby w ten sposób podtrzymywać rozwój gospodarczy, a przynajmniej zabezpieczać przez spadkiem PKB. Oczywistą sprawa jest, że poziom populacji jest bezpośrednią determinantą dla rozwoju gospodarczego.

Motywowanie pracodawców do kontynuowania zatrudnienia seniorów może polegać na zaoferowaniu stałej obniżki lub całkowitego zawieszenia składki na ZUS, który płaci pracodawca w okresie zatrudniania seniora. Spowoduje to zwiększenie atrakcyjności pracownika-seniora na rynku pracy. Dla pracownika-seniora warto zwiększyć wymiar urlopu, a także dostarczyć dodatkowy pakiet medyczny opłacony przez pracodawcę, który otrzyma refundację tego pakietu przez państwo.

Takie rozwiązania mogą przyczynić się do uatrakcyjnienia pozostawania seniora na rynku pracy zamiast zadowolenia się tylko emeryturą, co dla pracodawcy stworzy szansę na eksplorację doświadczenia takiej osoby, co często dla wielu przedsiębiorstw może tworzyć bardzo dużą wartość dodaną. W tym modelu pracodawca przy pomocą pracownika-seniora będzie mógł lepiej przygotować następców do pracy na danym stanowisku, co może przysłużyć się do większego podnoszenia kwalifikacji zawodowych młodszego pokolenia i ich produktywności.

Zaprezentowane rozważania mają na celu motywowanie różnych podmiotów działań na rzecz uelastyczniania rynku pracy za pomocą różnych narzędzi i instrumentów przy współpracy pomiędzy rządem, pracodawcami i samorządami oraz pracownikami. Wydaje się, że rozważane kierunki mogą także przyczynić się do spadku bezrobocia, zapewnienia odpowiedniej liczby pracowników w związku ze spadkowymi trendami populacji, a także wyhamowania tempa spadku ludności. W tym celu powinny być dostosowane i zaproponowane odpowiednie przepisy, regulacje, systemy szkoleń i edukacji oraz koncepcje organizacyjne.

W tabeli 1 zaprezentowano liczbę ludności Polski w latach 2013 do 2050 w różnych grupach wiekowych. Trzeba zwrócić uwagę, że podczas gdy w 2013 było ok. 18% osób w wieku powyżej 65 roku, zaś na 2050 jest prognozowany na poziomie aż 43%. W takiej sytuacji w 2013 na jednego emeryta przypadało ok. 4 osoby w wieku produkcyjnym, zaś w 2050, na jednego emeryta będzie przypadać ok. 1,2 osoby w wieku produkcyjnym. Taka sytuacja wymaga już obecnie podjęcia określonych działań, które będą tworzyły większą szansę dla zatrudniania seniorów.

W Polsce mamy obecnie ok. 7,8 mln emerytów. Wydaje się, że, przy zmianie modelu rynku pracy z odpowiednimi zachętami i zwolnieniem ze składek ZUS po stronie pracodawców, ok. 4 mln osób w wieku emerytalnym może potencjalnie być zainteresowana zatrudnieniem przy jednoczesnym pobieraniu emerytury. Dla takich osób pensja byłaby dodatkowym przychodem oprócz otrzymywanej emerytury. W Polsce połowa emerytów, czyli ok. 3,9 mln osób, otrzymuje świadczenia emerytalne poniżej 2900 zł, co może przemawiać za ich zainteresowaniem dodatkową pracą po osiągnięciu wielu emerytalnego.

Czternasta emerytura obejmuje ok. 6,4 mln osób z czego ok. 3,9 mln osób otrzyma pełne świadczenie w postaci czternastej emerytury. Możliwości dodatkowych zarobków dla emerytów będzie tworzyć szanse na zmniejszenie obciążeń po stronie budżetu państwa, a jednocześnie będzie zwiększać podaż pracowników na rynku pracy. Wydaje się, że prognozowany obecnie deficyt pracowników może być uzupełniony i zredukowany przez kierunkowe rozwiązania prezentowane w niniejszym artykule.

Do roku 2050 populacja Polski będzie stawała się coraz starsza, ale to nie oznacza, że nie będzie przydatna w procesach ekonomicznych, technicznych, organizacyjnych i merytorycznych dotyczących funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa polskiego. Równolegle do przewidywanego spadku liczby ludności o 4,3 mln osób do 2050 r., spodziewany jest stały wzrost liczby ludności w wieku senioralnym.

Wśród mieszkańców miast udział osób w wieku senioralnym wzrośnie z 27,8 proc. w 2020 r. do 42,4 proc. w 2050 r., a udział osób starszych w populacji polskiej wsi zwiększy się z 22,3 proc. do 37,8 proc. Według prognozy GUS, liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w roku 2030 ukształtuje się na poziomie 10,8 mln (wzrost o 10,0 proc. w stosunku do roku 2020), a w roku 2040 - na poziomie 12,3 mln (wzrost o 25,1 proc.). W 2050 r. w Polsce będzie mieszkać 13,7 mln osób w starszym wieku.

Wydaje się, że model rynku pracy angażujący seniorów jest perspektywą, której nie da się uniknąć, ale nie można nazwać tego także złem koniecznym, gdyż takie rozwiązania jak zaprezentowane w niniejszym artykule wychodzą naprzeciw naturalnym potrzebom wielu osób wchodzących w wiek emerytalny a przy tym ich wartość wynikająca z doświadczeń w wielu dziedzinach życia i funkcjonowania gospodarki jest niezbędna do dalszego ich wykorzystania w życiu społecznym, co można potraktować jako rozsądne postępowanie i zapobiegające marnowaniu wartości intelektualnych, moralnych, patriotycznych i duchowych starszych członków wspólnoty narodowej.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl!

rs